Speech voorzitter Jonge Democraten Frouke van Dam 

Gesproken woord geldt

Beste Democraten,

Het is een eer om hier voor u te staan. Traditiegetrouw spreekt de JD-voorzitter eens per jaar het congres toe om te vertellen hoe goed het met ons gaat, waar we bij D66 tegen aanlopen en welke grote wereldproblematiek het leven van jongeren verpest. Maar vandaag ga ik dat niet doen. Er zijn vandaag voldoende sprekers die ons gaan vertellen hoe slecht het gesteld is met ons landsbestuur en ik kan jullie straks op de borrel alles vertellen over onze successen. Waar ik het nu met jullie over wil hebben is juist de toekomst.

Onze voormalig premier zei ooit dat visie als een olifant is die het zicht belemmert. Ooit lachten we daar om. Nu lijkt dit haast een vanzelfsprekendheid te zijn. Visie lijkt een vies woord te zijn en onze blik reikt alleen tot de kortste termijn. Problemen oplossen is iets voor onder aan de agenda. Het levert immers meer stemmen dan het benoemen door de puinhoop die door anderen gecreëerd zou zijn.

Niet voor niks stelden wij dit jaar in het teken van een stip op de horizon. De Jonge Democraten bestaat dit jaar namelijk maar liefst 40 jaar. Nu is dit een leeftijd waarop je traditiegetrouw een snelle auto voor de deur zet, een marathon gaat rennen of misschien zelfs aan je tweede leg begint. Hoewel deze midlife crisis voor ons uitblijft – we hebben niet eens een huis, laat staan een auto – zijn wij in dit lustrumjaar kritisch gaan kijken naar waar we nu staan en waar we naartoe willen. Een stip op de horizon is namelijk een absolute vereiste als je je in de politiek begeeft.

Keuzes die nu gemaakt worden, drukken immers een stempel op onze toekomst. Van de politiek is het minste wat je zou moeten verwachten dat ze vooruitdenken. Dat ze een ideaalbeeld schetsen waar het land naartoe moet. En dat ze vervolgens concrete plannen maken om daar te komen. 

Om die stip op de horizon te zetten heb je wel een verhaal nodig. En nee, dan heb ik het niet over een catchy slogan of het zoveelste frame wat stemmen op zou leveren. D66 moet weer een herkenbaar verhaal hebben met idealen waar ze pal voor staan. Juist als de hele samenleving naar de flanken trekt, moet D66 vanuit dat midden met een sterk verhaal komen waar mensen hoop van krijgen. Het is namelijk een stuk makkelijker om de handdoek in de ring te gooien, dan je op het politieke veld te begeven en te vechten voor jouw idealen. Als je dat wil doen en je nek uitsteekt, heb je idealisme nodig waar je aan vast kan houden. Juist als een vrije en gelijkwaardige toekomst niet in het vooruitschiet ligt, moet je die route uitstippelen. 

En geloof me – dat is soms best lastig. Een paar weken geleden was ik samen met een paar Jonge Democraten bij een diner in Utrecht waarin we in gesprek gingen met ongedocumenteerden. Ik sprak met een paar mensen aan onze tafel over de huidige politieke staat en naarmate we meer spraken merkten we dat ons humeur daalde. Tot een man ineens vroeg ‘Maar wat zijn nou eigenlijk de lichtpunten.’ Ik zal eerlijk zijn dat ik op dat moment blokkeerde. Want wat zijn de lichtpunten in een tijd waar iedereen lijnrecht tegenover elkaar staat? Tot ik besefte dat dit gesprek op zichzelf al een lichtpunt was. Juist het aan tafel zitten met mensen die je normaal niet spreekt, het treden buiten je bubbel en het praten over wat er goed gaat in de wereld, daarvan wil je aan de slag gaan.

