Vijf plannen voor het mbo

Mbo’ers heten niet langer deelnemers of leerlingen, maar zijn voor de wet officieel studenten. Dit draagt bij aan een gelijke behandeling; zoals de studenten uit andere onderwijssectoren.

De rendementsprikkel van de zogenoemde cascadebekostiging is afgeschaft. Hierdoor kunnen opleidingen meer kansen bieden en meer tijd beschikbaar hebben voor studenten.

Het is mogelijk om doorlopende leerroutes op te zetten van vmbo naar mbo, waardoor studenten binnen het voortgezet onderwijs, een opleiding op mbo niveau 1 of 2 kunnen afronden.

De mogelijkheid om af te wijken van de urennorm om docenten tijd en de studenten kwaliteit en maatwerk te bieden.

100 miljoen voor een versterkt aanbod van technische opleidingen vmbo-mbo.

Via een pilot krijgen opleidingen bij de eerste stages de verantwoordelijkheid om de studenten te verdelen over de leerplekken.

Boeken voor basisvakken als taal, maatschappijleer en rekenen worden voor mbo-studenten tot 18 jaar vergoed.
Dit scheelt mbo-studenten zo’n €60 á €80 per jaar. Deze maatregel gaat in per 2024.

D66 wil gelijke stagevergoedingen in de publieke sector voor het mbo en het hbo. Daarnaast wil D66 stimuleren dat ook in de private sector gelijke stagevergoedingen komen voor mbo- en hbo-studenten.

Mbo-studenten krijgen evenveel mogelijkheden op huisvesting als andere studenten.

Minderjarige studenten hebben geen studiefinanciering of andere inkomens. Er moeten geen financiële drempels, in de vorm van hoge schoolkosten, zijn voor sommige opleidingen.

Een deel van de studenten(sport)verenigingen weigeren mbo-studenten nog aan de poort. D66 wil een cultuuromslag om deze verenigingen toegankelijk te maken voor alle studenten die lid willen worden.

Mbo-studenten krijgen nu vaak niet dezelfde voordelen en kortingen als studenten in het hoger onderwijs. Bijvoorbeeld bij sportscholen, studiematerialen en cultuurinstellingen. D66 wil dezelfde voordelen en kortingen voor alle studenten en pleit dan ook voor invoering voor een studentenpas (collegekaart) voor mbo- studenten, zoals in het hbo en wo. Hierdoor krijgen mbo-studenten bijvoorbeeld ook in het buitenland dezelfde kortingen als hbo- en wo-studenten.

Met het huidige toelatingsrecht hebben scholen minder de mogelijkheid om extra eisen te stellen aan de toelating tot de opleiding. Vanuit gelijke kansen juicht D66 dit toe. Het is aan de scholen om kansrijke routes in te richten waarin studentensucces centraal staat. Van: waar moet een student aan voldoen, naar: wat kan de school bieden om de student succesvol te laten zijn!

In het verlengde van bovenstaande is een bindend studieadvies onnodig en kan het worden afgeschaft. Zodra een student geplaatst is op een opleiding stelt de school alles in het werk om studiesucces te bereiken. D66 wil scholen hierin vooral de ruimte bieden om maatwerk te bieden. Bijvoorbeeld door flexibel te zijn met in- en doorstroom momenten en daarbij behorende bekostigingssystematiek en door het afschaffen van diplomarendement. Voor iedere student is een route te vinden binnen het mbo.

De groep die het mbo instroomt, is heel divers. Voor sommigen is het behalen van een volledige startkwalificatie niet haalbaar. De huidige eisen van de startkwalificatie sluit nu een deel van de studenten uit. Hierdoor hebben zij geen eerlijke eerste kans op de arbeidsmarkt. D66 wil samen met de mbo- instellingen en het werkveld kijken of de generieke eisen van de startkwalificatie kunnen worden aangepast, opdat daarin maatwerk mogelijk wordt. Doel is dat het beroep weer centraal komt te staan en de student een eerlijke kans krijgt op de arbeidsmarkt. Studenten krijgen de kans om na het afstuderen zich te blijven ontwikkelen en eventueel niet-behaalde onderdelen van de startkwalificatie alsnog te halen.

