Rob Jetten: “D66 zal laten zien dat er een alternatief is.”

Voorzitter, wat was het spannend deze zomer! Met dik 30 graden, de gordijnen dicht en een koud biertje in de hand, zaten miljoenen Nederlanders juichend voor de buis. 

De koning benoemde het gisteren ook. We juichten voor elk doelpunt, voor iedere historische medaille, voor telkens weer onze rood-wit-blauwe vlag. Tijdens het EK voetbal, bij de Olympische Spelen en de Paralympics. En je hoeft geen fan van Snollebollekes te zijn om te zien dat iedereen – van links naar rechts – ervan genoot.
 
Zo was de minister-president bij de legendarische marathon van Sifan Hassan. Mevrouw Yesilgöz keek met haar hond Moos en de heer Dijk beleefde het met vrienden in de kroeg. En ikzelf moet bekennen; het was toch wel fijn dat die hockeyfinale Nederland-Argentinië er niet kwam. Ik vermoed dat er op het paleis ook zo over wordt gedacht. 

Wat maakt ons nou zo trots op Oranje? Het antwoord is simpel. Zodra onze sporters hun tenues aantrekken en het veld betreden, hebben ze allemaal hetzelfde doel voor ogen. En dat is op het allerhoogste niveau, hetzelfde als bij de amateurs, zoals toen ik zelf op het veld stapte bij onze voetbalclub in Uden.  

Je trekt hetzelfde shirt aan. Wordt samen één. Je gaat voor elkaar door het vuur. Dat clubgevoel is bijzonder. Want Nederlanders zijn niet alleen fan van Oranje, wij maken Oranje. 

Dat doen we als sporter, als vrijwilliger of als trotse ouder langs de lijn. Met de sportkantine als dé plek waar de kloof tussen mensen niet bestaat. Waar de directeur van een multinational aan de bar zit met de elektromonteur. Dat is Nederland op haar best. Het land van saamhorigheid en samenwerking. Omdat er meer is wat ons verbindt, dan wat ons verdeelt. 

Voorzitter, in dát Nederland zijn we ook bereid om over onze eigen schaduw heen te stappen. Of een ander te prijzen voor een moedige daad. Dat geldt ook voor de politiek. 

Zo is het bijvoorbeeld goed dat dit kabinet doorgaat met de gratis schoolmaaltijden. Want op een lege maag kun je niet leren. En het is ook dapper dat dit kabinet de grote problemen in de landbouw onder ogen ziet. In het belang van de natuur, boeren en woningbouw. Ik bewonder dat BBB-minister Wiersma bereid is om op deze manier voor ons land door het vuur te gaan. Ook al doet dat even zeer.  

En nog vóór de Olympische Spelen gingen de ministers van Buitenlandse Zaken en Defensie al op hun derde werkdag naar Oekraïne. De minister-president volgde snel, en zelfs de heer Wilders schudde de hand van president Zelensky. Een belangrijk signaal. Want nog steeds zaaien de troepen van Poetin dood en verderf. Laten we als Europa Oekraïne blijven steunen. Ook als het moeilijk wordt. Ook als moed nodig is. 

Juist dan verwacht ik van dit kabinet verstandige oplossingen. Niet door onszelf terug te trekken uit Europa. Maar door samen te werken. Om op te staan tegen autoritaire leiders in China en Rusland. Om in een sterk Europa onze veiligheid en welvaart te beschermen. Niet door achteloos het budget voor ontwikkelingssamenwerking weg te snijden, maar door – ook, of juist, in ons belang – verantwoordelijkheid te blijven nemen. 

Ik verwacht moed, en daadkracht van dit kabinet – om het juiste te doen. Ook als het gaat om de situatie in de wereld. Het kan niet zo zijn dat het kabinet stil blijft bij nieuwe dodelijke aanvallen op onschuldige Palestijnen in Gaza en de Westelijke Jordaanoever. Alle diplomatieke kracht is nodig voor een onmiddellijk staakt-het-vuren in het Midden-Oosten.  

Voorzitter, regeren is vooruitzien. Dat vraagt om visie: waar wil deze coalitie met ons land naartoe? 

Voor mijn partij is het helder. Wij willen een land waarin je de vrijheid hebt om over je eigen lichaam en gezondheid te beslissen. Waarin het niet uitmaakt wie je liefhebt. Waarin de overheid je vrijheid én de instrumenten geeft om alles uit jouw talenten te halen en je dromen na te jagen. Juist om dit waar te maken, moeten we nu daadkracht tonen.
 
Een oud gezegde luidt: in een goede samenleving planten ouderen de bomen, waaronder zij zelf nooit in de schaduw zullen zitten. Zodat onze kinderen het beter hebben dan wij. 

Daarom vraag ik aan de minister-president: toont dit regeerprogramma volgens hem visie, en waaruit blijkt dat? Dan heb ik het niet over wat draaien aan accijnspercentages of een nieuwe fossiele subsidie. Nee, waar neemt de coalitie dit land mee naartoe? Kan de minister-president daar morgen uitgebreid op ingaan? Want voorzitter, ik zie het niet. Ik zie een focus op het hier en nu, zonder oplossingen die ons land verder brengen. De rekening volgt later.  

De minister-president zei in zijn persconferentie dat dit kabinet oog heeft voor onze kinderen en kleinkinderen. Maar wat zegt dit kabinet dan tegen ouders, als hun kinderen niet meer goed kunnen lezen en schrijven en ook nog met een langstudeerboete worden gestraft – door de grootste onderwijsbezuiniging van deze eeuw? 