De vraag is alleen wat het verhaal van D66 is. Zijn het losse standpunten? Het redelijk alternatief? Of toch het aanvallen van extreemrechts om maar als sterkste oppositiepartij uit de bus te komen? In de ogen van de Jonge Democraten gaat het verhaal vele malen dieper dan dat. Ons motto luidt ‘Vrij zijn is kiezen voor jouw toekomst’. Voor mij is dat de kern van het verhaal wat we moeten en willen vertellen. Vrijheid is de basis van de Nederlandse samenleving. Door mensen regie te geven over hun eigen leven, kunnen zij zichzelf ontwikkelen zoals ze zelf willen en bij hen past. In dit Nederland kunnen mensen kiezen hoe zij de toekomst inrichten, hoe ze hun sociale netwerk vormgeven en welk
Juist nu is deze vrijheid van cruciaal belang. Als we voorbij onze eigen landsgrenzen kijken, zien we vele plekken waar jongeren moeten vechten om überhaupt een toekomst te hebben. Of het nu in Oekraïne, Gaza of Soedan is, vrijheid is daar niet vanzelfsprekend. Verre van. Er zijn veel momenten dat dat mij verdrietig of moedeloos maakt. Maar om eerlijk te zijn heeft niemand daar wat aan. Wat we wel kunnen doen is vanuit en binnen Nederland pal voor die vrijheid te staan. 

Want ook in Nederland perkt de vrijheid van de één te vaak de vrijheid van de ander in. Want zeg het nu eerlijk, als je een koopwoning, een vast contract en een fijne erfenis hebt, waarom zou je dan ooit jouw welvaart inleveren voor een ander? 

Dit zijn punten die voor de Jonge Democraten van groot belang zijn. Juist die waarden zoals vrijheid, gelijkwaardigheid en rechtvaardigheid zijn de reden waarom we lid worden. De reden waarom we onze nek uitsteken. En voor mij ook de reden dat ik hier sta. Die waarden hoeven voor mij niet redelijk te zijn en al helemaal niet een alternatief. Die waarden zijn de basis van wie je bent en moeten ook de basis zijn van hoe je handelt. Want het is niet alleen van belang om die waarden te noemen, ze moeten ook terugkomen in wat je doet, waar je je aan houdt en welke kant je opgaat in de politiek.

Kijk bijvoorbeeld naar het onderwijs, een van de punten die de kern van D66 raakt. Als ik aan het onderwijs denk, denk ik aan een plek waar mensen met verschillende achtergronden, levensvisies en talenten samenkomen. Het is een plek waar de basis wordt gelegd en een plek waar je leert wie je bent en waar je goed in bent. En dat kan alleen als er op school ruimte is voor iedereen. En als de opleiding en achtergrond van jouw ouders geen voorwaarde zijn voor jouw geluk. In dit verhaal van kansengelijkheid komt in mijn ogen alles samen. Vrijheid om te kiezen wat voor toekomst je wil, maar juist ook een sterke sociale basis bieden.

En op dit moment is dat nog niet genoeg. Zoals ik aan het begin van mijn speech zei is het een eer om hier te staan. Maar dat ik hier sta, voor deze grote groep mensen, is niet alleen aan mijzelf te danken. Dat ik hier sta komt ook omdat ik alle mogelijke kansen heb gekregen. Ik kom uit een fijn gezin. Er was geld om in een leuk huis te wonen. Ik kon sporten en er was altijd brood op de plank. Wanneer ik moeite had op school was er altijd een broer, zus of vader om me hierbij te helpen. Dat alles heeft ervoor gezorgd dat ik hier voor u kan staan.

En dat is niet erg. Het is niet erg dat ik hier sta of dat ik die luxepositie heb gehad. Het zou pas erg zijn als ik zou denken dat ik hier enkel en alleen door mijn eigen verdiensten zou staan. Ik heb er zeker hard voor gewerkt, maar als ik kijk naar klasgenoten die dit thuis niet hadden of bijvoorbeeld mantelzorger waren, hebben zij er niet minder hard voor gewerkt. Misschien nog wel harder. Laat staan de mensen die niet bij mij in de klas zijn gekomen omdat hun juf of meester vanwege hun huidskleur niet in hen geloofde.

Als we zeggen te staan voor kansengelijkheid, gaat het mij er niet om dat we mensen kansen afpakken. De kern is dat we inzien welke kansen we zelf hebben gekregen en anderen een duwtje in de rug geven om te komen waar ze willen komen.

Het feit is wel dat die stabiele sociale basis de absolute kern is om jezelf te kunnen ontwikkelen. Dat begint bij een sterke gemeenschap waarin je jezelf thuis en veilig voelt. En, dat er als je je niet veilig voelt, een sterke zorg is die op je wacht. Op dit moment puilen de problemen in de jeugdzorg uit. Ook in de GGZ zijn de wachtrijen langer dan de gemiddelde tiktokrij voor een Amsterdamse yuppentent.

