Dutch below
Honorable Dean, professors, members of the faculty council, students, staff and all others present here today.
It is a great honor to give this year’s Gemma Frisius lecture.
You’ve probably heard people saying that being young is supposed to be the best time of your life. Right? And let me be frank, the saying is true. So enjoy it, before your hair is turning grey, and you find yourself having a hard time recovering from those nasty hangovers.
On a more serious note. Being young is all about experimenting, about falling down and getting back up. It’s about discovering your passions, about meeting new people. Your next best friend could actually be sitting somewhere in this room, maybe even behind you, even though at this point you haven’t met each other yet.
So here comes my message to you. Open up to one another. Respect each other. Learn from each other. You are about to establish new, amazing memories that will not only define you, but stay with you, for the rest of your lives. So they better be good memories. I wish all of you an amazing time here at the Rijksuniversiteit Groningen. And all the best of luck during your studies.
While watching you guys sitting in this room, I see many enthusiastic faces here. And trust me, there is something that you and I have in common. Because as you are sitting here at the eve of a new exciting academic year, I am standing at the beginning of an exciting new political year, as party leader in the opposition. And I can tell you; you and I are both facing a bumpy ride. So bring on those lectures, and bring on those debates, and let’s get the job done!
But before moving ahead, let’s also confront the facts. We are witnessing a concerning trend, right here, in the Netherlands. Something that many can relate to, but has too long been a taboo. But no longer, if you’d ask me. I’m talking about the state of decreasing mental health among young people and students. Students like you.
Let me be very clear: we are facing a downturn. Half of all students are dealing with mental health issues. One in ten young adults suffer from severe depressive symptoms. It makes us all feel upset.
Because these are not just statistics. These are real people—young people, with hopes, and dreams, and potential, who now feel stuck or isolated. This not only limits their aspirations, it essentially touches the heart of our society. Because the well-being of our students, of you, determines the well-being of the future of our society. Without students like you, there would be no future. Business leaders and politicians should always keep that in mind. And act accordingly.
That starts by acknowledging that this generation is growing up in a world filled with harsh challenges. You are expected to solve global crises while still figuring out who you are and where you fit into the world. The war on our continent isn’t just headlines, but reflects a future where peace feels fragile and elusive. And if that weren’t enough, you are standing on the front lines of climate change. It is your future which is at stake. You are confronted with solving problems you didn’t ask for. All while the world around you remains, too often, conservative and resistant to moving forward.
And beyond these global challenges, the pressures that young people like you face in your day-to-day lives are equally discouraging. Studying has become more intense. You are expected to graduate faster, work more, stack extracurricular activities, all while maintaining a social presence under the relentless gaze of social media. It’s almost like a toxic cocktail, that creates a constant comparison, an everlasting pressure to excel both academically and socially.
That is exactly why politicians should not wait any day longer to take the necessary steps forward. Here’s our plan.
First, we call for more investment in mental health services, academic guidance, and student support in education. Mental health services in schools and universities must be accessible and ready to help, at all times. As I said, the future of the Netherlands lays in the hands of this generation. Now is not the time for the new government to wait any longer, but to act upon it.
And while you are expected to excel, the very idea of a safe haven—a house to live, study and have fun in—feels increasingly out of reach. Due to a housing market that’s completely stuck. The basic need for a stable student home is no longer a guarantee, and this only amplifies the strain that students today are already under.
That is why a safe and affordable place to live should not be a luxury—it should be a basic right. That is why we need to build thousands of new student houses. Next to that, we propose fixed rental contracts for students, giving them the stability and peace of mind they need to thrive.
Next to that, neither of you should have to choose between paying rent and buying groceries. That’s why we stand up for a basic student grant that actually covers living costs. Now is the time to ensure that all students have the resources they need. Education should be a right, not a privilege, regardless of the thickness of your parents’ wallet.
And lastly, it’s simply unfair to saddle young people with high-interest debt as they try to build their futures. That’s why we propose 0% interest on student loans for those hit hardest by changes to the student finance system. Now is the time to make sure that students can focus on their education and personal growth, not on how they should keep their head above water!
Now keeping all this in mind, it’s impossible to ignore the elephant in the room.
