Scholenreis: hoe ziet het onderwijs van de toekomst eruit?

Inmiddels is de onderwijsvisie gepresenteerd. Daarin lees je meer over de onderstaande discussie-onderwerpen.

Obstakels van nu
De tweedeling in de samenleving begint al bij twee jaar. Kinderen van werkende ouders gaan naar een kinderdagverblijf. De kinderopvang wordt teveel gezien als instrument voor arbeidsparticipatie en te weinig vanuit de ontwikkeling van het kind. Andere kinderen blijven thuis. Soms in een omgeving waar bijvoorbeeld geen Nederlands wordt gesproken of waar sociale problemen zijn. Voor deze groep kinderen dreigt een valse start nog voordat ze aan school beginnen, wat lastig in te halen is. Deze kinderen kunnen naar de voorschool voor spelenderwijs taalonderwijs, apart van de andere kinderen. Hierdoor ontstaat een samenleving waarbij mensen met verschillende achtergronden letterlijk niet met elkaar hebben geknikkerd.

Naar de voorschool
Wat zien we voor ons? D66 wil voor élk kind voorschoolse educatie zodat er oog is voor de ontwikkeling van elk kind en kinderen samen spelen en opgroeien. Geen vervroegde leerplicht of een kleutertoets maar een samenspeelrecht waar kinderen taalvaardigheden aanleren door het zingen van liedjes en het luisteren naar verhaaltjes.

De brede scholen met kinderopvang en school op één locatie, zijn de toekomst. Hier kan soepel worden omgesprongen met de overgang naar school, de expertise van leraren kan worden ingezet bij het kinderdagverblijf en ouders hebben één locatie waar ze de kinderen naartoe brengen.

Obstakels van nu
De huidige problemen rond het leraarschap behoeven bijna geen nadere toelichting: onderbetaald, onderbemand en overwerkt zijn de treurige sleutelwoorden. Leraren zijn de belangrijkste factor voor goed onderwijs, bij een tekort ontstaat er een bedreiging voor de onderwijskwaliteit. De salariskloof tussen het basisonderwijs en het voortgezet onderwijs kan niemand goed verklaren. Een eerlijke beloning is belangrijk voor de aantrekkelijkheid van het beroep. Leraren hebben weinig tijd om lessen voor te bereiden, maatwerk te bieden en te werken aan het vak. Internationaal vergeleken geeft Nederlands onderwijs veel uren les. Ook dit maakt het vak onaantrekkelijk.

Naar een aantrekkelijk beroep
Waar denken we aan? De salariskloof helemaal dichten, zeker. Daarnaast dient de lestaak van de leraar teruggebracht te worden zodat er tijd komt voor de ontwikkeling van het onderwijs. Het maakt het leraarschap tot de volwassen, professionele en vooral mooiste baan die er is. Daarnaast is het een impuls voor de kwaliteit van het onderwijs.

Ook de vorming van een professionele beroepsgroep maakt het beroep van de leraar aantrekkelijker. Zij kunnen eigenaarschap krijgen over de lerarenopleiding waardoor die beter aansluit op de beroepspraktijk.

Obstakels van nu
Kansenongelijkheid begint na de schoolbel. Krijgt het kind daarna nog boekjes voorgelezen voor het slapen gaan of wordt er geen Nederlands gesproken? Krijgen ze extra huiswerkbegeleiding en bijles of heb je niet een rustige plek om je huiswerk te maken? Ga je naar gitaarles, de kinderboerderij en voetbaltraining of trap je elke dag in je uppie een balletje tegen een verveloze garagedeur? Kinderen komen steeds vroeger in bubbels van gelijkgestemden.

Naar de verlengde schooldag
Welke richting willen we uit? D66 wil dat er een breder aanbod komt binnen de schoolmuren. Kinderen krijgen niet meer, maar wel beter les. Ook krijgen ze binnen de schooldag een breed scala aangeboden van wat wij nu nog kennen als buitenschools schoolse activiteiten, zoals cultuur, muziek, sport en natuurlessen. Daarnaast kunnen zij binnen de school huiswerkbegeleiding en andere vormen van ondersteuning krijgen. Deze verlengde dag vraagt een gezonde warme lunch voor kinderen, te beginnen op de scholen waar de nood het hoogst is.

Obstakels van nu
Er gaat veel fout bij de overgang van basis naar voortgezet onderwijs. In Nederland selecteren wij met 12 jaar vroeg naar niveau. Bij veel kinderen is dan nog helemaal niet uitgekristalliseerd welk niveau het beste bij ze past. Bovendien werkt vroege selectie kansenongelijkheid in de hand. Kinderen gaan de sjoelbak van het leven in die het voortgezet onderwijs is geworden. Er zijn steeds meer categorale middelbare scholen waardoor op- of afstromen letterlijk fysieke barrières heeft: de leerling moet naar een totaal ander schoolgebouw in plaats van een andere klas. Daarnaast zijn leerlingen op het voortgezet onderwijs te vaak niet gemotiveerd en voelen ze zich niet uitgedaagd. Dit komt doordat het huidige voortgezet onderwijs nauwelijks eigen keuzes en maatwerk biedt. Het slechtste vak bepaalt het niveau van het diploma. Het vmbo heeft onterecht een slecht imago en de havo biedt geen enkele beroepsvoorbereiding.

