Lisa van Ginneken: Zij-instromer & techtopper

Lisa van Ginneken stond op nummer 22.
In de peilingen in de weken voor de verkiezingen
waren drie zetels minder voorspeld, dus haar
blauwe stoel was op 17 maart nog allesbehalve
zeker. Uiteindelijk kwam het dubbel en dwars
goed. Sigrid Kaag was niet de enige die op de
tafel kon dansen van geluk, zegt Van Ginneken.
“Het was een hele spannende verkiezingsavond.
Toen de eerste exitpoll bekend werd, dacht ik:
Wauw, ik kom gewoon metéén in de Kamer!”

Ondanks de coronamaatregelen kon de kersverse D66-fractie de volgende dag toch voltallig bijeen komen voor de eerste vergadering. Om te bespreken hoe de eerste weken eruit zouden gaan zien, maar ook om het succes te vieren, zegt Van Ginneken. “Voor mij was dat de eerste keer dat ik collega’s in 3D zag, verder hadden we alleen contact gehad via Zoom.” De prachtige fractiekamer van D66 kon helaas niet gebruikt worden in verband met de 1,5-meterregel, daarom gaan ze naar de Thorbeckezaal. “Bij de ingang stond een muur van journalisten op ons te wachten. Aan alle kanten staken er microfoonhengels uit, het leek net een scene uit Game of Thrones; zo’n meute met speren”, vertelt Van Ginneken lachend. “Met een groepje probeerden we erlangs te glippen maar ik werd herkend door een journalist die vroeg: En, wat vindt u ervan dat u als eerste transgender in de Kamer bent gekozen? Een moment later werd ik ineens omringd door microfoons. Toen wist ik: we zijn begonnen.”

Zoals velen zullen herkennen, is werken in coronatijd anders. Ook Kamerleden krijgen hiermee te maken. “Net als vrijwel iedereen heb
ik het afgelopen jaar thuisgewerkt. Nu mag ik er iets meer op uit, toch gaat er nog ontzettend veel via Zoom. Bijvoorbeeld kennismakingsgesprekken die relevant zijn binnen mijn portefeuille. Het zijn de mensen die ik probeer zo goed mogelijk te vertegenwoordigen, dus dat is lastig. Ik kijk er ontzettend naar uit om ze live te zien en om collega’s te ontmoeten waar ik geen post
mee deel. Daarnaast wil ik ook graag de ervaring meemaken van met 150 volksvertegenwoordigers in de plenaire zaal zijn. Dat lijkt me zo
indrukwekkend.”

Het wennen zit hem vooral in de enorme, nieuwe stortvloed aan informatie. “Dag in, dag uit, word je overspoeld. Mails, commissies,
mensen uit het veld, lobbyisten, bedrijven én alle Whatsapp-groepen, zowel binnen als buiten de partij en fractie”, somt Van Ginneken op. “En dan moet je nog het nieuws over je portefeuille bijhouden. In het begin verkeerde ik daarom in een permanente staat van zowel ambitie, euforie als paniek.” Ook de nieuwe werkplek was natuurlijk even zoeken en ontdekken, zoals “waar zijn de toiletten op deze gang nu weer?” Na de zomer kan ze wat dat betreft opnieuw beginnen, want tijdens het zomerreces verhuist de Tweede Kamer naar Bezuidenhoutseweg 67 vanwege de renovatie van het Binnenhof.

Terwijl haar leeftijdsgenoten vakken vullen in de plaatselijke supermarkt, is Lisa van Ginneken op haar 15de freelance game developer. Ze zal daarna nog bijna vijftien jaar werkzaam blijven in
de ICT, daarna begint ze een eigen praktijk voor coaching en organisatieverandering. Naar eigen zeggen is ze “eerst systemen en toen mensen gaan ontwikkelen”. Daar blijkt ze zowel handigheid als lol in te hebben. Het voorzitterschap van een belangenorganisatie voor transgender personen en het lidmaatschap van de Raad van
Advies bij het College voor de Rechten van de Mens volgen. “Mijn leven meandert een beetje, dat past ook wel bij mij”, zegt ze over
haar carrière tot dan toe. “Met een knipoog gezegd, heeft Thierry [Baudet, red.] mij politiek geïnspireerd. Hij zei zulke vreselijke en polariserende dingen over vrouwen, dat ik besloot me ermee te gaan bemoeien.” Ze had alleen niet verwacht daadwerkelijk al meteen in de plenaire zaal aan de slag te mogen: “Aanvankelijk hoopte ik in 2025 de Kamer in te gaan. Ik wilde bij de ronde van 2021 vooral ervaring opdoen als kandidaat. Dat ik terecht kwam op plek 22 was een prettige erkenning van mijn kennis en kunde, maar toen zat ik dus ineens in de Kamer!”

Haar portefeuille is een hele mond vol: ICT & privacy, Digitale overheid, Inlichtingendiensten, Personen- & Familierecht, Identiteit. Al deze onderwerpen zitten Van Ginneken als gegoten. Het is dan ook geen wonder dat haar plannen groot en ambitieus zijn. Zo wil ze de macht van techbedrijven aanpakken. “We zijn nu enorm afhankelijk. Burgers en de overheid moeten hun eigen keuzes kunnen maken, anders komen de democratie en mensenrechten in gevaar.” Als voorbeeld noemt ze partijen waarvan gedacht wordt dat ze onder andere bedrijfsgeheimen afluisteren. “Deze partijen willen we niet in het hart van ons telecomnetwerk, maar ze zijn gekozen om een reden. We moeten investeren in een alternatief, in een
grotere Europese techindustrie.”

