Gesproken woord geldt

Partijgenoten, vrienden, congresveteranen en al die nieuwe leden die hier voor het eerst zijn, welkom. Zoals altijd op een D66-congres schijnt de zon, fijn dat jullie er zijn.
 
Als partijleider mag je op zo’n congres 20 minuten speechen.
Ik dacht: waar zal ik het dit keer eens over hebben.
Jullie hebben deze week in de krant gelezen dat ik een betweter ben.
Daar klopt natuurlijk helemaal niks van.  
‘En hoe dat zit, dat ga ik jullie in de komende twintig minuten nog even één keer heel goed uitleggen!’
 
Deze weken bezoek ik huiskamers in het hele land. En in die huiskamers ga ik elke keer in gesprek met tientallen D66-leden. Zoals aan de keukentafel van Joek & Talitha, uiteraard met Brabantse worstenbroodjes. Afgelopen woensdagavond in Groningen met huisgemaakte pizza van Pepijn. Of vorige maand in het Limburgse Mierlo waar pa en ma Jenneskens voor de verse soep en broodjes zorgden. Gastvrije en gezellige bijeenkomsten dus met leden jong en oud, van stad en platteland, kersvers bij de club of juist trouw en decennialang lid. 

We hebben het over wat ons bindt en waar we naartoe willen. In Zwolle waren er volop ideeën over onze onderwijsstrijd en het opkomen voor jongeren. In Utrecht bedachten we manieren om in elke wijk een aanspreekbare D66’er te hebben. In Venlo smeedden we een plan om het aantal Limburgse raadszetels te verdubbelen. En overal is de conclusie min of meer hetzelfde: wij zijn idealisten zonder illusies. Niet bang om de strijd aan te gaan. Altijd bereid een brug te slaan.
 
Congres,
We zijn voor het eerst bijeen sinds de verkiezingen. Op het vorige congres in Apeldoorn vroeg ik jullie vertrouwen voor de eindsprint van de campagne. Sinds dat moment hebben we ons voorspeld aantal zetels op een haar na verdubbeld. Meer dan 650 duizend mensen gaven ons het vertrouwen. Dertien volle Feyenoord stadions. Dat zegt veel over hoe hard jullie kunnen knokken, hoeveel enthousiasme en optimisme er in deze zaal zit, hoe sterk de behoefte blijft aan onze politiek. Ik ben dan ook kei-trots op onze optimistische campagne, verteld vanuit ons eigen verhaal. Jullie hebben dat gedaan – van Leiden tot Utrecht van Diepenheim tot Doetinchem. Als lijsttrekker voelde ik me door jullie gedragen. En daar wil ik iedereen in deze zaal voor bedanken.
 
Ondanks jullie campagnesprint konden we een groot zetelverlies niet afwenden. De uitslag was voor onze partij een harde klap. En die hebben we óók aan onszelf te danken. Mensen wilden samenwerking, maar zagen vaak gedonder. Mensen wilden empathie, maar zagen technocratie. Mensen wilden nieuw leiderschap, maar zagen dezelfde premier van een oude coalitie. Toen het kabinet op stoom kwam, werd het de VVD te veel. De VVD wilde breken en wij hebben ze daar niet van kunnen weerhouden.
 
De ruk naar extreemrechts leidt bij veel Nederlanders tot grote zorgen over ons land. Dat begrijp ik. Maar ik wil vandaag ook waarschuwen voor verslagenheid en cynisme over Nederland. Dat is het laatste wat we moeten toelaten! De liefde voor Nederland laat ik me niet afpakken door wie dan ook. Dit is óns land. Ieder land heeft een gemeenschappelijk verhaal. Dat verhaal is meer dan geschiedenis. Het drukt een overtuiging uit over wat de leden van die samenleving samenbindt.
 
Het wordingsverhaal van Nederland is dat van onze onafhankelijkheidsstrijd. De strijd tegen intolerantie. De strijd voor een samenleving waarin de terreur van meerderheden en machthebbers geen plaats heeft. Een samenleving waarin burgers met verschillende achtergronden, religies en levenswijzen naast elkaar bestaan, samengebonden door hun wens vreedzaam, veilig en vrij te leven.

Dat is ons verhaal. Dat is ons DNA, dat is waar onze driekleur voor staat: vrij, onverveerd.
 