What has been the new government’s response to your concerns? Instead of supporting students like you, the future of our nation, this new coalition of PVV, VVD, NSC and BBB, has decided to push you down. These parties have, and this is where I get really combative, they have introduced the biggest budget cuts in education and science of the century. They are planning to cut over 12 billion euros in the next 15 years. And by that, they have opened a full attack against young people like you.
Now what will these cuts mean to you? It means overthrowing English-language education. It means that institutions like yours will have less budget to hire the best instructors and the best researchers for you. It means that some study programs might need to be terminated. It means lowering your student grant by almost €2000 a year. It means giving you a €3000 penalty for an extended study period. And while many students are already facing difficulties in getting by each month, the new government is increasing prices for festivals, concerts, sports centers, hospitality, theater, museums, books and even newspapers.
Bad choices. All of them. In a time when students need politicians’ support more than ever, Wilders, Yesilgöz, Omtzigt and Van der Plas are adding another layer of pressure to an already tense situation. They are sending out a clear signal to any student; just figure it out yourselves. In turn, to them, we are saying: shame on you. Students deserve better!
Well, I told you it was going to be a bumpy ride. But this is not where this story has to end. And you know, my party stands for a different kind of politics. We believe in a politics that is not about endless bickering or Twitter disputes, but about solving problems for people, for young people like you, for the challenges you face today and in the future. And to ensure that students receive the support they deserve, without the looming threat of fines, income cuts and student debts.
That is why my party will present an alternative plan during the Prinsjesdag debate, in two weeks, to undo these enormous education cuts imposed by the new government!
Now that is the vision we are fighting for. This is supposed to be your time, and we’re not going to let this government take it away from you!
Because here is the great paradox of these conservative parties in our new government: they tell us they want a strong economy, but they are cutting off the very scientific means to innovate. They claim to put ‘our people’ first, but at the same time they are seizing the young generation’s opportunity to grow. Our country deserves better. All of you deserve better. And know that we’ve got your back.
So to the new coalition, let me be perfectly clear: universities and students will not silently accept the slashing of their budgets, their education, and their development. Students deserve better. And to you, I have one simple message. We will not accept these massive budget cuts. Instead, we will stand up against them. Are you with me?
Thank you all for inviting me. Enjoy the start of your studies!
————————————————————————————
Beste decaan, professoren, leden van de faculteitsraad, studenten, medewerkers en alle anderen die hier vandaag aanwezig zijn.
Het is een grote eer om dit jaar de Gemma Frisius-lezing te mogen geven.
Jullie hebben vast vaak gehoord dat jong zijn de beste tijd van je leven is, toch? En eerlijk gezegd, dat klopt als een bus. Dus geniet ervan, voordat je haar grijs wordt en het steeds zwaarder wordt om van die vervelende katers te herstellen.
Nu even serieus. Jong zijn gaat over experimenteren, over vallen en weer opstaan. Het gaat over het ontdekken van je passies, over het ontmoeten van nieuwe mensen. Je nieuwe beste vriend zou hier zomaar ergens in deze zaal kunnen zitten, misschien zelfs wel achter je, terwijl jullie elkaar op dit moment nog nooit hebben ontmoet.
Dus hier komt mijn boodschap aan jullie. Sta open voor elkaar. Heb respect voor elkaar. Leer van elkaar. Jullie staan op het punt om fantastische herinneringen te creëren, die jullie niet alleen zullen vormen, maar ook de rest van jullie leven bij zullen blijven. Dus geniet er vooral van. Ik wens jullie allemaal een geweldige tijd hier aan de Rijksuniversiteit Groningen, in het prachtige Leeuwarden, en heel veel plezier in jullie studie!
En als ik jullie zo in deze zaal zie zitten, zie ik veel enthousiaste gezichten. En geloof me, er is iets dat jullie en ik gemeen hebben. Terwijl jullie hier zitten aan de vooravond van een nieuw academisch jaar, sta ik aan het begin van een nieuw politiek jaar, als partijleider in de oppositie. En ik kan jullie vertellen; zowel jullie als ik staan voor een hobbelige rit. Dus laat die colleges maar komen, laat die debatten maar beginnen en laten we aan de slag gaan!
