Speech Rob Jetten Congres 118

Gesproken woord geldt

Dit congres komt vandaag bijeen in moeilijke en onrustige tijden. Al twee weken krijgen we dag en nacht verschrikkelijke berichten uit Israël en Gaza. De wanhoop en het verdriet van de slachtoffers en nabestaanden, aan beide kanten van het conflict, Het snijdt door je ziel.

De terreur van Hamas tegen onschuldige burgers,
laat diepe wonden achter in de Israëlische samenleving,
En in de Joodse gemeenschap wereldwijd. Ondertussen kunnen twee miljoen Palestijnse burgers, Geen kant op in de openluchtgevangenis die Gaza heet, en worden zij collectief gestraft voor de misdaden van Hamas.
 
Er is geen hiërarchie van leed. Zoals je kunt rouwen om vermoorde Israëli’s, kun je rouwen om vermoorde Palestijnen. Onze medemenselijkheid mag niet selectief zijn.

De trieste realiteit is, deze oorlog komt niet uit de lucht vallen.
Het is een conflict met een lange aanloop, en de laatste jaren, te weinig aandacht. Een kleine groep machthebbers in Israël
bepaalt het lot van alle Israëli’s. Een kleine groep terroristen
bepaalt nu het lot van alle Palestijnen. In dat lot zitten twee volken gevangen. De wereld stond erbij en keek ernaar.

Het is een patstelling die wereldwijd leidt tot meer extremisme,
Meer antisemitisme. Meer Islamofobie. Meer haat tegen mensen die volstrekt onschuldig zijn.

Terecht veroordelen we luidkeels de terreur van Hamas en spreken we ons uit voor de veiligheid van Israël. Maar dan kunnen we als Westen niet fluisteren en zwijgen als ook Israël schendingen van het internationaal recht begaat.

Welke boodschap geven we af als deze oorlog door kan gaan?
Hoeveel families, hoeveel kinderen moeten er eerst nog dood?
 
Het is tijd dat Nederland en Europa al hun diplomatieke kracht inzetten. Wij moeten alles doen om meer onschuldige slachtoffers te voorkomen.

Ik wil van alle regeringsleiders horen:
Het is tijd om alle gijzelaars vrij te laten.
Het is tijd om humanitaire hulp te leveren
aan de duizenden slachtoffers.
Het is tijd voor de-escalatie in Israël en Gaza.
Het is tijd voor het onderzoeken van oorlogsmisdaden.
Het is tijd voor een staakt-het-vuren.
Het is tijd voor diplomatie,
Want dit conflict, komt alleen ten einde via de weg van twee vrije staten.

Congres,
 
Deze oorlog brengt, net als veel andere oorlogen, gevoelens van verdriet en onmacht. Gevoelens van onveiligheid,
Van een verlies van vertrouwen in de mensheid.
 
We moeten oppassen dat daar niet ook gevoelens van argwaan,
wantrouwen en haat bij komen. Dat we ons in ons eigen land uit elkaar laten spelen.

Het stemt me droevig, Dat mensen in Nederland voor hun veiligheid het advies krijgen niet over straat te gaan met keppeltjes of Israëlische vlaggen. Joodse scholen uit angst de deuren sluiten.

Het stemt me droevig, Dat mensen in Nederland zich moeten verantwoorden “echt, nee echt, geen terrorist te zijn” puur en alleen omdat ze moslim zijn.

Laten we met alles dat we in ons hebben voorkomen dat we de verdeeldheid, die we na de aanslagen van 11 september hebben ervaren, opnieuw laten groeien. Laten we elkaar, met respect en fatsoen, de ruimte geven voor emotie.

Islamitische en joodse jongeren doen het ons voor. Selma en Noa raakten met elkaar in gesprek, na een bijeenkomst in Amsterdam.
Ze kwamen erachter: we delen dezelfde pijn en dezelfde angst. Nu proberen ze het gesprek online op gang te krijgen met de hashtag: deel de duif.