Met deze ambities treedt ze in de voetsporen van Kees Verhoeven, tot dit jaar D66-Kamerlid met ICT in zijn portefeuille. IT-platform AG
Connect riep Verhoeven tot twee keer toe uit tot IT-politicus van het jaar. Het platform is verheugd met Verhoevens opvolger. Op hun
website schrijven ze: “Verhoeven liet in zijn periode als Kamerlid al ontvallen dat er met Lisa van Ginneken binnen zijn partij een nieuwe
‘techtopper’ aanstaande is. Met portefeuilles ICT en privacy is inmiddels de daad bij het woord gevoegd. In haar eerste weken stelde ze Kamervragen over de praktijken van het Amerikaans techbedrijf Palantir en ze riep de Kamer op tot toegroeien naar Europese ‘techsoevereiniteit’.”

Digitale onderwerpen voelen nog wel eens abstract en complex aan. Volgens Van Ginneken is het echter niet nodig om er bang voor te zijn. “Je hoeft niet te kunnen programmeren, als je maar snapt hoe macht en innovatie werkt. Die dynamiek is in een technische context niet anders dan in een andere.” Het is hoog tijd dat er betere regels komen voor de online wereld, meent ze. “Er gebeurt steeds meer online, in bijna alle interacties gebruik je digitale hulpmiddelen. Het is een infrastructurele voorziening geworden, net als het waterleidingnet of het wegennetwerk, maar dan met informatie.
Je wil dat dat een gezond systeem is. Op de snelweg hebben we ook regels, maar op het internet nauwelijks. Dat is eigenlijk heel raar.

Veel Kamerleden hebben een politieke achtergrond. Dat geldt niet voor Lisa van Ginneken, wat volgens haar juist een voordeel kan zijn:
“Ik heb in verschillende rollen mijn sporen verdiend, dat geeft me een andere kijk op de politiek. Wanneer je vooral dezelfde soort mensen in je fractie hebt, laat je kansen liggen. Juist een
zij-instromer als ik kan dan wat toevoegen.” D66 heeft zich bijvoorbeeld altijd ingezet om medisch-ethische kwesties op de agenda te zetten, wat Van Ginneken betreft mag daar ook digitale ethiek bijkomen. “Ons huidige beleid is ontwikkeld vanuit techoptimisme. Er wordt nu vooral gekeken naar wat er allemaal kan met digitalisering. De vraag wat we wíllen dat technologie allemaal doet, wordt te weinig gesteld.”

Verder hoopt ze bij te dragen aan meer ruimte voor iedereen in de samenleving. “In de woorden van Eberhard van der Laan: laten we een beetje lief voor elkaar zijn. We zijn soms zo gepolariseerd. Alsof ruimte geven aan de één de ander iets kost. Het is geen taart!” Deze normen en waarden ziet ze terug bij D66. “Al zo lang ik mag stemmen, is het mijn partij”, zegt ze. “We zijn genuanceerd, uitgesproken en oplossingsgericht, geven mensen ruimte en beseffen dat we voor elkaar en de planeet moeten zorgen.
Die combinatie past echt bij mij. Bij sommige vraagstukken kunnen we ons geen lange principiële discussies veroorloven, zoals het klimaat. Dat moeten we gewoon aanpakken en oplossen.” Ook de sfeer in de Kamer voelt als thuiskomen voor Van Ginneken. “Door sommige mensen werd gezegd: jeetje, die slangenkuil! Daar krijgt ik vast nog mee te maken, maar tot dusver is het heel prettig en positief. Onze eigen fractie is zo’n warme en leuke ploeg.”

Vanwege de coronamaatregelen werd niet iedereen tegelijk beëdigd. Lisa van Ginneken verklaarde haar trouw aan de Grondwet tegelijk
met 49 in plaats van 149 andere Kamerleden. “Het is een prachtige ceremonie, de namen worden voorgelezen en je belooft je in te
zetten voor de bevolking. Toch was mijn kippenvelmoment een paar dagen eerder, toen ik met een aantal andere nieuwelingen voor een kennismaking door de Kamervoorzitter was uitgenodigd in de plenaire zaal en de eerste stap op die vloer zette. De grootsheid van het hier mogen zijn als eerste transgender-parlementariër drong toen echt tot me door.”

Dat haar inauguratie op 31 maart plaatsvond – de International Transgender Day of Visibility – is van historische betekenis, zegt Van Ginneken. Een van haar doelen is dan ook om deze groep meer zichtbaarheid te geven. “Die missie was door mijn beëdiging eigenlijk op de eerste dag al geslaagd. Nu is het een kwestie van
doorpakken, zodat we op álle vlakken mee mogen doen.” Ze wil echter geen one-issue-parlementariër zijn: “Ik wil een ontzettend goed en breed Kamerlid zijn én laten zien dat transgendermensen meer zijn dan hun transitie. Dus ja, ik ben ‘de eerste transgender in de Kamer’, maar niet alléén dat!” ■