Voorzitter, als kleine jongen vluchtte ik voor geweld uit Congo en kwam ik naar Nederland. Ik droomde van een duurzame en rechtvaardige wereld, waarbij het niet uitmaakt, wie je bent of waar je geboren bent om gelijkwaardig behandeld te worden en een toekomstperspectief te hebben. Ik was zo trots als een pauw toen ik in 2011, na 13 jaar ongedocumenteerd te zijn geweest, eindelijk mijn rechten opleiding had afgerond. Ik organiseerde een diploma-feest. Vrienden en familie uit binnen en buitenland waren uitgenodigd om samen met mij het leven te vieren. Mijn zus, Irène, woonde in Amerika. Na zoveel jaren elkaar niet gezien te hebben, zouden we elkaar weer terugzien bij mijn diploma-feest. Maar toen gebeurde iets wat mij definitief zou veranderen.
Want terwijl ze onderweg was naar Nederland, werd ze aan de grens in Amerika staande gehouden, door de grenspolitie. Ze werd in detentie geplaatst. Ze werd ontnomen van haar hart medicijnen. Ze bonsde aan het einde van haar latijn, op de deuren van haar cel: ik voel mij benauwd, ik kan niet ademen. Na enkele dagen geen gehoor te hebben gekregen van haar hartenkreet, kreeg ze een hartstilstand. Ze stierf als jonge vrouw in haar cel.
Ik werd gebeld door haar man, die ontroostbaar was. Ik wist meteen dat er iets afschuwelijks en onomkeerbaars was gebeurd. Naast verdriet voelde ik een bodemloze bron van energie, waarmee ik bergen kon verzetten, ten goede of ten kwade. Ik nam mij voor: degene die verantwoordelijk zijn, zullen hiervoor boeten.
Maar toen las ik het laatste berichte van mijn zus, dat ze vlak voor haar dood, naar mij verstuurde:
Ik ga het niet halen. Maar ik wil dat je weet dat ik in jouw dromen geloof. Volg je dromen, en je zal ze realiseren. Het doet mij alleen pijn dat ik deze vrolijke dag niet zal meemaken. Jouw zus, die heel veel van je houdt.
Ik besefte me na het lezen van dit bericht dat mijn zus het niet zou willen dat ik in haar naam kwaad zou aanrichten. Maar het tegendeel, de woede die ik voelde zou ik inzetten, als onuitputtelijke brandstof, om onrecht aan te pakken. Om mensen die in de verdrukking komen bij te staan. En om te vechten voor een hoopvolle, veilige en eerlijke wereld, waarbij mens en natuur centraal staan. Waarbij het niet uitmaakt wie je bent en waar je geboren bent om gelijkwaardig behandeld te worden en bescherming te genieten.
Ik werd lid van een politieke partij, schreef mee aan verkiezingsprogramma’s en werd volksvertegenwoordiger in Eindhoven. Omdat ik een stem wilde geven aan zij die niet gehoord worden. Omdat ik geloof in een overheid die de rechten van burgers beschermt en niemand in de steek laat. En omdat ik geloof dat de hele samenleving wint wanneer we investeren in het welzijn en de betere toekomst van mensen.
In 2018 gebeurde iets opmerkelijks, toen ik vanuit Rome op Eindhoven Airport aankwam. Ik werd zelf uit de rij gehaald door de grenspolitie. Toen ik mij omdraaide zag ik dat een andere zwarte man ook staande gehouden werd. En even later een zwarte vrouw met twee kinderen. Dat terwijl de witte passagiers mochten doorlopen. Ik vroeg aan de man met het uniform: waarom? En kreeg te horen dat ze op zoek zijn naar niet-Nederlanders en criminelen. Vanuit een afstand zag ik vervolgens hoe deze weerloze man en die vrouw met kinderen in de verdrukking kwamen. In plaats van het genot van veiligheid en bescherming voelden wij ons als verdachten aangemerkt en als tweederangsburgers behandeld vanwege ons uiterlijk. Ik besloot om een klacht in te dienen en daarna een rechtszaak te starten, om samen met anderen die opkomen voor mensenrechten, een einde te maken aan deze praktijken. De muren waar miljoenen Nederlanders iedere dag tegen aan lopen.