Wat zegt dit kabinet tegen innoverende ondernemers en bedrijven die ons geld nu en in de toekomst willen verdienen – als dit kabinet snijdt in de klimaatsteun, en de hakbijl zet in het groeifonds én wetenschapsfonds?
 
Wat zegt dit kabinet tegen patiënten, die straks iets minder betalen voor het eigen risico – maar daardoor hun zorgpremie flink zien stijgen, en eindeloos op wachtlijsten staan door een tekort aan personeel? Dat is toch kortzichtig.
 
En wat zegt dit kabinet tegen mensen die aan de kassa van het museum, van de sportschool, van Soldaat van Oranje ineens meer moeten betalen? Een boete op boeken, op sport, concerten, festivals, voorstellingen, op journalistiek. Kortom: op alles dat het leven kleur geeft. Hier heeft niemand voor gekozen. Daarom zeg ik: doe het niet!

Dus voorzitter, welke opstelling kunt u de komende periode van ons verwachten? Het is heel simpel: als middenpartij krijgen goede voorstellen bij ons een goed onthaal. Maar laat ik ook heel helder zijn: slechte plannen zullen wij bestrijden. Met alternatieve plannen, waar mensen echt iets aan hebben. Plannen, die we ook degelijk financieel zullen dekken. 

Zo draait D66 de btw-verhoging terug, op sport, cultuur, boeken en kranten. Wij investeren wel in onderwijs en wetenschap, en daarmee in de toekomst van onze kinderen en ons land. En wij voeren een belastingkorting in voor mensen die hard werken. Zodat het loont om 3 dagen of meer te werken, en je talenten in te zetten. Juist nu, nu de personeelstekorten zich opstapelen, kunnen we daar geen dag langer mee wachten. 

En voorzitter, er zijn punten waar wij als D66 geen millimeter zullen wijken. Wij staan pal voor onze democratische rechtsstaat en zullen ons altijd verzetten tegen een politiek van verdeling en polarisatie. We zullen oppositie voeren vóór goed onderwijs, vóór het klimaat en vóór gezondheid op één. Want wíj bieden Nederland een redelijk alternatief.  

Voorzitter, veel Nederlanders willen meer grip op asiel en migratie. 
Kijk naar het overvolle Ter Apel. Daar dreigen mensen iedere nacht weer in het gras te moeten slapen, omdat we de boel niet op orde hebben. Tegelijkertijd maken ondernemers en inwoners zich zorgen om de onveiligheid op straat. Of denk aan de mensen die in hun wijk overlast hebben, door hoe we hier met arbeidsmigranten omgaan. Denk aan de nieuwkomers die graag hun talenten voor Nederland inzetten, maar nu op de bank zitten omdat ze geen taalles krijgen of niet aan het werk mogen. Ik snap dat mensen daar helemaal klaar mee zijn. 

Maar in plaats van die problemen op te lossen, gaat de coalitie rollebollend over straat. En daarbovenop dreigt het kabinet nu de volksvertegenwoordiging buitenspel te zetten, door te gaan regeren per decreet.
 
Dit is de eerste echte test voor de beloftes van deze coalitie. Beloftes over de rechtsstaat en goed bestuur. 

Tegen iedere volksvertegenwoordiger in deze zaal – van rechts tot links – zeg ik: trap niet in die val. In de val dat we beter af zijn als u monddood wordt gemaakt als Kamerlid voor de mensen in dit land.  

Onze democratische rechtsstaat is geen obstakel. Onze democratie is een schild tegen machtsmisbruik en het beschermt onze vrijheden. 

Het bewaken van deze erfenis is dus een grote verantwoordelijkheid. Een verantwoordelijkheid die rust op ieder van ons – ja, ook in vak-K – op ieder van ons, die trouw aan de Grondwet heeft gezworen. 

Voorzitter, de afgelopen zomer zagen we Nederland op haar best. Omdat we eensgezind waren. Daar kunnen we – ook in deze zaal – nog heel veel van leren.
 
Juist omdat we hier zo overtuigd zijn van onze eigen ideeën, vergeten we soms om goed naar elkaar te luisteren, om respect te hebben voor de ander.
 
Een ideeënstrijd mag en moet er zijn. Ik zal de idealen van D66 hier elke dag laten horen. Maar ook in een ideeënstrijd kunnen we elkaar af en toe de hand reiken en samenwerken. Zodat mensen zien dat we met hun dromen voor de toekomst bezig zijn, in plaats van met elkaar. 

Laten we die houding weer terugbrengen in dit parlement. Niet met al dat geruzie en gehakketak. Maar door respectvol met elkaar om te gaan. Kritisch, maar altijd op de inhoud. Niet door mensen naar de mond te praten, maar door eerlijk te zijn en onze dilemma’s te bespreken. Door eerst goed te luisteren. Niet alleen naar de hardste schreeuwer, maar juist naar degenen met een zachte stem.
 
Dat is waar u D66 op mag afrekenen. Redelijk en genuanceerd. En als het om echte oplossingen voor de ambities van morgen gaat, zullen we niet schromen om creatief en vooruitstrevend te zijn.
 
En als de Olympische Spelen ons íets leren, is dat wie over vier jaar goud wil winnen, vandaag al aan de slag moet. 

Voorzitter, er is geen tijd te verliezen. Dus laten we snel beginnen.