Het belangrijkste doel van het Klimaatakkoord is CO2-reductie: in 2030 willen we in Nederland bijna de helft minder broeikasgassen uitstoten dan we in 1990 deden. En in 2050 stoten we vrijwel geen CO2 meer uit (95 procent reductie). Dit doen we om de stijging van de gemiddelde wereldtempera- tuur in 2050 tot ruim onder 2 graden te beperken, zoals afgesproken in het Akkoord van Parijs.

Het Nederlandse Klimaatakkoord is een veelomvattend plan, dat werd opgesteld in samenwerking met meer dan 100 partijen. In heel het land moeten gemeenten nu vorm geven aan transities op lokaal niveau. Hoe maak je goede spelregels? Hoe zorg je voor investeringen en financiële participatie? Hoe voorkom je een wildgroei aan initiatie- ven? En hoe zorg je dat bewoners en bedrijven betrokken zijn én blijven? D66-wethouders pakken die handschoen graag op, blijkt uit deze drie praktijkvoorbeelden.

Windpark Spinderwind, aan de stadsrand van Tilburg,
is baanbrekend. Niet vanwege de omvang, vier wind- molens groot, maar door de manier waarop het park
tot stand is gekomen. Het project, waar de Tilburgse D66-wethouder Berend de Vries nauw bij betrokken is, heeft namelijk veel geïnvesteerd in het betrekken van inwoners bij dit project. Het resultaat is dat maar liefst elf energiecoöperaties eigenaar zijn van dit park – vijf uit Tilburg en zes uit de regio Hart van Brabant. Door de financiële participatie van burgers in deze energiecoöpe- raties is maar liefst 100 procent van Spinderwind lokaal eigendom. Het windpark is mede hierdoor één van de weinige windparken in Nederland die zonder juridische procedures is gerealiseerd.

Wellicht het mooiste van alles? Politici en samenwerken- de partijen die betrokken zijn bij Spinderwind hebben aangegeven zo geïnspireerd te zijn, dat ze deze inclusie- ve manier van werken bij meerdere projecten in de regio willen gaan oppakken. Zo geldt het Brabantse burger- windpark als een voorbeeld voor de rest van Nederland. Helaas moest de feestelijke opening, die was gepland op 17 en 18 april, tot nader orde worden uitgesteld vanwege maatregelen rondom het coronavirus.

In Purmerend staat één van de succesvolste voor- beelden van een specifiek deel van de Nederlandse energietransitie: die van ‘van het gas af’. Nadat de gemeenteraad in 2017 groen licht gaf voor het project ‘Gasvrij Purmerend’, wees het de wijk Overwhere-Zuid – bijna 100 woningen, allemaal in particulier bezit – als pilotwijk aan. Bijna drie jaar na dat initiële besluit, werd het project in oktober vorig jaar feestelijk geopend met ruime aandacht van diverse (landelijke) media. Want met maar liefst 95 procent van de bewoners die instem- den met deelname aan het project, heeft Purmerend als eerste gemeente in Nederland een wijk met huizen in particulier bezit op een warmtenet (stadsverwarming) weten aan te sluiten.

Het succes zit hem volgens D66-wethouder Paul van Meekeren in ‘de persoonlijke aanpak’. Daar is veel in geïnvesteerd, vertelt hij. Zo huurde de gemeente een woning en maakte dat een vaste basis in de wijk. Er werden informatieavonden georganiseerd waar burgers met hun vragen terecht konden. En alle bewoners kregen persoonlijk bezoek – vaak zelfs meerdere keren – om hen aan hun eigen keukentafel te overtuigen van deelname aan dit project. Dat dit succesvol was, had volgens Van Meekeren niet alleen van doen met idealisme en duurzaamheidsoverwegingen, maar ook met de praktische voordelen. Door huizen aan te sluiten op het duurzame warmtenet werd het energielabel van de huizen verbe- terd, wat ze een sterkere positie gaf op de huizenmarkt. Daarbij liet de collectieve aanpak van de wijk – mogelijk gemaakt doordat het project werd gekoppeld aan een vernieuwing van de riolering – bewoners inzien dat dit een unieke kans was. “De belangrijkste les voor mij is dat goed contact met inwoners voor dit soort projecten onmisbaar is. Zij moeten altijd op de eerste plek staan“, aldus Van Meekeren. Zo werd de verbouwing van één straat in de wijk vervroegd, om rekening te houden
met de aanstaande bevalling van een van de bewoners. Het project heeft op deze manier de wijk ook hechter gemaakt. “Je merkt dat zo’n buurt erop vooruitgaat. Mensen kijken weer meer naar elkaar om.”

Net als de rest van Nederland, werd Apeldoorn een paar jaar geleden geconfronteerd met een plotselinge toename in de interesse voor zonne-energie. Er kwamen meerdere verzoeken binnen van grondeigenaren en initiatiefnemers die een zonnepark (een veld met zonnepanelen) wilden ontwikkelen. Goed nieuws, maar tegelijkertijd een probleem, want de gemeente had haar beleid nog niet gereed. Wachten was echter ook geen optie. De gemeente besloot daarom om alle plannen die waren ingediend aan te merken als ‘pilot’. Zo kon ze de initiatiefnemers aan de slag laten gaan, en tegelijkertijd zelf belangrijke ervaring opdoen in het vormgeven van de Apeldoornse energietransitie.

Er werden flinke eisen gesteld op het gebied van burger- participatie. Met als resultaat: initiatiefnemers organiseerden bewonersavonden, gingen het gesprek aan en luisterden naar de bezwaren. Want bewoners vreesden een wildgroei aan projecten, schade aan de natuur of soms een te erg veranderend landschap. In samenspraak met bewoners werden sommige projecten aangepast, trok één project zich vóór de vergunningverlening alsnog terug, maar kon uiteindelijk worden begonnen met de bouw van vier zonneparken. Bij elkaar beslaan ze 50 hectare en voorzien ze maar liefst 12.000 huishoudens
in stroom. De lessen uit deze pilot zullen D66-wethouder Maarten van Vierssen goed van pas komen, nu nieuwe initiatiefnemers staan te trappelen. Want met een ambitie om maar liefst 250 hectare aan zonneparken
tot 2030 te realiseren is er werk aan de winkel.