Wie gelooft in die Nederlandse belofte, die zal zich altijd blijven verzetten tegen de ophitsers die prediken dat de ene religieuze overtuiging meer bestaansrecht heeft dan de andere. Verzetten tegen de haatzaaiers die hele bevolkingsgroepen uit willen sluiten van hun rechten als Nederlander.
 
Nederlander zijn heeft niets te maken met waar je wieg stond, hoe je kerk er uit ziet, van wie je houdt, wat je levensovertuiging is. Nederlanders zijn mensen die vrijwillig samenleven, die elkaar respecteren, die toegewijd zijn aan de vrijheid te mogen zijn wat je bent.
 
Wij Nederlanders verdedigen onze vrije samenleving. We laten ons niet verdelen door politieke avonturiers die bitterheid en onvrede aanwakkeren. We laten ons niet tegen elkaar opzetten door charlatans die een minderheid aanwijzen als zondebok en over hún rug hun machtshonger willen stillen. Wij laten ons niet in slaap sussen. Wij zeggen waar het op staat. Geert Wilders, met zijn ondemocratische eenmanspartij, is tot in de kern on-Nederlands. Hij is een bedreiging voor de Nederlandse waarden en voor de Nederlandse identiteit.
 
Dat er normale politici zijn die daar ruimte aan geven is buitengewoon zorgwekkend. Na alles wat er is gebeurd verbaas ik me niet meer over de VVD. Al maak ik me wel oprechte zorgen over het blijvende verlies van een liberale bondgenoot. Maar wat is er gebeurd met de frisse nieuwe club van Pieter Omtzigt? Wij hadden grote hoop om in hem een partner te vinden in het politieke midden. Zijn nadruk op sociale advocatuur, grondrechten en financiële degelijkheid klonk prachtig. Hij leek in de campagne zo duidelijk over zijn principes. Toch heeft hij in een mum van tijd zijn hart verkocht aan de PVV. Later vanmiddag praat hij in Breda met zijn leden over de formatie. Zij hebben de nu de sleutel in handen. Kiest Nieuw Sociaal Contract voor kabinet Wilders-I of voor Nederland?

Partijgenoten, wij zijn overtuigd democraten, sociaal-liberalen, Europeanen. Maar voor alles zijn wij ook Nederlander. Wij staan voor onze waarden, de traditie van vrijheid en tolerantie die wij hebben geërfd. Laten we die verdedigen met alles wat we in ons hebben. Laten we die sterker en vrijer doorgeven aan generaties na ons. Dát is wat dit moment in de geschiedenis van ons vraagt. Laat ons geluid helder zijn. Wij zullen de Nederlandse waarden nooit laten aantasten en verwateren. Nooit. Nooit. Nooit. -> -> Als wij alles goed doen, als we keihard werken, dan kunnen we extreemrechts verslaan. Rancune heeft een beperkte houdbaarheidsdatum, zelfs al stop je het in de ijskast. En als die datum is overschreden, dan staat dit prachtige land er nog steeds. Dan delen we onze meest fundamentele waarden nog altijd. Democraten, dan is het weer tijd voor het optimisme van D66!
 
Congres, we gaan aan het werk. Met een frisse fractie van jonge honden – en Hans Vijlbrief. We gaan keiharde oppositie voeren tegen de afbraak van internationale verdragen. Tegen de kaalslag in kunst, cultuur en de onafhankelijke journalistiek. Tegen de afbraak van de natuur en de wetenschap.
 
Maar jullie moeten ook goed begrijpen: deze fractie gaat niet dwarsliggen om het dwarsliggen. Dat past ons niet. Vanuit de oppositie hebben wij ook een andere rol. We hebben een democratische verantwoordelijkheid om het vertrouwen te herstellen. Wij zullen er daarom niet alleen op letten dat dit kabinet geen verkeerde dingen gaat doen. Wij zullen dit kabinet en deze Kamer ook vooral aansporen de goede dingen wel te doen. Door zelf met voorstellen te komen. Oppositie te voeren vanuit een helder, positief en eigen alternatief. Een alternatief dat mensen hoop geeft.
 
Wij gaan bouwen aan een land waar jonge mensen een eerlijke kans krijgen, en oude mensen weer het respect en de zorg die ze verdienen. Waar het beschermen van de natuur weer een kwestie wordt van fatsoen. Waar migratie – onder de juiste regels en in goede banen – meer oplossing is dan probleem. Waar niet het recht van de sterkste geldt, maar de kracht van het recht.
 