Laat dat ook een les zijn voor politici. Dit is niet het moment voor politici die hun punt willen maken, maar geen komma durven zetten. Jan Terlouw zei altijd: “Hoed u voor mensen die iets zeker weten”. Die behoedzaamheid draag ik met me mee. Er is immers altijd plaats voor nuance. Dat is de manier, waarop we begrip kweken voor elkaars realiteit. De eenheid bewaken in de samenleving. Het is de enige weg vooruit.

Democraten,

Hoe klein ons land ook is, we kunnen een grote bijdrage leveren in de wereld. Al anderhalf jaar, staan we de Oekraïners bij in hun strijd tegen Poetin. Dat doen we uit volle overtuiging. Omdat hun strijd voor vrijheid en democratie ook de onze is.

Wij zouden met onze partij – gericht op de wereld – ook niet anders kunnen. Wij zijn de partij van internationaal denken én handelen.
Van vrede, veiligheid en recht. De partij die mensen niet beoordeelt op wie ze zijn, maar op wat ze doen. Niet alleen hier, maar overal ter wereld. Ik beloof jullie: in die traditie blijf ik handelen.

Democraten,
 
Soms vraag ik me af: Beseffen we eigenlijk wel hoeveel geluk we hebben? Wij hoeven niet de schuilkelders in. Wij hoeven niet tot de dood te vechten voor onze democratie. Wij zijn vrij en kunnen vandaag bij elkaar komen, om met elkaar van gedachten te wisselen.
Om besluiten te nemen over ons verkiezingsprogramma.

We doen dat dit keer in Apeldoorn. In een topsporthal. Hier, op deze plek, worden grenzen verlegd. Door sporters die elke dag het uiterste uit zichzelf halen. Iedere dag een beetje sneller, een beetje preciezer, een beetje beter.

Hier achter mij ligt de atletiekbaan. Op die baan werd eerder dit jaar nog geschiedenis geschreven. Femke Bol, ze is pas 23 jaar jong, verbrak hier het 40 jaar oude wereldrecord op de 400 meter.
 
Tijdens het WK afgelopen zomer ging ze in haar eerste wedstrijd, op 2 meter voor de finish op haar plaat. Wat kunnen we aan haar een voorbeeld nemen. Femke ging niet bij de pakken neerzitten.
Ze stond op. Ze ging door. En ze won dat toernooi nog twee keer goud.

Zo strak in pak zou u het misschien niet meteen zeggen, vroeger was ik ook een fanatiek atleet. Ik beet me stuk op de specialiteit van Femke Bol. Die prachtige 400 meter. Een lange sprint, waar je met een lach en een traan over de finish komt.

Vandaag zetten wij als D66 onze eigen eindsprint in. Aan ons allen de taak om de komende weken overal waar we komen, op verjaardagen, in de sportkantine, aan de deur, mensen te overtuigen hun vertrouwen weer aan ons te geven.

Vroeg of laat krijgen we dan allemaal de vraag: waarom D66?
Het antwoord is eigenlijk heel simpel. D66 is een partij die niet alleen over verandering praat, maar ook daadwerkelijk verandering brengt.
Doet doen we vanuit optimisme, en de overtuiging dat morgen altijd beter kan worden dan vandaag. Zolang je maar bereid bent om het gewoon te doen.

Zoals Robbert Dijkgraaf, die pal staat voor de vrije wetenschap
en alle studenten de vrijheid geeft om écht student te kunnen zijn.
Waarom D66? Daarom D66!

Zoals Hans Vijlbrief, die de gaskraan dichtdraait voor de veiligheid van Groningers en concreet laat zien hoe het ook kan, als de overheid burgers vertrouwt. Daarom D66!

Zoals Alexandra van Huffelen, die niet alleen zorg droeg voor Nederlandse excuses voor het slavernijverleden, maar ook invulling geeft aan de komma. Daarom D66!

