We wonen in een mooi Nederland. Met dynamische steden, karakteristieke dorpen en een Waddenzee die elke dag van vorm verandert. Waar de trein door het landschap trekt en fietsers door steden en dorpen. Een land dat al eeuwenlang in beweging is en blijft veranderen. De komende jaren zal dat niet anders zijn, want we staan voor een aantal grote vragen. Onze leefomgeving staat onder druk, er is een tekort aan woningen en de bodem- en watersystemen voldoen niet meer als gevolg van het sterk veranderende klimaat. En we hebben veel wensen, zoals een toekomstbestendig voedselsysteem, een sterkere natuur, weerbare dijken en blijven reizen. Dat vraagt om innovatieve keuzes en een spaarzame omgang met de vierkante meters in ons land.
De afgelopen jaren zijn echte keuzes vooruitgeschoven. Ondertussen zijn de opgaven complexer geworden, is de ruimte beperkter en worden de keuzes alleen maar moeilijker. De verandering van het klimaat en de druk op het milieu versnellen de urgentie. We zijn elkaar verloren, terwijl we een gezamenlijk doel proberen te bereiken: een fijne, gezonde en groene leefomgeving. Daar kunnen we elkaar ook weer vinden.
We bouwen aan het Nederland van morgen. Een land dat groener, leefbaarder en beter verbonden is. Een Nederland waarin we de diversiteit van de regio’s omarmen en op de kracht van elke regio voortbouwen. Met de keuzes van het Rijk om voornamelijk te investeren in specifieke regio’s hebben we geen gebruik gemaakt van die kracht. Dat erkennen is de eerste stap. De volgende stap is om in die regio’s die minder mogelijkheden hebben gekregen de komende jaren extra te investeren. Omdat we heel Nederland nodig hebben voor de opgaven waarvoor we staan.
Dat begint door Nederland als één verbonden geheel te zien. Dat vraagt om nieuwe, duurzame OV- en fietsverbindingen, ook met onze buurlanden en de rest van Europa. We moeten duurzaam, maar ook efficiënt met de beperkte ruimte om gaan. Dubbel of zelfs meervoudig gebruik is voor ons het uitgangspunt voor ruimtelijke ontwikkelingen. Zeker bij de opwekking van hernieuwbare energie liggen hiervoor nog veel onbenutte kansen. We bouwen aan sterke steden en sterke dorpen. We pakken ons voedselsysteem aan, om milieudruk te verminderen maar ook om perspectief en kansen te bieden aan de sector. Centraal hierin staan een volledige kringlooplandbouw en een ketenaanpak gebaseerd op transparantie, duurzaamheid en eerlijkheid. We zien het belang en de kracht van onze natuur; we koesteren ons landschap en erfgoed, versterken biodiversiteit en zetten in op ecosysteemdiensten voor onze brede welvaart. We zetten ons in voor een gezonde leefomgeving, overal in Nederland.
We werken toe naar een klimaatneutrale landbouw in 2040. Dat vraagt om forse investeringen in de landbouw, meer grondgebondenheid en een sterkere positie van boeren ten opzichte van de voedings- en levensmiddelenindustrie. In lijn met het rapport ‘Wat kan wel’ van de commissie-Remkes, halveren we de stikstofuitstoot in 2030.
We zorgen voor een eerlijke prijs, voor de boer en de consument. We maken gezond en duurzaam eten goedkoper, bijvoorbeeld door btw af te schaffen voor groente en fruit en stoppen met kiloknallers voor vlees.
We breiden het aantal hectaren natuur uit, we realiseren bufferstroken rondom Natura 2000-gebieden en beschermen de Waddenzee.
We breiden het aantal doorfietsroutes uit en investeren in de ontbrekende schakels in het spoornetwerk. We introduceren een klimaatticket voor het openbaar vervoer: met één kaart tegen een gereduceerd tarief reizen in al het openbaar vervoer buiten de spits. We maken autorijden eerlijker door rekeningrijden in te voeren, waarbij we rekening houden met de regionale verschillen.
We maken vliegen op kortere afstand, in businessclass en privé-vluchten duurder. We stoppen met de nachtvluchten vanaf Schiphol en Lelystad Airport gaat definitief niet open.
1
Aandacht voor heel Nederland
Nederland is één van de dichtstbevolkte gebieden ter wereld. Dat zorgt ervoor dat veel voorzieningen nabij zijn en reisafstanden beperkt. Maar het zorgt er ook voor dat de ruimte schaars is. Dit noodzaakt ons om na te denken over hoe we onze leefomgeving willen inrichten, want de claim op de nog beschikbare ruimte wordt alleen maar groter.
