Voorzitter,
Wat is het mooi om nu met jullie in deze zaal te staan, nadat we samen geïnstalleerd werden na de verkiezingen en ik met zwangerschapsverlof ging. Ik kijk ernaar uit hier samen met jullie aan de slag te gaan.
Er zijn momenten waarop er een enorme kracht in je naar boven komt.
De een noemt het gedrevenheid, de ander inspiratie of motivatie.
Een moment waarop je herijkt en opnieuw versterkt waar je voor staat. Een kantelpunt.
Jullie kennen vast allemaal de momenten waarop jij door het leven gedwongen werd om te herijken waar je voor staat. Voor mij was zo’n moment het moment waarop ik bijna mijn kind verloor. Ik stond midden in de huiskamer en mijn drie weken oude zoontje lag in mijn armen. Hij stopte met ademhalen en viel weg.
In een land als Nederland is de hulp dan dichtbij. Binnen vier minuten stonden er vier ambulancebroeders in mijn huiskamer om mijn kind te redden. Het duurde minuten, maar voelde als uren, dagen of een heel leven. Mijn zoontje kwam uiteindelijk terug met een diepe ademteug. Niemand wist wat er gebeurd was.
In de dagen die volgden in het ziekenhuis in Amsterdam, waar het enkele keren opnieuw gebeurde, was ik vooral bezig met sterk zijn, met zorgen voor onze zoon. Pas weken later, realiseerde ik mij dat dit voor mijn leven een kantelpunt was. Een moment waarop het leven ervoor en erna niet meer hetzelfde is.
Door deze ervaring, besloot ik dat ik er alles aan zou doen om zijn leven beter te maken. Net als dat van andere kinderen. Dat ik mij nog meer dan ik al deed uit wil spreken over wat beter moet om zo verandering voor elkaar te krijgen. En dat is nodig, want ook als samenleving staan wij op kantelpunten op drie gebieden die mij aan het hart gaan: het onderwijs, het klimaat en onze democratie.
Maidenspeech Ilana Rooderkerk
Beeld: Gerald van Luijk
Onderwijs
Voorzitter, om te beginnen met het onderwijs.
Mijn liefde voor het onderwijs begon toen ik zelf voor de klas stond als gastdocent cultuur. Het ontwikkelde zich verder tijdens mijn jaren bij het ministerie van Onderwijs en kwam tot wasdom toen ik mij hiervoor inzette als fractievoorzitter in Amsterdam.
Maar uit de gisteren verschenen Staat van het Onderwijs blijkt dat het slecht gesteld is met de kwaliteit. Ondanks het harde werk van leerlingen, leraren en schoolleiders. Maar liefst 1 op de 5 scholen wordt beoordeeld met een onvoldoende of zeer zwak. Een derde van de leerlingen kan niet goed lezen. En te vaak worden klassen naar huis gestuurd omdat er geen leraar is.
Een kantelpunt, dat vraagt om investeringen, ook door een toekomstig kabinet. Investeren in onderwijs, is immers investeren in Nederland. Maar er is meer nodig dan dat. Want om met de filosofe Martha Nussbaum te spreken, mag het onderwijs niet alleen dienen om economische burgers te produceren. Niet voor de winst. We moeten een breder perspectief omarmen, door meer aandacht voor de geesteswetenschappen, literatuur, cultuur en gezonde schoollunches in het onderwijs. Dit draagt niet alleen bij aan de intellectuele ontwikkeling en leesvaardigheid, maar ook aan de vorming van kritisch denkende en empathische mensen.
Anders gezegd: op school moet je niet iets, maar iemand worden. En om dat te bereiken moeten we beter luisteren naar leraren, ook als volwassenen. We moeten naast leraren staan en hende ruimte geven, zodat zij kinderen de beste kansen geven op een mooie toekomst.
Klimaat
Zelf nam ik plaats in de schoolbankjes in de jaren negentig. Ik kom uit de generatie van de millenials, waaronder sommigen van jullie zich ook kunnen scharen. Toen ik opgroeide hadden we het idee dat de wereld alleen maar beter werd. Soms kan ik daarnaar terugverlangen. Ik had een Eastpack, keek soapseries op tv en de wereld lag voor mij open. Maar de tijd van onbezorgdheid is voorbij – aldus de begintune van de serie Onderweg naar Morgen waarin ik later speelde.
Voor de huidige generaties, ‘Gen Z en Y’, is het klimaatprobleem duidelijk en voelbaar. Maar liefst 2 op de 3 jongeren ervaart hierover angst, stress en verdriet. En terecht, want in ons klimaat zijn al kantelpunten in gang gezet, die een grote en onomkeerbare invloed hebben op het opwarmen van de aarde.