En natuurlijk Sigrid Kaag. Onder haar leiding sloten we het meest progressieve regeerakkoord in een halve eeuw. Kwam er voor het eerst in de Nederlandse geschiedenis een minister voor Klimaat en keerde Nederland terug op het toneel van Europese hoofdrolspelers.

Sigrid, als eerste vrouwelijke minister van Financiën, ben je een voorbeeld voor velen. Voor meisjes, maar zeker ook voor jongens.
Je bent nog niet weg, dus een echt afscheid bewaren we voor later.
Maar in mijn eerste congrestoespraak als jouw opvolger, wil ik je zeggen, namens iedereen in deze zaal: Bedankt voor jouw grote inzet voor Nederland, voor je moed, en je opoffering. En voor alles
wat je als leider voor onze partij hebt betekend. Daarom, D66!

Partijgenoten, we zijn nog lang niet klaar. Ons land kan zoveel eerlijk, sterker en schoner.

Overal waar ik kom of het nu in Doetinchem is of in Diepenheim.
Scheveningen of Soest, zie ik dat mensen zich zorgen maken
over nu en over later. Ze nemen vaak zelf verantwoordelijkheid
in de buurt of in het dorp, maar ze vragen van de politiek om verder te kijken dan de neus lang is.

Mensen willen een politiek, die problemen niet langer ontkent
of vooruitschuift. Maar een politiek die keuzes maakt,
ook als die moeilijk zijn.

Topman Peter Wennink van ASML, een van ons meest succesvolle bedrijven, deed onlangs een pijnlijke constatering. Hij zei: ‘Het lijkt wel alsof politici hun hoofd in het zand steken’. Politici lijken alleen nog maar te denken aan vandaag, en bijna nooit meer aan morgen.

Wie aan morgen denkt, aan de nieuwe generatie, begint bij het onderwijs. De kracht van ons land is totaal afhankelijk van de kracht van het onderwijs.
 
Bij D66 staat onderwijs altijd op 1. Wij geven leraren meer salaris en minder papierwerk. Wij willen sport, cultuur en een goede maaltijd op school voor alle kinderen. Wij zetten alles op alles om leerachterstanden terug te dringen en meer leraren voor de klas te krijgen. Wij zorgen voor gelijkwaardigheid voor MBO’ers en minder prestatiedruk voor alle studenten.

Zonder goed onderwijs: geen verpleegkundigen, elektriciens, agenten. Zonder goed onderwijs: geen wetenschappers om problemen op te lossen. Zonder goed onderwijs: geen gelijke kansen.

Waar andere partijen bij het verdelen van het geld altijd kiezen voor andere prioriteiten. Is de keuze van D66 helder: onderwijs, onderwijs, onderwijs!

Democraten, ook de zorg schreeuwt om moeilijke keuzes.
 
Alle partijen zeggen dat iedereen geweldige zorg moet krijgen.
Maar wie zegt wat daar echt voor nodig is? Jarenlang hebben we ons in slaap laten sussen, door het makkelijke mantra dat ons zorgstelsel ‘het beste ter wereld is’.

Open je ogen en je ziet dat het niet zo is. De wachtlijsten zijn lang, de kosten zijn hoog. Mensen die in de zorg werken, komen om in de administratie. En door de vergrijzing heeft de zorg straks zoveel mensen nodig. Dat 1 op de 4 Nederlanders in de zorg zou moeten werken. Iedereen begrijpt dat dat niet kan.

Als we willen dat patiënten de beste zorg krijgen, Moeten we de huisarts meer tijd geven. Als we willen dat basiszorg in elke regio toegankelijk blijft, moet het met minder markt en concurrentie en meer samenwerking. Als we ouderen straks, niet willen weigeren aan de poort van het ziekenhuis, hebben we niet minder, maar meer mensen uit het buitenland nodig. Dat is de eerlijke boodschap,
Als we echt de beste zorg ter wereld willen.