Op 14 februari 2023 wonnen we deze zaak. Een moment van verbinding. Het gerechtshof besloot dat het gebruik van etniciteit in risicoprofielen per direct moet stoppen.
Maidenspeech Mpanzu Bamenga
PFAS
Voorzitter, bij PFAS zien we ook dat mensen letterlijk in de verdrukking raken en dat hun recht op een gezonde leefomgeving wordt geschonden. Waar we eerder dachten dat het PFAS drama zich beperkte tot de 400.000 mensen uit regio Dordrecht en de Westerschelde, wordt steeds duidelijker dat héél Nederland in de ban is van deze chemische troep. Inmiddels weten we dat eieren van Friesland en Limburg tot aan Utrecht en Zuid Holland zijn vergiftigd en dat groente en fruit massaal worden bespoten met deze chemische ellende. Met als gevolg mensen die zich zorgen maken over de effecten daarvan op hun gezondheid. Er wordt op dit moment zelfs onderzoek gedaan door de Verenigde Naties naar mensenrechtenschendingen als gevolg van het Nederlandse PFAS beleid.
Iedereen in Nederland heeft het recht op veilig voedsel. Ze moeten kunnen rekenen op een overheid die ingrijpt in het geval dat voedselveiligheid in gevaar dreigt te komen. Is de staatssecretaris bereid om het RIVM en de NVWA, de opdracht te geven om landelijk onderzoek te doen naar PFAS in onze voedselvoorziening?
Voorzitter, in 1979 wordt er door DuPont-Chemours een test uitgevoerd op apen. Allemaal krijgen ze PFAS geïnjecteerd, om bij wijzen van onderzoek te kijken hoe ziekmakend PFAS zou zijn. En ziek werden ze. Want binnen 20 dagen waren alle apen dood.
45-jaar na deze verschrikkelijke apenstudie wordt er nog steeds PFAS geloosd in Dordrecht. 45 jaar na de dode apen horen we oud medewerkers en omwonenden zeggen: “ze hebben mijn hele leven verwoest”. Het is tijd voor gerechtigheid en duidelijkheid voor de omwonenden van Chemours en de Westerschelde.
Omwonenden hebben wat D66 betreft het recht om hun bloed te laten testen. Pas als we weten wie er wat in z’n bloed heeft kunnen we ook die schade gaan verhalen op de vervuilers. Wanneer gaat de staatssecretaris dit mogelijk maken? Ik overweeg hier met een voorstel te komen. Voor het voorjaarsreces wil ik van haar weten hoe zij de eerder aangenomen motie van D66 over het stoppen van de PFAS productie per 2025 gaat uitvoeren.
Voorzitter, er is gelukkig ook hoop voor al deze mensen die in de verdrukking raken. Want wetgeving kan aangepast worden zodat de gezondheid en de veiligheid van deze mensen weer op één komt te staan. Wanneer maakt de staatssecretaris het mogelijk om de uitstoot en lozing van kankerverwekkende stoffen zoals PFAS te verbieden? In heel Europa lopen mens, dier en milieu schade op als gevolg van de zeventien PFAS fabrieken op ons continent. Op welke manier gaat de staatssecretaris op Europees niveau samenwerken om deze schade aan onze gezondheid en het milieu te verhalen op deze PFAS producenten?
Verbinding
Zoals ik eerder al zei voorzitter, de hele samenleving wint wanneer we investeren in het welzijn en de betere toekomst van alle mensen. Mobiliteit opent deuren. Voor die basisschoolleerling, die samen met vriendjes naar de sportclub kan fietsen. Voor die starter, die dankzij de trein haar eerste stappen naar haar droombaan kan zetten. Maar ook voor mij, toen ik 30 jaar geleden met het vliegtuig naar Europa kwam, voor een veilig bestaan.