Iedereen merkt de effecten van klimaatverandering, of het nou gaat om droogte, hittegolven of overstromingen. Het vraagt om keiharde klimaatactie. Zeker nu ik twee kinderen heb, voel ik dat nog urgenter. En dat kunnen we. Nog nooit nam de CO2-uitstoot van de meest vervuilende bedrijven zo hard af, als vorig jaar. We moeten niet treuzelen en twijfelen, maar doorpakken.
Laten we samen het kantelpunt ten goede keren, zodat wij de eerste duurzame generatie worden.
Democratie
Maar om eerlijk te zijn hou ik mijn adem in.
Want bij de vier onderhandelende partijen voor een toekomstig kabinet, staan miljarden bezuinigingen voor onderwijs in de verkiezingsprogramma’s. En moet het hele klimaatbeleid door de schredder. En als wij de grote problemen van onze tijd willen oplossen dan is het beschermen van onze democratische waarden van levensbelang. Maar de democratie staat onder druk door feitenvrije meningen en desinformatie, waardoor verworven vrijheden opnieuw moeten worden bevochten. Er wordt een politiek van haat en uitsluiting bedreven die we nooit moeten normaliseren.
Daartegen zal ik mij altijd uitspreken. Dat beloof ik in deze Kamer te doen.
Kantelpunt
We kunnen de kantelpunten in ons leven ten goede of ten slechte gebruiken. Wat ons overkomt kan ons verbitterd maken of hoopvol. Ik kies voor dat laatste.
De moeilijke ervaring met mijn pasgeboren zoon, die in nood was, wil ik omzetten in positieve verandering. Vooruitgang voor alle generaties na ons. Mijn zoontje is inmiddels bijna 4 jaar. Onlangs liep ik met hem langs het IJ in Amsterdam. Er voer een cruiseschip langs. Hij vroeg wat er uit de schoorsteen kwam. Ik vertelde hem dat de zwarte rook slechte lucht is en dat het niet goed is om in te ademen.
“Maar mama,” zei hij, “dan moeten we dus eigenlijk de hele dag zo doen.” [knijpt neus dicht]
Terwijl mijn zoontje zijn neus dichtkneep, dacht ik eraan dat we als D66 voor elkaar kregen dat we deze vervuiling hebben gehalveerd.
Laten we de kantelpunten gebruiken om te kiezen voor wat van waarde is. Ik kijk ernaar uit daarin samen met jullie in deze Kamer op te trekken.
Wet hoorrecht
Dan nu over naar de wet waar we het vandaag over hebben.
Kinderen krijgen hiermee het recht om gehoord te worden over de ondersteuning die zij van school nodig hebben. Zoals dat ook in internationale kinderrechtenverdragen is afgesproken. Kinderen weten zelf het beste wat zij nodig hebben, is mijn ervaring, dus laten we naar hen luisteren. Maar ik maak me wel zorgen om de reikwijdte van de wet.
Eigenlijk krijgen maar heel weinig kinderen een hoorrecht. Alleen de kinderen met een ontwikkelingsperspectief. Dat is bijvoorbeeld 1 op de 200 kinderen in het basisonderwijs. Ik vind dat alle kinderen het recht moeten hebben om gehoord te worden. Graag een reflectie van de minister hierop. Om mijn vraag wat kracht bij te zetten: ik heb een amendement ingediend die een hoorrecht regelt voor het gehele ondersteuningsaanbod.
Daarnaast zijn we al heel lang bezig om een landelijke norm voor basisondersteuning op te stellen, zodat elke leerling even goed geholpen wordt. Ik ben blij dat de Algemene Onderwijsbond en Ouders & Onderwijs hier nu mee bezig zijn. Ik wil de minister wel tot haast manen. Wanneer kunnen ouders en kinderen rekenen op helderheid? En hoe gaat de minister zorgen dat deze norm ook echt bekend wordt.
En voorzitter. We moeten niet ophouden bij het hoorrecht.
D66 diende een initatiefwet in. De wet leerrecht. Daarmee maken we van de leerplicht een leerrecht en zorgen we dat er geen enkel kind meer thuiszit. Wij gaan daar de aankomende tijd mee door. Voor al die leerlingen die geen plekje in het onderwijs krijgen. Dat zie ik als een belangrijke missie.
Voorzitter,
Het is geen gedicht, zoals hier inmiddels gebruik is, maar ik sluit graag af door voor te dragen uit één van mijn favoriete werken: het Appèl van onze partij uit 1966:
“De partij zal streven naar een radicale democratisering van de Nederlandse samenleving in het algemeen en van het Nederlandse politieke bestel in het bijzonder.
Zij zal streven naar volstrekte handhaving van de geestelijke vrijheid en bevordering van de grootst mogelijke ontplooiing van ieders individualiteit op basis van gelijke kansen”.
Dank u wel.