Democraten,

dat soort ingrijpende keuzes moeten we ook maken voor een sterke en eerlijke economie. Om geld te verdelen moeten we het eerst verdienen. Dan ga je niet graaien in het groeifonds voor een extra subsidie op benzine. Dan moet je ondernemers niet het land uit pesten. Dan moet je universiteiten niet beknotten in de taal waarin ze lesgeven.

Wil je een sterke en eerlijke economie, Dan moet je investeren in de ondernemers van de toekomst. Meer uren werken ook meer belonen.
Nederlandse universiteiten openhouden voor de rest van de wereld. 

Wie echt voelt dat de politiek nu keuzes moet maken. Zijn alle mensen die wanhopig op zoek zijn naar een huis. Alle partijen roepen weer bouwen, bouwen bouwen, maar als er keuzes moeten worden gemaakt is het vooral zwijgen, zwijgen, zwijgen. We kunnen pas huizen bouwen als het stikstofprobleem is opgelost. Als er een einde is gekomen aan de bio-industrie.

Democraten,

grote doorbraken kunnen slagen als je weet waar je naartoe wil,
als je daarvoor de handen uit de mouwen steekt en als je samenwerkt met anderen. Visie, een plan en samenwerking. Dat zijn de drie simpele pilaren van de politiek waar ik voor sta en waar ik D66 mee wil leiden.
 
Ik heb die overtuiging geprobeerd toe te passen op mijn verantwoordelijkheid de afgelopen jaren: het klimaatbeleid.
En daarom weet ik dat het kan werken. Dat je van drammen naar doen kan. Ook als de buitenwereld denkt dat het niet gaat lukken.

Jesse Klaver zei eens over de klimaatdoelen:
‘Jullie willen naar Parijs, maar jullie komen niet verder dan Hazeldonk!’
Maar met de verkiezingswinst van  D66 is de boel in beweging gekomen. Wij hebben met partijen van links tot rechts, gezegd:
we gaan samen zoeken naar een weg vooruit. En onze onafhankelijke rekenmeesters zeggen nu: we zien Parijs nu liggen!

Nu is het tijd voor een schep erbovenop. Voor zulke harde klimaatactie dat Nederland er geld aan gaat verdienen. Voor een klimaataanpak die onze fossiele verslaving stopt en mensen thuis een lagere energierekening geeft.

Dit is de tijd om door te bijten. Toekomstige generaties rekenen op ons. Wij moeten er voor hen zijn en congres, dat beloof ik u, wij zúllen er voor hen zijn.

Congres,
 
Toen begin juli het kabinet viel, voelde dat als een nederlaag voor Nederland. Er lagen stevige afspraken op tafel over migratie.
Afspraken om asielzoekers taalles en werk vanaf dag één te geven.
Afspraken om meer grip te krijgen op de komst van mensen naar ons land. Afspraken voor humane opvang en het tegengaan van overlast.
Afspraken over het goed regelen van arbeidsmigratie. Een totaalpakket, waarmee wé echt stappen hadden kunnen zetten.

Maar in plaats daarvan kregen we stilstand. De VVD wilde alles of niets. En het werd niets. Maar congres, laten wij er maar niet langer rouwig over zijn. Doorregeren, met een partner die de uitgang zoekt naar rechts, staat een daadkrachtig en stabiel landsbestuur in de weg.

De leider van de VVD zegt nu dat ze de afgelopen jaren,
En ik citeer haar: “Te veel waterige compromissen” heeft gesloten.
Begrijp ik nu goed dat ze het “waterig” vond, dat we eindelijk de klimaatdoelen gaan halen? Was het waterig dat leraren
eindelijk het salaris krijgen dat ze verdienen? Waterig,
dat cultuur eindelijk weer gewaardeerd wordt? Dat we een onversneden pro-Europese koers varen? Dat Kajsa de grootste investering in de krijgsmacht deed sinds de Koude Oorlog? Dat we in 1 jaar van het Russisch gas af gingen?