D66 wil dat er rekening wordt gehouden met eerder verworven competenties (EVC) van havo-leerlingen en hbo-studenten die (tussentijds of na diplomering) kiezen voor een mbo-opleiding. Zij hebben immers bepaalde (theoretische) onderdelen al gehad op de havo of het hbo. Zo ontstaat een passende en effectieve leerroute voor deze studenten.

Voor sommige jongeren is na het vmbo de stap naar het mbo een risico om buiten de boot te vallen. De overstap van kleinschalig onderwijs naar de grotere mbo- instellingen is voor sommige studenten een overgang die ze niet (meteen) kunnen maken. Deze groep willen wij de mogelijkheid geven om een diploma mbo 1 of 2 te behalen in de vertrouwde vmbo-omgeving, in samenwerking met het mbo. Deze scholen beginnen vaak eerder met praktijkvakken en de leerlingen blijven tot een jaar of 17 op dezelfde school, net als hun leeftijdsgenoten op de havo en het vwo. Inmiddels zijn er enkele regionale pilots waar dit al mogelijk is. D66 wil dat dit in iedere regio mogelijk wordt.

Om de overgang van leerlingen van het voortgezet onderwijs naar het mbo te verbeteren is afstemming tussen vo-scholen en mbo in de regio noodzakelijk. Hierin spelen de mentoren, loopbaanbegeleiders, zorgcoaches en decanen een belangrijke rol. Samenwerkingsverbanden tussen scholen en het mbo bestaan al wel, maar zijn vaak nog onvoldoende verankerd en evenwichtig verdeeld over de verschillende scholen in een stad of regio. Samenwerken vraagt tijd, inzet en onderling vertrouwen.

Daarnaast blijkt momenteel de overstap tussen mbo en hbo voor velen nog groot, terwijl het potentiële leervermogen daar niet de oorzaak van is. Er zijn al veel initiatieven voor de samenwerking tussen hbo en mbo. D66 wil de best practices hiervan delen en zo mogelijk landelijk invoeren. Voorbeelden hiervan zijn onder andere schakelklassen en het “toptraject Twente”; dit is een ketensamenwerking (vo-mbo-hbo) om enerzijds studenten vaardigheden bij te brengen die nodig zijn in het hbo, anderzijds om de onderwijsinstellingen bewust te maken van de verschillen en hoe ze de student met een doorstroomwens beter kunnen begeleiden.

Om iedere student een eerlijke kans te geven op stage-ervaring wil D66 dat
de scholen de mogelijkheid krijgen om zorg te dragen voor de stageplaatsen. Hierdoor is er een positieve eerste kennismaking met de arbeidsmarkt en krijgen studenten contacten buiten hun eigen netwerk.

Onderwijs moet voor iedereen ook letterlijk toegankelijk zijn. Alle nieuwe schoolgebouwen moeten daarom fysiek toegankelijk zijn; Nederland heeft VN- verdrag geratificeerd in 2016 en dient dit ook na te leven.

D66 pleit voor meer loopbaanmogelijkheden voor professionals. Er moet worden gekeken naar de kwaliteiten van de docenten en vervolgens of er voldoende ontwikkelmogelijkheden zijn voor deze professionals. Leidraad hiervoor is het ‘beroepsbeeld mbo-docent,’ uitgegeven in samenwerking van en door de BVMBO en het Platform Samen Opleiden & Professionaliseren MBO (MBO-raad). D66 vindt dat de beroepsgroep een belangrijke rol speelt in het ontwikkelen van mogelijke carrièrepaden.

Om professionals te behouden en de kwaliteit van het onderwijs te versterken is het belangrijk om genoeg ontwikkelmogelijkheden te bieden. In 2020 is het budget van de lerarenbeurs verlaagd en was het budget binnen zes maanden op. Dit terwijl we juist het beroep van de docent aantrekkelijker willen maken. D66 pleit er daarom voor dat de beurzen voor leraren worden uitgebreid, en voor instructeurs worden verruimd, naar meer bij- en nascholingsmogelijkheden, zoals in de eerste jaren van de lerarenbeurs.