Dat is een probleem. Als je ergens tegenaan loopt, dienen die problemen zo snel mogelijk aangepakt te worden. Hoe sneller je erbij bent, hoe minder de problemen gaan sudderen en hoe groter de kans dat het ook opgelost gaat worden. En als je filosofeert over zorg in de toekomst staat dat voor mij centraal. Een blik die gericht is op preventie en waar mensen snel en liefdevol worden behandeld bij ziekte. Of die nu fysiek of mentaal is.

In de ogen van de Jonge Democraten heeft de overheid als taak deze dingen te faciliteren. Een sterke overheid zorgt voor goed onderwijs, passende zorg en een dak boven ieders hoofd. Want alleen als je een sterk vangnet hebt en een plek om ’s avonds tot rust te komen, kan je echt alles uit jezelf halen wat je wil. En ik geloof dat dat kan. Het is niet nodig dat een op de vier jongeren denkt aan suïcide. Het is niet nodig dat de jeugdzorg je weigert omdat je problemen te complex zijn. En het is ook niet nodig dat je niet alles uit het leven kan halen omdat er niemand in je geloofd heeft. Als Jonge Democraten geloven we dat we deze stip aan de horizon kunnen halen.

Dit is een verhaal wat hoop kan geven. Het is een verhaal dat we weer met D66 moeten associëren. Mensen moeten weer geloven dat je zowel vrijheid, als een sterk vangnet kan krijgen. Hier moeten we alleen heel hard voor werken. We moeten vasthouden aan onze principes, juist als de storm sterker wordt.

En één ding is zeker; polarisatie helpt hier niet bij. We zien het overal in de samenleving – je wint er zelfs verkiezingen mee. Zodra je een fout maakt, racen we naar X om zo veel mogelijk zout in de wond te strooien. En je ziet het ook terug in ons stemgedrag. Arjen Lubach maakte ooit de grap ‘Als je gaat stemmen kijk je naar wie je kut vindt. Dan kijk je, wie vindt die persoon ook kut? Daar stem je dan op.’ Het is helaas wel de manier waarop we naar de politiek zijn gaan kijken. Door telkens maar te kiezen voor de minst erge optie, kweek je nooit enthousiasme voor politiek. En deze passieve houding trekt je al helemaal niet van de bank af om actie te ondernemen. Door juist te zeggen wat we wél willen, creëren we een visie waar mensen in willen geloven, in plaats van de visie die ze het minst verafschuwen.

Een belangrijke kanttekening van verbinden is dat het niet is wat je alleen zegt. Het is iets wat je doet. Dat doe je niet door hier in zaaltjes voor D66’ers te zeggen hoe erg we het met elkaar eens zijn, nee dat doen we door juist met anderen in gesprek te gaan. Met mensen van andere generaties, andere achtergronden en een ander politiek verhaal. Bij de Jonge Democraten doen we dit vollop. We spreken andere politieke en maatschappelijke jongerenorganisaties, slaan de handen ineen en drinken daarna een biertje. Zo waren we woensdag bij de jongerenklimaattop om met ruim 25 organisaties een klimaatakkoord te sluiten. Ook spreken we met SGP jongeren over abortus en voltooid leven en kwamen we samen in actie voor menselijk vluchtelingenbeleid..
Want juist als jongere kan je die brug slaan tussen verschillende verhalen. Net zoals het op school waardevol is om in een diverse en inclusieve klas te zitten, zo is dat ook in het politieke klimaat. Ondanks je verschillen en ondanks alle ellende in de wereld, is er namelijk nog veel meer waar we het gewoon over met elkaar eens zijn.

Beste Democraten, ik zal afsluiten. En hoewel ik jullie niet het traditionele verhaal heb gegeven over wereldproblematiek en het rechtspopulisme, hoop ik dat jullie alsnog iets bijblijft. Dat die stip aan de horizon waardevoller is dan alle brandjes in het heden. Dat het belangrijk – nee, essentieel – is om een sterk idealistisch verhaal te hebben. En dat je niet alleen moet praten over een redelijk alternatief, maar dat ook zelf moet zijn. Dank u wel.