Naar meer maatwerk
Hoe zouden we dit kunnen oplossen? Brede brugklassen waarbij de selectie wordt uitgesteld en kinderen langer in gemengde klassen zitten, geven letterlijk meer tijd om de achterstanden van leerlingen te compenseren en laatbloeiers tot hun recht te laten komen. Dit kan verschillende vormen aannemen zoals 10-14 scholen, verlengde basisscholen, junior colleges of verlengde brugklassen.
Ook het voortgezet onderwijs biedt binnen de schoolmuren huiswerkbegeleiding, sport, internationalisering, cultuur en stages zodat het voor iedere leerling toegankelijk wordt.
Leerlingen kiezen een vakkenpakket met richtingen in plaats van de huidige niveaus: praktijkgericht, vakgericht, beroepsgericht en academisch gericht. Door een maatwerkdiploma hebben leerlingen een eigen keuze, wordt het onderwijs uitdagend en worden brede talenten erkend. Van belang is dat ook de vervolgopleidingen aansluit zodat het maatwerkdiploma daadwerkelijk toegang biedt tot een passende opleiding.

Obstakels van nu
Passend onderwijs heeft zijn veelbelovende naam niet waargemaakt; het aantal thuiszittende kinderen is toegenomen, er worden steeds meer kinderen naar speciaal onderwijs doorverwezen en de diagnosedrang zet onverminderd door. De ene bureaucratie is vervangen door de andere bureaucratie wat soms kafkaëske situaties oplevert. 10 hulpverleners op een kind of verschillende zorg-aanvraagprotocollen in een klas die een leraar moet invullen. Het systeem is onbegrijpelijk en daardoor laat het ruimte voor verkeerd gedrag. In 2017 is er van het geld voor passend onderwijs 32 miljoen overgebleven. En let op: dit is toegevoegd aan een spaarrekening van 238 miljoen. Dit staat in schril contrast met de situatie in de klas waar de leerling en de leraar niet de gewenste ondersteuning krijgen.

Naar een inclusieve school
Hoe zouden we dit beter kunnen doen? Vooropgesteld, een school zou toegankelijk moeten zijn voor ieder kind. Onderzoek toont aan dat kinderen met een beperking die naar een gewone school gaan meer, beter en sneller leren en een grotere kans hebben op het vinden van een baan en het ontwikkelen van een sociaal leven. Ook de resultaten van de andere leerlingen gaan omhoog in een inclusieve school.

Er is nog heel veel nodig om dit te realiseren. Zorg moet dichter op de school worden georganiseerd, zodat leraren geen zorgverleners worden, maar de ondersteuning krijgen die ze nodig achten om het kind onderwijs te geven. Hier past ook bij om het leerrecht in te voeren. Kinderen kunnen dan niet meer geweigerd worden en scholen en overheid krijgen meer verantwoordelijkheid om een passende plek voor het kind te creëren.

Obstakels van nu
Hoewel er meer geld in onderwijs wordt geïnvesteerd, komt dat vaak op de verkeerde plek terecht, namelijk in reserves en bureaucratie. Dit staat in schril contrast met realiteit op scholen waar geregeld een tekort aan geld is. Dit komt doordat de schoolleiders hun positie zijn kwijtgeraakt en geen zeggenschap meer hebben. Besluiten worden genomen op een managementniveau dat te ver van de klas af staat. Bovendien is het financieringsmodel veel te ingewikkeld geworden met aparte potjes, bekostiging en subsidies.

Naar geld naar scholen
Aan welke oplossingen denken we? Stuur het geld direct naar scholen. Dé herkenbare plek voor overheid, leraren, ouders en leerlingen; dat gebouw in de wijk waar je je (klein)kind naar toe brengt, geleid door een schoolleider, die je gewoon kent. De school moet de zeggenschap en verantwoordelijkheid hebben om het beste onderwijs te geven aan ieder kind. De school krijgt hiermee grote verantwoordelijkheden zoals personeelsbeleid, ICT en huisvesting. Er dient dus zeker samengewerkt te worden tussen scholen. Dit kan worden gerealiseerd door de schoolleiders gezamenlijk het bestuur te laten vormen zodat de zeggenschap en verantwoording bij de school blijft. Het omdraaien van de bekostiging betekent dat de schoolleider terug in positie wordt gebracht. De schoolleider kan dan niet langer ook de conciërgetaken op zich nemen en een klas overnemen. Schoolleiders verdienen een passend en salaris en ruimte voor ontwikkeling.