D66 vindt het belangrijk dat docenten van het voortgezet (speciaal) onderwijs, praktijkonderwijs, mbo en hbo elkaar meer ontmoeten en van elkaar leren. Met behulp van (regionale) leergemeenschappen wil D66 ‘ontschotten’ en het leren van en met elkaar bevorderen. D66 wil deze leergemeenschappen faciliteren en wil bestaande platforms hier een rol in geven.

De ‘salarismix’ is een belangrijk middel om het beroepsperspectief van docenten in het mbo aantrekkelijker te maken. Hierover zijn afspraken gemaakt met de besturen, maar uit onderzoek1 blijkt dat hier heel vrijblijvend mee om wordt gegaan. D66 wil een appél doen op de besturen om de gemaakte afspraken uit te voeren in de praktijk.

In de CAO staat beschreven hoeveel uur een docent aan directe en indirecte onderwijstaken (lesgeven, onderwijsontwikkeling, begeleiding, overleggen, etc.) besteedt. In de praktijk blijkt dat veel managers en docenten onvoldoende van deze afspraken op de hoogte zijn. Veel afspraken zijn niet voorschrijvend, maar regelen juist de zeggenschap van docenten en onderwijsteams. D66 wil de zeggenschap van docenten bevorderen door meer bekendheid te geven aan deze cao-regelingen. Ook willen we stimuleren dat deze afspraken (beter) worden nageleefd. Hierdoor verlagen we ook de werkdruk.

Om te zorgen dat (niet alleen startende) docenten en instructeurs goed onderwijs kunnen verzorgen is passende begeleiding gewenst. Met behulp van opgeleide coaches kunnen we ervoor zorgen dat deze professionals zich optimaal met onderwijs kunnen bezig houden.

Voor te veel vakken worden nog docenten ingezet die daarvoor onvoldoende
zijn gekwalificeerd. Zo zien wij dat bijvoorbeeld voor basisvaardigheden als taal, rekenen en burgerschap te vaak docenten worden ingezet “omdat zij nog ruimte in hun jaartaak hebben”, maar niet omdat zij hier affiniteit mee hebben en hiervoor opgeleid zijn.

D66 wil een eind maken aan deze bureaucratische praktijken en wil daarom verder met het project “ruimte in regels”, waarin duidelijk wordt gemaakt voor leraren en studenten wat echt wettelijk verplicht is en waar de ruimte zit om eigen keuzes te maken. En in algemene zin wil D66 meer aandacht voor het verminderen van ‘op wantrouwen gebaseerde regels.’

Scholen mogen van de urennorm afwijken als ze dit onderwijskundig goed kunnen onderbouwen. Alleen in de praktijk levert die onderbouwing weer een heel eigen bureaucratie op, dus doen scholen dit niet.

D66 vindt dat de scholen, met goedkeuring van de studenten en de docenten via de ondernemingsraad, zelf moeten kunnen bepalen in hoeveel uur een opleiding wordt gegeven. De onderwijskwaliteit staat hierbij centraal. D66 vertrouwt erop dat opleidingen prima in staat zijn om zelf te bepalen uit hoeveel uur een opleiding bestaat en hoe ze maatwerk kunnen bieden aan studenten.

Momenteel worden scholen afgerekend op vroegtijdig schoolverlaten en het aantal uitgegeven diploma’s (het diplomarendement). Terwijl er allerlei redenen kunnen zijn dat een student van school gaat zonder diploma (verkeerde studiekeuze, persoonlijke problemen, ziekte, financiën, een betaalde baan) die niets te maken hebben met de kwaliteit van het onderwijs. Een school is geen bedrijf en moet dus ook niet worden afgerekend op het rendement. 

Wat D66 betreft worden de scholen niet meer afgerekend op niet-studentgerichte prikkels zoals diplomarendementen en vroegtijdige schoolverlaters. Deze houden namelijk helemaal geen rekening met de mogelijkheden van de studenten. Ze zijn een prikkel om kansarme studenten buiten de deur te houden in plaats van ze een eerlijke kans op een opleiding te geven.