Voorzitter, de fiets is de meest toegankelijke en schone vorm van vervoer die we kennen. Tegelijkertijd hebben veel mensen in Nederland geen fiets, bijvoorbeeld omdat ze die niet kunnen betalen.
D66 wil dat alle Nederlanders kunnen beschikken over een fiets. Het is het vertrekpunt voor meedoen in onze samenleving. Daarom heeft D66 een voorstel voorbereid om hier geld voor vrij te maken en er zo voor te zorgen dat ieder kind op de fiets naar school kan en iedereen de fiets kan pakken naar zijn werk of een sollicitatiegesprek.
Waar de fiets ons verbindt op korte afstanden, doet het OV dit op de lange afstand. Daarmee zijn de bus en trein voor heel veel mensen hun duurzame verbinding naar collega’s, vrienden en familie. D66 wil daarom dat ons openbaar vervoer aanzienlijk eenvoudiger en goedkoper wordt. Daarom wil D66 dat iedereen buiten de spits gebruik kan maken van de trein en de bus tegen een vaste lage prijs. Noem het een Nederlandpas of een klimaatticket. Kan de staatssecretaris toezeggen onderzoek te doen naar verschillende varianten en prijzen waarmee zo’n Nederlandpas ingevoerd kan worden? En daarbij ingaan op de noodzakelijke aanpassingen in afspraken en wet- en regelgeving? Kan zij toelichten hoe het kan dat Nederland het duurste OV heeft van de EU?
Voorzitter, toen ik 30 jaar geleden per vliegtuig naar Europa kwam betekende dat voor mijn gezin een nieuw begin. Vliegen verbindt. Daar waar de trein nú nog geen optie is, is het vliegtuig dat wel. Dat moet alleen wel schoon. Daar liggen kansen voor Nederland! Wij kunnen de eerste elektrische lijnvlucht opzetten. Deelt de Minister deze moonshot-missie van D66? Is hij bereid om alles op alles te zetten, om de eerste elektrische lijndienst, in 2030 van de grond te krijgen?
Voorzitter, naast schoner moet de luchtvaart ook stiller én moeten beloften die zijn gedaan over nachtvluchten worden nagekomen. Nog iedere nacht zitten omwonenden rechtop in bed vanwege bulderende nachtvluchten. Met alle gevolgen van dien. Vermoeide Kinderen die hun aandacht niet bij hun proefwerk kunnen houden. Volwassenen die minder productief zijn op hun werk. En gezondheidsrisico’s als diabetes en hoge bloeddruk – minder levensgeluk en meer zorgkosten.
Mensen worden niet gehoord en niet serieus genomen. En dit alles terwijl hen al jaren vooruitgang wordt beloofd: In 2008 aan de Alderstafel. In 2012 als alternatief voor glijvluchten. In 2019 in de luchtvaartnota. In 2020 in het steunpakket van KLM. Keer op keer. Beloftes. Die niet worden nagekomen. Dus nú is het aan de Kamer. D66 komt met een voorstel dat de omgeving na meer dan een decennium, nu eindelijk nachtrust zal bieden. En op basis van verkiezingsbeloften verwacht ik dat ook CU, GL/PvdA, PvdD, Volt, CDA, VVD en NSC hierbij aan de zijde van omwonenden staan.
Afrondend voorzitter. Hoewel mijn zus het vliegtuig naar Nederland nooit heeft gehaald, draag ik haar boodschap nog iedere dag met mij mee: Volg je dromen, en je zal ze realiseren. Mijn droom is een Nederland waar we een stem geven aan mensen die niet gehoord worden. Een Nederland waar we hoop bieden op verbinding, aan hen die de hoop zijn verloren. Een Nederland, waar we recht doen aan mensen die in de verdrukking zijn geraakt. Daar wil ik als Kamerlid aan bijdragen.