Maar congres, u weet, ze bedoelt eigenlijk wat anders: De VVD wilde af van het D66-regeerakkoord en wil de deur open zetten voor Wilders, voor extreemrechts.

Wilders steunt Poetin, wil uit de Europese Unie, uit de euro.                  Wil korans en moskeeën verbieden en sluit hele bevolkingsgroepen uit.

Het enige wat Dilan Yesilgöz wil laten verwateren, zijn de Nederlandse waarden, de liberale waarden waar dit land op is gebouwd.
 
Tuurlijk, het is goed dat de VVD duidelijk de richting aangeeft die ze op wil. Dat schept helderheid voor de kiezer.

Van ons weten ze ook waar we staan. In het progressieve midden.
Wij zijn radicaal in denken als vernieuwing daarom vraagt.
Gematigd in handelen. Altijd bereid tot het compromis , als dat onze idealen dichterbij brengt. Omdat je in een land van minderheden
het altijd met elkaar moeten rooien.

Congres, ik zeg u een ding: met extremisten zullen wij nooit een compromis sluiten. Waarom D66? Daarom D66!

Partijgenoten, in die eerste dagen na de val, kreeg ik uit het hele land appjes en telefoontjes van D66’ers met de vraag: wanneer kom je hier campagnevoeren?Jullie boodschap was helder: cynische politiek over de rug van kwetsbare mensen mag niet winnen.

Ons optimisme, onze bereidheid samen de schouders eronder te zetten, is nu meer nodig dan ooit. Daarom zette ik een stap naar voren. Daarom sta ik hier als jullie nieuwe partijleider.

Verandering is mogelijk. Ik zie dat overal in het land. Er zullen altijd weer mensen zijn die ons land de put in praten. Die alleen maar wijzen op de problemen. Maar zo sterft de hoop. Wie het goede ziet
kan vooruit. Wie de verbeelding heeft, heeft de macht.

Congres, wij weten waar we naartoe willen. Naar een land met schone lucht in de regio én in de stad. Waar je je veilig voelt,
ook als je naast een rivier of achter een dijk woont. Waar boeren niet meer worden uitgeknepen door supermarkten en banken. Naar een land waar ieder kind 5 vijf dagen per week les krijgt van een leraar met verstand en gezag. Waar de mooiste scholen worden gebouwd door de beste architecten. Waar wetenschappers zich gesteund voelen door de hele samenleving. Waar leraren en verpleegkundigen
altijd een huis kunnen kopen in de wijk waar ze werken.

Naar een land waar je nóóit wordt aangekeken op je identiteit.
Waar je karakter en je goede bedoelingen ertoe doen en niet de plek waar je geboren bent. Waar we elkaar niet beoordelen en veroordelen. Waar we elkaar kunnen ontmoeten en willen begrijpen
in kerk, moskee, sjoel, café, koffiehuis en keet.

Dat is onze visie.
Daarvoor hebben we een plan.
Daar willen we voor samenwerken.

Congres, in 2025 vindt hier in Apeldoorn het EK Indoor Atletiek plaats. Topatleten als Femke Bol weten wat ze te doen staat in aanloop naar dat toernooi: talloze uren doorbrengen op de trainingsbaan en iedere keer weer tot het uiterste gaan.
En bovenal: in staat zijn om te pieken op het juiste moment.
Dat is ook onze opdracht voor de komende weken richting de verkiezingen.

Over 32 dagen is het zover. 32 dagen om het vertrouwen van mensen te verdienen. En ik weet dat onze uitgangspositie wel eens beter is geweest. Ik weet dat het kan. We hebben het bewezen en we kunnen het weer. De 400 meter won ik vaak in de eindsprint, op de laatste meters. Dus ik zeg: kom maar op.