Onderwijsinstellingen moeten meer worden beoordeeld op de voortgang die ze weten te bereiken met de jongeren die onderwijs volgen. Als een entreediploma of een praktijkcertificaat het hoogst haalbare is voor een student, wordt de instelling hiervoor beloond en niet op afgerekend.

Ondernemingsraden hebben weliswaar instemmingsrecht ‘op hoofdlijnen van de begroting,’ maar daarmee is het nog lang niet altijd duidelijk waar het onderwijsgeld naar toe gaat binnen een mbo-instelling. D66 wil dat mbo-instellingen hier maximale transparantie in geven. Ook wil D66 dat de onderwijsteams bij een deel van de middelen extra inspraak krijgen, zoals bij werkdrukverlagende middelen.

D66 ziet dat de examinering is doorgeschoten en wil terug naar waar het om
gaat. Momenteel is er rond het afnemen van een examen een bureaucratisch circus opgetuigd dat de kwaliteit van de examinering niet bevordert.

Zo moet er bijvoorbeeld op sommige mbo-instellingen op ieder examen op iedere bladzijde drie handtekeningen worden gezet en zijn protocollen soms zó doorgeslagen van het wantrouwen dat je onnatuurlijke en uitsluitend de regels dienende gedragingen ziet.

Scholen voelen zich vaak verplicht tot strenge eigen regels, vanwege de kans op negatieve beoordelingen op bijvoorbeeld het ‘borgen van kwaliteit.’

D66 wil graag dat de minister met betrokken partijen (docenten, examencommissies van de instellingen, enz.) aan tafel gaat om te kijken hoe we weer terug kunnen naar de essentie van examinering.

D66 vindt het van belang om te kijken op welke manier we deze samenwerking kunnen optimaliseren. Zo duurt het nu nog lang om kwalificatiedossiers en keuzedelen in te dienen of aan te passen. Daarbij spelen de scholen, het SBB en het afnemende bedrijfsleven een belangrijke rol. D66 wil dat opleidingen flexibeler kunnen inspelen op de veranderingen in de maatschappij.

Momenteel is er een bureaucratisch proces om een leerbedrijf te erkennen. D66 wil dit proces, met behoud van kwaliteit, vereenvoudigen en kijken wat er op een bedrijf kan worden gedaan en de erkenning efficiënter te maken. Daarnaast is het proces om praktijkbegeleider te worden op een leerbedrijf ook ingewikkeld. Zonder afbreuk te doen aan de kwaliteit is verbeteren van dat proces juist van belang in periode van een teruglopend aantal stageplekken.

Momenteel duurt het tenminste 3 maanden om een derde leerweg aan te vragen (leerroute gericht op contractonderwijs, waarbij een opleiding flexibeler mag worden aangeboden en bijvoorbeeld mag afwijken van de urennorm). Daarnaast dient bij de aanvraag te worden aangeven hoeveel uren er nodig zijn om de opleiding te volledig te doorlopen, terwijl deze leerroute juist mag worden afgeweken van de urennorm en ervoor gekozen kan worden om alleen onderdelen (certificaten) uit te voeren. D66 wil dat het aanvragen van een derde leerweg dus flexibel wordt.

De mbo-instellingen moeten weer de (regionale) plek om te leren worden,
zowel voor om-, bij- als nascholing. We zijn immers nooit uitgeleerd. In deze coronatijd leren we dat werkgelegenheid voor sommige beroepsgroepen geheel of gedeeltelijk verdwijnt, terwijl voor sommige andere beroepen juist meer aanbod komt. Met behulp van certificaten en keuzedelen zijn hier nieuwe mogelijkheden voor. D66 wil dit stimuleren en de mbo-instelling (weer) openstellen voor een brede doelgroep. Waar mogelijk wil D66 flexibilisering van het LLL bevorderen.

Mbo-studenten studeren gemiddeld korter dan wo-studenten. D66 vindt dat de mbo-studenten het recht zouden moeten krijgen om de tijd te krijgen om bij te scholen en desgewenst om te scholen.