Maar voordat we verdergaan, laten we ook de feiten erkennen. We zien een zorgwekkende trend hier in Nederland. Iets waar velen zich mee kunnen identificeren, maar wat te lang een taboe is geweest. Maar niet langer, als je het mij vraagt. Ik heb het over de dalende mentale gezondheid onder jongeren en studenten. Studenten zoals jullie.
Laat me heel duidelijk zijn: we bevinden ons in een neerwaartse spiraal. De helft van alle studenten heeft te maken met psychische problemen. Eén op de tien jongvolwassenen kampt met ernstige depressieve klachten. Dat raakt ons allemaal.
Want dit gaat niet alleen om statistieken. Dit gaat om echte mensen. Om jonge mensen met hoop, met dromen en met mogelijkheden. Die nu voelen dat ze vastzitten of geïsoleerd zijn. Dit beperkt niet alleen hun eigen ambities, het raakt in wezen het hart van onze samenleving. Want het welzijn van onze studenten – van jullie – bepaalt het welzijn van de toekomst van onze samenleving. Zonder studenten zoals jullie zou er geen toekomst zijn. Managers en politici moeten dat altijd in gedachten houden. En ernaar handelen.
Dat begint met het erkennen dat deze generatie opgroeit in een wereld vol uitdagingen. Van jullie wordt verwacht dat jullie het hoofd bieden aan wereldwijde crises, terwijl jullie nog aan het uitvinden zijn wie je bent en waar jouw plek is. De oorlog op ons continent is niet alleen maar een krantenkop, maar weerspiegelt een toekomst waarin vrede kwetsbaar en ongrijpbaar lijkt. En alsof dat nog niet genoeg is, staan jullie in de frontlinie van klimaatverandering. Jullie worden geconfronteerd met het oplossen van problemen waar je niet om vroeg. Het is jullie toekomst die op het spel staat. Terwijl de wereld om jullie heen te vaak terughoudend blijft en weigert vooruit te gaan.
En naast deze grote uitdagingen is de dagelijkse druk die veel jongeren ervaren al even ontmoedigend. Studeren is intensiever geworden. Er wordt van jullie verwacht om je opleiding sneller af te ronden, meer te werken, extra-curriculaire activiteiten op te stapelen, en ondertussen ook nog een sociaal leven te onderhouden onder de constante druk van social media. Het is als een giftige cocktail, als een eindeloze druk om zoveel mogelijk uit je studie en je sociale leven te halen.
Daarom mogen politici geen dag langer wachten om de nodige stappen vooruit te zetten. Hier is ons plan:
Ten eerste pleiten wij voor meer investeringen in de geestelijke gezondheidszorg en voor studentenbegeleiding in het onderwijs. Mentale begeleiding op scholen en universiteiten moet toegankelijk zijn en paraat staan om te helpen. Zoals ik al zei, ligt de toekomst van Nederland in de handen van deze generatie. Nu is niet het moment voor de nieuwe regering om langer te wachten, maar om in actie te komen.
En terwijl er van jullie wordt verwacht om uit te blinken, voelt het idee van een veilige haven, een fijn huis om in te wonen, te studeren en plezier te hebben, steeds onbereikbaarder. De woningmarkt is volledig vastgelopen. Die basisbehoefte aan een stabiel thuis is niet langer een garantie. Dit versterkt alleen maar de druk die veel jongeren vandaag de dag ervaren.
Een veilige en betaalbare plek om te wonen zou geen luxe mogen zijn; het moet een basisrecht zijn. Daarom willen we duizenden nieuwe studentenkamers bouwen. Daarnaast maken we van vaste huurcontracten voor studenten weer de standaard. Zo krijgen zij de rust en ruimte om zich in vrijheid te richten op hun ontwikkeling.
Bovendien zou niemand van jullie moeten kiezen tussen het betalen van de huur en het betalen van de boodschappen. Daarom pleiten wij voor een basisbeurs die daadwerkelijk de kosten van jullie levensonderhoud dekt. Onderwijs moet een recht zijn, geen voorrecht, waarbij de dikte van de portemonnee van je ouders niet mag uitmaken.