Of je nu conservatief of progressief bent, een tikkeltje rechts of een beetje links – we hebben als Nederlanders samen iets terug te winnen waar we het in het brede midden allemaal over eens kunnen zijn.
 
We kunnen deze generatie nog een einde maken aan de schande dat een kwart van de vijftienjarigen niet goed kan lezen of schrijven. We kunnen kinderen een leraar geven met tijd en gezag. We kunnen de belastingen verlagen voor mensen die werken, maar die nu aan het einde van de maand veel te weinig overhouden. We kunnen grote en kleine bedrijven helpen om hier te blijven. Hier te innoveren en investeren. We kunnen stoppen met links en rechts populisme. Niet alleen ter bescherming van ieders vrijheid, maar ook van de economie die mensen vrij maakt. De geschiedenis wijst uit: een populist aan het roer raakt gewone mensen keihard in de portemonnee.
 
We kunnen Nederland onafhankelijk maken van oliedictaturen. We kunnen onze grenzen en ons grondgebied verdedigen tegen de Russen met gezamenlijke Europese troepen en gedeeld Europees materieel in een echte Europese Defensie Unie. We kunnen ook zonder het Amerika van Trump als één sterk verenigd Europa steun blijven geven aan Oekraïne, zodat we Poetin niet alleen weerstand bieden maar definitief verslaan.
 
We kunnen dit doen. En we gaan dit doen. Met de meerderheid die er nu al is onder de mensen in het land. Met de meerderheden die we kunnen vinden in de Kamer. Met de nieuwe meerderheid die wij gaan maken als het kabinet in wording valt. Ik ben er klaar voor. Wij zijn er klaar voor.
 
Laat vandaag één ding heel helder zijn: het Nederland waar we aan bouwen staat op het fundament van de Europese Unie. Als klein land hebben wij heel veel buitenland. Dat biedt enorme kansen, maar betekent ook dat we kwetsbaar zijn. Nederland heeft meer dan ieder ander land een eensgezind Europa nodig. Wie het Nederlandse belang vooropstelt, kiest dus voor Europa.
 
We staan aan de vooravond van Europese verkiezingen. Onze favoriete verkiezingen. Wil je een partij die niet alleen praat over Europa, maar iets doet? Dan moet je bij ons zijn. Misschien wel het beste bewijs is onze lijsttrekker. Groenste politicus van het jaar vanwege zijn werk voor het klimaat en de natuur. Tien jaar ervaring als een van de meest effectieve wettenmakers in Brussel. Nu vanwege succes door jullie verlengd. Terug in de Europese politiek omdat rechts en extreemrechts zijn groene erfenis stuk willen slaan. De Arnold Schwarzenegger van Brussel. Dames en heren, he will be back, een warm applaus, Gerben-Jan Gerbrandy!
 
De nieuwe Nederlandse Eurovisie-held Joost Klein zei het prachtig: ‘Mijn overleden vader leerde mij dat grenzen zijn bedacht door mensen en dat je de wereld dus zelf ook kunt bedenken.’ Dat is ook onze opdracht. Het grensvrije Europa moet doen waar mensen nood aan hebben – vrijer, gelijker, democratischer. Weg met de bescheidenheid. Wij willen een sterk, onverdeeld, modern Europa. Wij willen het Europa van de Nobelprijs voor de Vrede. Het Europa dat oorlog materieel onmogelijk maakte. Het Europa dat dictatuur en communisme de deur wees. Het Europa dat muren breekt, tafels dekt, banden schept, harten wint, hoop geeft. Het Europa dat niet leidt met het voorbeeld van de macht, maar leidt met de macht van het voorbeeld. Eén Europa, Europa één. Thatcher zou zeggen: nee, nee, nee. Wij zeggen: ja, ja, ja!
…En Joost Klein zou trouwens zeggen: pa-pa-pa!
 
Congres, als we in Europa onze zaken op orde hebben, dan kunnen we ons daarna niet tevreden naar binnen keren. De onvoorstelbare verwoesting in Gaza laat niemand hier koud. En het is een enorme worsteling. Zoveel geweld en verdriet dat ik begrijp dat het moeilijk is om het journaal steeds weer aan te zetten, je ogen niet af te wenden.
 
