Een grote stap naar stabiele en menswaardige opvang voor mensen op de vlucht

In augustus hebben de coalitiepartijen afspraken gemaakt om de grote problemen in de asielketen op te lossen. Voor D66 was het daarbij onder meer van belang dat we afspraken zouden maken die de situatie structureel verbeteren. Daarom hebben we afgesproken dat we opvangplekken voor asielzoekers beter gaan spreiden over gemeenten. Nu doet een kleine groep gemeenten heel veel, terwijl andere gemeenten weigeren te helpen of onvoldoende mensen opvangen. Dat gaat met deze wet veranderen. Gemeenten door heel Nederland worden verplicht om hun steentje bij te dragen.

Tweede Kamerlid Anne-Marijke Podt: ‘Het kabinet heeft eindelijk de wet gepresenteerd die betere spreiding van asielopvang over Nederland moet gaan regelen. Ik ben blij dat het is gelukt. We hebben deze wet nodig om het grote tekort aan opvangplekken op te lossen. Alle gemeenten worden nu verplicht om mee te helpen met het opvangen van asielzoekers. D66 vindt dat Nederland altijd plek moet bieden aan mensen die vluchten voor oorlog en geweld. Met deze wet zetten we een belangrijke stap naar een stabiele situatie en genoeg opvangplekken voor vluchtelingen.’

Afgelopen zomer liep de situatie in Ter Apel zo uit de hand dat vluchtelingen buiten moesten slapen. Voor hen kon geen bed worden gevonden, het aantal opvangplekken was te laag. We zijn daarom na gaan denken over oplossingen om meer opvangplekken te creëren. Oplossingen gericht op de lange termijn, zodat we situaties zoals afgelopen zomer in Ter Apel nooit meer zien. Met deze wet regelen we dat. We nemen afscheid van het eeuwige op- en afschalen van opvangplekken en creëren een ‘ijzeren voorraad’. Zodat er ook genoeg plek is wanneer er tijdelijk meer vluchtelingen naar ons land komen.

Niet willen is geen optie. Met deze wet geven we alle gemeenten de opdracht om mee te helpen bij de opvang van asielzoekers. Een opdracht die afdwingbaar is door de staatssecretaris. Daar staat wel wat tegenover. We maken het voor gemeenten mogelijk om kleinschalige opvang te organiseren. Bijvoorbeeld door de opvang te verdelen over meerdere kleine locaties. Dat is goed voor asielzoekers zelf én het draagvlak in de buurt.

Iedere twee jaar wordt op basis van een prognose van het verwachte aantal asielzoekers bepaald hoeveel plekken er nodig zijn. Deze plekken worden vervolgens door de provincies verdeeld over gemeenten, die verplicht zijn om deze plekken te realiseren. Wanneer gemeenten daar bovenop nog iets extra’s willen doen, krijgen ze daar een vergoeding voor. Bij onverwacht hoge aantallen asielaanvragen, bijvoorbeeld omdat mensen hun land ontvluchten vanwege oorlog, kan het aantal plekken tussentijds worden opgehoogd.

De eerste jaren is het de taak van de staatssecretaris om gemeenten aan hun afspraken te houden. Hij kan hierdoor direct en effectief ingrijpen wanneer gemeenten niet genoeg mensen opvangen. Dat is fijn omdat de problemen nu groot zijn. Na een aantal jaar verwachten we een stabielere situatie. Het kabinet kan de wet dan aanpassen, waarbij we hebben afgesproken dat er altijd sprake moet zijn van goede spreiding van plekken over het land. Als het kabinet besluit de wet niet aan te passen nemen provincies de taak van de staatssecretaris over. Dit noemen we ‘interbestuurlijk toezicht’, een systeem van toezicht en handhaving dat gebruikelijk is als gemeenten taken van de Rijksoverheid uitvoeren. Hiermee is er altijd een stok achter de deur voor wanneer gemeenten weigeren om mee te werken.

We vinden deze wet zo belangrijk omdat we hiermee kunnen zorgen voor stabiele asielopvang met genoeg plekken voor mensen op de vlucht. Op basis van de tweejaarlijkse prognose van het verwachte aantal asielzoekers wordt het aantal afdwingbare plekken bepaald. Daar zit geen plafond op. Wanneer de prognose in de praktijk niet blijkt te kloppen kan het aantal plekken tussentijds worden opgehoogd. De wereld is onvoorspelbaar, dus het is belangrijk om rekening te houden met onvoorziene omstandigheden.

De problemen met asielopvang zijn heel groot en helaas niet makkelijk op te lossen. Maar we zetten nu een belangrijke stap waardoor we zo snel mogelijk een einde kunnen maken aan crisismaatregelen zoals tenten voor noodopvang. Want iedereen die vlucht voor oorlog en geweld moet in Nederland een goede en veilige plek kunnen vinden.