Een krachtig Europa in de Wereld
Het lijkt soms alsof heel Nederland naar de Amerikaanse verkiezingen kijkt en zijn adem inhoudt: zitten we nog vier jaar vast aan president Trump of wordt het diens uitdager Biden? Wie het nieuws volgt en de analyses leest, kan het idee krijgen dat het voor Nederland en Europa een wereld van verschil zal uitmaken of Trump wint of Biden. Maar de veelgehoorde verwachting dat Biden ons terug brengt naar het vertrouwde Amerika van voor Trump en dat alles weer zoals vanouds zal worden, is misplaatst.
Toegegeven, Trump heeft de gedeelde belangen en waarden de afgelopen vier jaar zodanig beschadigd dat nog vier jaar presidentschap misschien wel onherstelbare schade aan de trans-Atlantische band zou opleveren. Om maar niet te
spreken van het vaak polariserende en opruiende optreden van de president. In die zin zou een presidentschap van Biden een verademing zijn. Biden kent het belang van bondgenoten, staat voor gedeelde waarden en zal zeker een andere toon aanslaan. Maar de veelgehoorde verwachting dat Biden ons terug brengt naar het vertrouwde Amerika van voor Trump en dat alles weer zoals vanouds zal worden, is misplaatst.
America first
Ten eerste leeft het America First-sentiment veel breder in Amerika dan velen denken. De overtuiging dat het land zich meer bezig zou moeten houden met zichzelf dan met de rest van de wereld is niet voorbehouden aan Trump of zijn stemmers. De tijd dat Amerika onvoorwaardelijk opkomt voor Europa, of als ‘politieman van de wereld’ optreedt in conflicten in het Midden-Oosten, Afrika of Azië is voorbij. Ook onder Biden zal Amerika niet willen (of zelfs kunnen) terugkomen tot de positie van absoluut wereldleider. Daar is de Amerikaanse publieke opinie te veel voor opgeschoven, zijn de kiezers te oorlogsmoe geworden, is het effect van de Corona pandemie te groot en zijn de economische uitdagingen binnenslands te groot.
Buitenlandbeleid
Ten tweede zal het buitenlandbeleid van Biden op sommige cruciale onderdelen niet (veel) verschillen van dat van Trump. Op veiligheidsgebied zal ook Biden in NAVO verband hard hameren op grotere defensie-uitgaven van Europese landen en duidelijk maken dat de Amerikaanse veiligheidsparaplu niet vanzelfsprekend is. Als het gaat om energiepolitiek zal ook Biden tegen de Russische pijpleiding Nordstream 2 zijn. En op het wereldtoneel zal ook Biden de meeste aandacht aan (de opkomst van) China besteden en veel minder aan het Europese continent.
Machtsverhoudingen in beweging
Ten derde is de wereld de afgelopen jaren in hoog tempo veranderd. China is van een ontwikkelingsland uitgegroeid tot een speler van wereldformaat. Op vele vlakken is China hard op weg ons in te halen of zelfs al voorbijgestreefd. Op het gebied van moderne technologie en cyber-ontwikkelingen loopt China voor, op economisch vlak zal het ergens de komende jaren de plek als eerste wereldmacht overnemen, en ook op militair vlak is het bezig met een grote inhaalslag. Langzamerhand eist het land met deze groei ook een stevigere positie op het wereldtoneel op. Tel daarbij de rol van Rusland op en het is duidelijk dat de machtsverhoudingen in de wereld volop in beweging zijn.
Dat heeft serieuze consequenties voor Nederland en de EU. Veel politici negeerden vier jaar geleden de wake-up call van de verkiezing van Trump en drukten op de snooze knop, in de hoop dat Trump hooguit een hinderlijke onderbreking van een goede trans-Atlantische samenwerking zou zijn. Deze politici dachten dat het allemaal zo’n vaart niet zou lopen, en wilden Trump een kans geven. Vier jaar later heeft vrijwel iedereen wel door dat als Trump wordt herkozen dit voor ons ongunstig is, en dat het ons voor harde keuzes stelt: voor ons buitenlandbeleid, onze veiligheid, onze economie en ons klimaat. Maar het grootste risico is dat diezelfde politici opgelucht adem zullen halen na een eventuele verkiezing van Biden, en daarom harde keuzes uitstellen in de verkeerde veronderstelling dat het business as usual wordt onder Biden. Doen we dat, dan slaapwandelen we naar irrelevantie en machteloosheid en maken we van Nederland en het Europese continent een speelveld waar andere grootmachten hun invloed op kunnen botvieren.
Willen we dat voorkomen, en ervoor zorgen dat Europa en daarmee Nederland een speler wordt op het wereldtoneel in plaats van het speelveld, dan rest ons maar één keuze. De bittere conclusie is dat Europa, ongeacht de uitslag van de Amerikaanse verkiezingen, voor zichzelf op zal moeten komen. In deze multipolaire wereldorde,
waar niemand echt de baas is maar waar meerdere machtsblokken strijden om invloed, zal de EU op haar eigen benen moeten staan.
Gezamenlijk geven we als EU-landen wereldwijd het meeste uit aan defensie na de VS, hebben we de grootste diplomatieke dienst, beschikken we over de grootste interne markt ter wereld en geven we het meest uit aan ontwikkelingssamenwerking. Het is enkel de politieke wil en daadkracht die ontbreekt om al deze midden ook in te zetten voor een krachtig buitenlandbeleid. Laten we niet nog een keer op snooze drukken, maar ervoor zorgen dat Europa eindelijk écht ontwaakt en de rol pakt die haar toekomt op het wereldtoneel.