Maar ik vraag jullie: haal je schouders niet op, sluit je niet af, hoe moeilijk dat ook is. Maak je boos. Over de gijzelaars die nog altijd door de terroristen van Hamas worden vastgehouden en mishandeld in de tunnels. Over de door de Netanyahu geforceerde hongersnood in Gaza. Over het feit dat Sigrid Kaag klaar staat met de noodhulp van de wereld, maar niet naar binnen mag. Over de hulpverleners die zijn vermoord. Over het bloedige feit dat in vier maanden tijd het offensief van Israël meer kinderen heeft gedood dan het totale aantal gedode kinderen in vier jaar van alle oorlogen over de hele wereld bij elkaar. Maak je boos. Je hoeft geen kant te kiezen, behalve die van de menselijkheid. Deze oorlog móet stoppen. Die twee staten moeten er komen. Maar voor nu is er maar één opdracht: het vuren moet nú staken.  
 
Congres,
D66 is klaar voor een kritische en optimistische rol in de oppositie. Wij gaan altijd denken vanuit mensen voor wie de belofte van dit land nog lang niet is ingelost. Niet alleen politiek met het hoofd, maar ook vanuit het hart. Voor de mensen die zuchten onder hoge prijzen, slechte woningen, onzekere banen, criminaliteit, overlast in de wijk. Wij gaan bij alles wat we doen eerst luisteren. Niet naar de mensen die om het hardst schreeuwen of het fanatiekst twitteren, maar naar de mensen met een zachte stem.
 
Laten wij onze betrouwbaarheid niet tonen met onze woorden, maar met onze daden. Ik ken één Feyenoorder die deze week het goede voorbeeld gaf voor ons allemaal. En ik denk dat jullie wel weten wie ik bedoel. Hij won het vertrouwen terug van Groningen met een luisterend oor. Hij deed wat hij zei. 146 zetels steunden zijn besluit om de gasputten dicht te storten met beton. Deze week stortten PVV, VVD en BBB geen beton in de Groningse putten, maar stortten zij Groningen in onzekerheid. Ze wilden het toch weer uitstellen, en gas weer boven Groningers plaatsen. Maar dat ging onze Hans Vijlbrief niet meemaken. Hij heeft een belofte gemaakt en gaat die koste wat kost inlossen. In zijn eigen woorden: een man een man, een woord een woord. Hans, dank voor de vriendschap, dank voor je onvermoeibare inzet, dank voor het goede voorbeeld.
 
De afgelopen maanden kwamen er meer dan twee duizend democraten bij. Velen van hen zijn voor het eerst in het leven politiek actief, maar we verwelkomen ook echte liberale vrienden van rechts en progressieve vrienden van links. Samen maken wij een partij en beweging voor wie democratie en vrijheid belangrijker is dan de eigen positie. Nu gaat het om ons land, om de basale menselijke dromen en waarden die alle Nederlanders delen.
 
Ik nodig alle aanstaande oppositiepartijen uit om samen een front te maken. Of je je nu zorgen maakt om het klimaat of het vestigingsklimaat. Of je je nu bekommert om de rechtstaat of om de staatsschuld. Of je nu christendemocraat of sociaaldemocraat bent. Vanuit het midden willen wij vooruit. Vanuit het midden reiken wij de hand. Want samen zijn we sterk. De Republiek, die groeide uit de onafhankelijkheidsstrijd van de vader des vaderlands gebruikte de wapenspreuk, ‘eendracht maakt macht’. Liever verwijs ik eigenlijk nog naar de Nederlandstalige rap. Sef zegt het veel mooier: ‘alleen zijn we sneeuw, samen een lawine’.
 
Democraten, wat jullie me meegeven in al die huiskamer en hier vandaag: D66 is een houding van praktische redelijkheid. Niet van vastgeroeste ideologie, maar van feiten en wetenschap. Onze beweging kent een lange traditie van streven naar vrijheid… voor allen. Het was een sociaal-liberaal die kinderarbeid afschafte. Het was een sociaal-liberaal die vrouwen het recht gaf om te stemmen. Het was een sociaal-liberaal die het luidste verzet bood tegen de NSB. Het was een sociaal-liberaal die mensen het recht gaf om zelf een waardig levenseinde te kiezen. Het was een sociaal-liberaal idee om als eerste land ter wereld het huwelijk open te stellen voor iedereen.
 
Democraten, sociaal-liberalen, Europeanen,
Nederland heeft maar één echte Partij Voor de Vrijheid.
Die heet: D66!