Joost Röselaers – Tussen twee werelden

Als er één ding bepalend is geweest in het leven van Joost Röselaers, dan is het dat hij een groot deel ervan in het buitenland heeft doorgebracht. Hij werd geboren in Genève, waar zijn vader werkte voor de International Labour Organisation (ILO) van de Verenigde Naties. Op zijn elfde verhuisde hij met zijn ouders en zusje naar Dakar, Senegal, waar hij zijn schooltijd doorbracht bij de Franse Jezuïeten. Desondanks ging het gezin naar de enige protestantse kerk die Senegal rijk is. Voor de paters gelukkig geen probleem: “Ik hoefde niet mee te biechten, dus dat scheelde. Ik ben overigens voor een seculiere biecht; het kan heel bevrijdend zijn om met iemand anders te praten over wat je gedaan hebt…”.

Wat hem bijzonder aansprak in de Jezuïeten was hun lange intellectuele traditie, waarin men heel geïnteresseerd is in de gedachten van de ander. In Senegal leerde hij de vader van zijn beste vriend kennen, een theoloog die ook werkzaam was bij de Verenigde Naties. “Hij zag tijdens onze gesprekken dat ik veel met het geloof bezig was. Hij deed mij de suggestie om theologie te gaan studeren. Dat idee heb ik nooit meer losgelaten.” Op zijn zeventiende keerde het gezin terug naar Nederland en na een jaar op de Vrije Hogeschool begon Röselaers aan de studie theologie in Leiden. En hij werd lid van D66.

Om predikant te worden, moest de kerkelijke opleiding gevolgd worden. De keuze die hij had, was bepalend voor waar hij nu staat: “In Leiden kon je twee opleidingen doen: de PKN, maar die vond ik wat orthodox, en de Remonstranten. Daar sprak de sfeer me meteen aan. Remonstranten staan heel open en liberaal in het geloof én in het leven, geïnteresseerd in de ander, nieuwsgierig en zonder dogma’s. Dat vind ik het belangrijkst. We geloven vanuit een besef van ‘niet weten’” – een durf tot twijfelen die hij ook bij D66 terugvindt. Dat die twee werelden ook kunnen botsen, ontdekte hij toen hij zich – namens D66 – in 2010 verkiesbaar stelde voor de Provinciale Staten. Hij kreeg te maken met misplaatste loyaliteiten, zoals: dominee, ik heb op u gestemd! “Het was een vrij ongelukkige keuze, vond ik zelf. Ik zou zelf niet meer als gemeentepredikant op een kandidatenlijst staan.”

D66 heeft in sommige kringen een antikerkelijk imago; Röselaers ervaart dat niet zo maar heeft er wel een verklaring voor. “Het begon al bij de oprichting in 1966: Van Mierlo en de zijnen waren tegen de dominantie van christelijke partijen, zowel in de politiek als in de privésfeer. Dat werd al snel een loskomen van de christelijke partijen maar ook van het christendom zelf. Dat zie ik nog steeds wel een beetje. Al is er de afgelopen jaren veel veranderd op dit gebied. Ik heb sterk geijverd voor een positievere blik op religie binnen D66 en heb daar veel gesprekken over gevoerd. Met name Sigrid Kaag en Rob Jetten hebben een antenne voor de betekenis van religie voor velen. Het is opvallend hoeveel kerkleden op D66 hebben gestemd bij de afgelopen verkiezingen.”

In 2013 toog Röselaers naar Londen om predikant te worden van de Nederlandse Kerk. Bijzonder wapenfeit: in 2016 voltrok hij daar het eerste kerkelijke homohuwelijk in het Verenigd Koninkrijk. “Bij wet was het homohuwelijk daar inmiddels geregeld, maar bij de Anglicaanse kerk kon het niet want die was op dit onderwerp hopeloos verdeeld. Dus opeens was ik de enige kerk in Engeland waar je wél kerkelijk kon trouwen. En het mooie was dat dit huwelijk, doordat er in Engeland geen scheiding van kerk en staat is, meteen ook een burgerlijk huwelijk was!

Overigens: in mijn gemeente Vrijburg is in 1986 het allereerste homohuwelijk ooit gesloten. Het mocht dus bij de remonstranten al vér voordat dit door de Nederlandse Staat – of welke staat dan ook – geregeld was.”

In 2017 keerde hij terug naar ‘zijn’ Vrijburg in Amsterdam. Daarnaast begon hij in 2018 als hoofdredacteur bij Idee. Dat was soms best lastig te combineren, zegt hij. “Het predikantschap roept en vergt veel tijd. Ik vind het belangrijk om me daar volledig op in te zetten. De twee werelden naast elkaar botsen weliswaar nooit echt, maar het schakelen was vaak wel lastig. En beide vragen de nodige aandacht.” Toen de afgelopen maanden twee collega’s van hem in Vrijburg besloten te stoppen, maakte hij een keuze voor het predikantschap.

Röselaers zal zijn werk voor het tijdschrift – of zeg maar gerust boekje, het magazine telt tegenwoordig gemiddeld 120 pagina’s – missen. “Je kunt bij Idee grote maatschappelijke thema’s aansnijden en analyseren hoe deze aansluiten bij het sociaalliberalisme. Dat is belangrijk, want dit is een stroming die echt nog in ontwikkeling is, nog geen rijke traditie heeft. Ik heb het altijd belangrijk gevonden om daar aan bij te dragen. Het viel me daarbij op dat er jegens D66 zeer veel goodwill bestaat binnen de universitaire wereld; veel wetenschappers willen graag meewerken aan onze themanummers. Ik merk ook dat onze volksvertegenwoordigers die Idee lezen meer betrokken zijn bij het inhoudelijk debat in de partij. Dat dat nog niet voor allemaal geldt, is natuurlijk wel een gemiste kans. Laat dat mijn wens voor de toekomst zijn: lees allemaal Idee en doe er wat mee!” ■