Asielcrisis: humane opvang voor iedereen die vlucht voor oorlog en geweld

Je hoort het bepaalde politici wel eens roepen, maar er klopt eigenlijk helemaal niets van: ‘de instroom in Nederland is te hoog’. Het aantal asielzoekers dat maandelijks binnenkomt is nooit stabiel. Daar moeten we veel meer rekening mee houden. De afgelopen jaren is de capaciteit van de gehele asielketen, waaronder de opvangcapaciteit, steeds op- en afgeschaald afhankelijk van de verwachte instroom. Verwachtten we veel asielzoekers? Dan zorgden we voor meer opvanglocaties. En nam de instroom weer af? Dan sloten we locaties. Maar schattingen kloppen niet altijd waardoor we altijd achter de feiten aan liepen. Dat gebeurde bijvoorbeeld nadat de reisbeperkingen als gevolg van de coronapandemie werden losgelaten. Het aantal asielzoekers dat naar Nederland kwam, nam toen toe. Zij konden immers ook weer reizen. Daar konden we als land niet op tijd op inspelen.

Ook het huisvesten van vluchtelingen die in Nederland mogen blijven loopt niet zoals het moet. Ongeveer een derde van de vluchtelingen in asielzoekerscentra heeft een verblijfsvergunning gekregen. Bijna 16.000 mensen weten dus al dat ze in Nederland mogen blijven, maar kunnen (nog) niet doorstromen naar een woning. Daardoor moeten zij noodgedwongen in het asielzoekerscentrum blijven wonen en kunnen zij niet starten met hun leven in Nederland en aan de slag met taal, werk en onderwijs. Bovendien kunnen andere asielzoekers dan geen gebruik maken van die bedden.

Ook gemeenten spelen een rol. Zij mogen nu zelf kiezen of zij willen helpen met de opvang van asielzoekers. Hoewel er veel gemeenten zijn die steeds mensen opvangen, draagt slechts één op de drie gemeenten bij. Vaak zijn gemeenten bang dat hun inwoners tegen de opvang van asielzoekers zijn. We vinden het belangrijk dat meer gemeenten mee gaan doen. De opvang van vluchtelingen is een verantwoordelijkheid van ons allemaal.

Het niet snel kunnen inspelen op de instroom en het tekort aan woningen zorgen er samen voor dat er nu een flink tekort is aan humane opvangplekken met genoeg bedden, eten en ruimte om bijvoorbeeld te douchen. We maken nu gebruik van crisisnoodopvang. Dan worden mensen opgevangen in centra die normaal gebruikt worden voor opvang bij rampen en crises, zoals sporthallen, tenten of lege cruiseschepen. Dit verlicht de eerste lasten, maar is vaak van slechte kwaliteit en is geen duurzame oplossing.

Mensen die asiel aan willen vragen in Nederland moeten eerst naar het aanmeldcentrum in Ter Apel. Het enige aanmeldcentrum in Nederland is al heel lang overbelast. Vaak lukt het niet om voor iedereen noodopvangplekken te vinden, waardoor mensen noodgedwongen buiten moeten slapen. Dat vinden wij mensonterend. Het kabinet heeft maatregelen aangekondigd om het acute probleem in Ter Apel op te lossen. Zo komt er een locatie van defensie beschikbaar waar mensen kunnen worden opgevangen als er geen plek meer is in Ter Apel. Alles is erop gericht om te voorkomen dat mensen nog buiten moeten slapen.

Om dit probleem op te lossen hebben we een aantal afspraken gemaakt. Hiermee beëindigen we op korte termijn de mensonterende situatie in Ter Apel, terwijl we ook maatregelen nemen voor een stabiele asielketen op de lange termijn.

De belangrijkste maatregelen op een rij:

Het doel is een stevige, stabiele asielketen. Dat wil zeggen: genoeg geld voor de nodige opvang en niet steeds locaties openen en sluiten. Dat werkt beter voor gemeenten. We willen dat gemeenten zelf veel meer zeggenschap krijgen over hoe de opvang er in hun gemeente uit zou moeten zien. Bijvoorbeeld meer kleinschalige plekken in plaats van een grote plek, en op een goede manier ingebed in de buurt of wijk. Dat is ook prettiger voor de inwoners van een dorp of stad waar een opvang wordt geopend.

Maar dan zijn we er nog niet. Binnen én buiten Europa moet er nog veel meer worden samengewerkt aan goede opvang en procedures. Wij staan voor een eerlijke verdeling van asielzoekers over landen. Binnen Nederland gaan we overlast van een hele kleine groep (zo’n 3%) asielzoekers tegen. Bovendien verdienen mensen die asiel aanvragen snel duidelijkheid over of ze wel of niet in Nederland mogen blijven. Nu duurt dat vaak maanden of zelfs jaren en al die tijd leven zij in enorme onzekerheid. En als iemand geen recht heeft op asiel, zorgen we ervoor dat diegene terug naar het land van herkomst kan en gaat.