1
Een Nederland van snelle en schone verbindingen
Mobiliteit gaat over kansen krijgen om de opleiding te doen die bij je past, te wonen waar je je thuis voelt en mee te kunnen doen op de arbeidsmarkt. Het gaat over mensen ontmoeten en je wereld vergroten. Afhankelijk van het moment, de plek of de omstandigheden kies je daarbij voor de fiets, de auto, de bus of trein, ga je te voet of reis je helemaal niet. Tegelijkertijd zijn er ook grenzen aan die keuzevrijheid en is die ook lang niet voor iedereen gelijk. Het openbaar vervoer barst tijdens de hyperspits uit zijn voegen, de luchtkwaliteit in de buurt van steden gaat snel achteruit en er zijn grote verschillen in de bereikbaarheid van voorzieningen, onderwijs of werk.
Bij investeringen in mobiliteit kiest D66 vooral voor het beter benutten van bestaande infrastructuur en het aanleggen van ontbrekende schakels. Door te kiezen voor collectief vervoer waar het kan, de capaciteit te vergroten, de verschillende vervoersmiddelen beter op elkaar aan te laten sluiten en door fiets en lopen op één te zetten. Dat helpt niet alleen de bereikbaarheid, maar zorgt ook voor schonere lucht.
1
Nieuw perspectief op voedsel en landbouw
We weten al langer dat ons huidige voedselsysteem niet houdbaar is: niet voor de boer, niet voor de samenleving en niet voor de planeet. De transitie naar duurzaamheid is broodnodig en we hebben de randen te vaak opgezocht. Daarbij ontbrak ook een duidelijke koers vanuit de overheid, waardoor onzekerheid is ontstaan.
D66 wil het roer om met een integrale totaalaanpak. Geen silo-denken meer, maar een gedeelde visie op het bredere plaatje en de lange termijn. We moeten anders boeren, maar ook anders consumeren en het systeem anders organiseren. We gaan de uitdagingen in gezamenlijkheid aan én zorgen voor perspectief. Beleid ondersteunt en stuurt daarbij. Met gepaste maatregelen, duidelijke doelen en heldere tussenstappen. Samen met boeren, investeerders, supermarkten, natuur- en milieuorganisaties, agrarische ondernemingen, decentrale overheden en de levensmiddelenindustrie kijken we hoe we daar komen. Radicale keuzes zullen nodig zijn, die we met elkaar zullen moeten dragen. Die verantwoordelijkheid nemen we samen.
1
Mooi Nederland
De natuur is van onschatbare waarde. Het is niet alleen een intrinsieke waarde, het is daadwerkelijk tastbaar. Ons voortbestaan is afhankelijk van de natuur, weerbare ecosystemen en een gezond milieu. Voor het voedsel dat we eten, de lucht die we inademen, het water dat we drinken, de grondstoffen en hulpbronnen die we gebruiken, en de ruimte voor wonen en recreatie. Het zijn de – soms onzichtbare – bouwstenen van onze samenleving.
Toch hebben we te lang de natuur en het milieu verwaarloosd en als vrijblijvend beschouwd. Alle seinen staan op rood en de rek is eruit. Van watervervuiling tot bijensterfte, van ontbossing tot de plastic soep. Wereldwijd, maar ook in Nederland spelen we een gevaarlijk spel met onze toekomst. We doen simpelweg niet genoeg, terwijl de wetenschap duidelijk is. Dat geldt voor het klimaat, maar juist ook voor de natuur. Want het één kan niet zonder de ander, en ons gemeenschappelijke welzijn en welvaart zijn aan beide onlosmakelijk verbonden. Daarom moeten we onze relatie met de aarde herinterpreteren.
Wel is er nog reden tot voorzichtig optimisme. De natuur heeft een ongekende veerkracht en de kansen liggen voor het oprapen. Waar een boer biologisch aan de slag gaat, zien we de bodem ongekend snel herstellen. Dieren met uitsterven bedreigd, keren na bescherming snel terug en brengen de biodiversiteit weer natuurlijk in balans. Beter beheerde duinen helpen ons water te zuiveren en bieden bescherming tegen een stijgende zeespiegel. Zorgen voor ecosystemen herstelt natuur én gemeenschappen. Dat hoeft niet altijd een natuurgebied te zijn; de natuur is altijd om ons heen. Groene wijken zijn beter bestand tegen hittegolven en bewezen beter voor onze (mentale) gezondheid. Natuurinclusief bouwen zorgt voor minder afhankelijkheid van dure energie. Groene industrie levert nieuwe banen op en betekent ook schonere longen. Een kleine verandering kan dus al veel betekenen. Maar het moet sneller en met meer sturing.
D66 streeft daarom naar een duurzame samenleving, waar natuur en milieu in alle facetten van het leven een fundamentele rol spelen – van voedselproductie en woningbouw tot verdediging tegen een stijgende zeespiegel. Water, lucht, bodem en biodiversiteit zetten we op de eerste plaats als we keuzes moeten maken. Dat is uiteindelijk winst voor ons allemaal.
Dit is een nieuw en hoopvol moment voor Nederland. Een nieuwe generatie van alle leeftijden staat op. Wij willen samen de grote problemen te lijf, in plaats van elkaar. We gaan keuzes maken die te lang zijn uitgesteld. Met nieuwe energie voor Nederland.