En ten slotte is het simpelweg oneerlijk om jongeren op te zadelen met een te hoge rente, terwijl ze proberen hun toekomst op te bouwen. Daarom stellen wij voor om de rente op studieschulden voor studenten van de leenstelselgeneratie op 0% vast te zetten. Dit is het moment om ervoor te zorgen dat studenten zich kunnen richten op hun opleiding en persoonlijke groei, niet op hoe ze het hoofd boven water moeten houden!
Met dit alles in gedachten is het onmogelijk om de olifant in de kamer te negeren.
Want wat is het antwoord van de nieuwe regering op jullie zorgen? In plaats van studenten zoals jullie, de toekomst van ons land, te steunen, besluit deze nieuwe coalitie van PVV, VVD, NSC en BBB om jullie te laten zakken. Deze partijen, en dit is waar ik echt strijdbaar van word, voeren de grootste onderwijsbezuinigingen van deze eeuw door. Ze zijn van plan om de komende 15 jaar meer dan 12 miljard euro te bezuinigen. Een frontale aanval op jonge mensen zoals jullie.
Wat gaan deze bezuinigingen voor jullie betekenen? Het betekent het onderuithalen van Engelstalig onderwijs. Het betekent dat instellingen zoals deze minder geld hebben om de beste docenten en onderzoekers voor jullie aan te nemen. Het betekent dat sommige studieprogramma’s moeten worden beëindigd. Het betekent dat je studiefinanciering met bijna €2000 per jaar wordt verlaagd. Het betekent dat je een boete van €3000 krijgt als je een jaar langer over je studie doet. En terwijl veel studenten al moeite hebben om elke maand rond te komen, verhoogt de nieuwe regering ook nog eens de prijzen voor festivals, concerten, sportcentra, horeca, theater, musea, boeken en zelfs kranten.
Stuk voor stuk, slechte keuzes. In een tijd waarin studenten de steun van politici harder nodig hebben dan ooit, gooien Wilders, Yesilgöz, Omtzigt en Van der Plas er nog eens een schep bovenop. Ze geven een duidelijk signaal aan elke student; zoek het zelf maar uit. Wij zeggen tegen hen: ga je schamen. Studenten verdienen beter!
En weet; het kan anders. Dit is niet waar het naartoe hoeft te gaan. Mijn partij – D66 – staat voor een ander soort politiek. Voor een redelijk alternatief. Wij geloven in een politiek die niet draait om eindeloos gekibbel of Twitter-ruzies, maar om het oplossen van problemen voor mensen, voor jonge mensen zoals jullie. Voor de uitdagingen waar jullie vandaag en in de toekomst mee te maken krijgen. En om ervoor te zorgen dat studenten de steun krijgen die zij verdienen, zonder de dreiging van boetes, een lagere basisbeurs of een hogere studieschuld.
Dat is waarom mijn partij tijdens het Prinsjesdagdebat over twee weken een alternatief plan zal presenteren om deze enorme onderwijsbezuinigingen van de nieuwe coalitie van tafel te halen!
Dát is de visie waar wij voor vechten. Dit is jouw tijd, en we staan niet toe dat deze coalitie die van jou afpakt!
Want dat is de grote paradox van deze nieuwe coalitie. Ze zeggen een sterke economie te willen, maar snijden tegelijkertijd de wetenschapsbudgetten af waarmee onze bedrijven en universiteiten staan te popelen om de oplossingen van morgen te bedenken. Ze zeggen Nederlanders op de eerste plaats te zetten, maar tegelijkertijd ontnemen ze de jongste generatie hun kans om te groeien. Ons land verdient beter. Jullie verdienen beter. En weet dat wij achter jullie staan.
Dus laat mij heel duidelijk zijn tegen de nieuwe coalitie: universiteiten en studenten zullen niet stilzwijgend accepteren dat hun onderwijs, kansen en ontwikkeling worden afgepakt. Studenten verdienen beter. En aan jullie allen heb ik één simpele boodschap. Wij zullen deze enorme bezuinigingen niet accepteren. In plaats daarvan zullen we ertegen opstaan. Doen jullie mee?
Rob Jetten: ‘Een redelijk alternatief voor het onderwijs’
