Rob Jetten: ‘Er is een redelijk alternatief’

Voorzitter,

Daar stonden ze. Een nieuwe ploeg: nog wat rijp en groen door elkaar. Met een nieuwe leider die zijn sporen heeft verdiend, maar nieuw is in dit team. Allen verenigd onder onze nationale driekleur.
Ze hebben flinke tegenwind gehad. Veel mensen dachten op een zeker moment: die gaan het niet meer halen. Maar het is ze toch gelukt. Voorzitter, ik wens het Nederlands elftal veel succes in de kwartfinales!
 

Voorzitter, een jaar na de val van Rutte-4, heeft Nederland weer een missionair kabinet. De kersverse coalitiepartijen deden de kiezer grote beloftes. Goed bestuur, stabiliteit, een vuist op tafel in Brussel, zelfs de zon gaat weer schijnen, zo werd ons voorgehouden. En hoewel het niemand verrast dat dit kabinet niet het mijne is, wens ik het toch succes. Belofte maakt schuld. Het vertrouwen in de politiek valt of staat met doen wat je hebt beloofd. Anders voelen kiezers zich terecht belazerd. D66 zal dit kabinet daar scherp op controleren.
 
Voorzitter, in Vak-K zit vandaag ook een kersverse premier, waar heel Nederland vandaag en morgen uitgebreid kennis mee gaat maken.
Het premierschap is geen eenvoudige baan.
Ik wens de heer Schoof dan ook wijsheid toe.
 
Voorzitter, de premier is niet zoals vroeger alleen de voorzitter van de ministerraad. Het is ook ons gezicht in het buitenland en het boegbeeld bij een crisis. Het zijn die momenten waarop een premier leiderschap moet tonen en besluiten moet nemen in het belang van ons land. En dan voelt het toch een beetje gek dat een ongekozen ambtenaar nu vanuit het niets premier is geworden. Een premier die niet op het stembiljet stond. Geen Nederlander weet waar hij voor staat en wat zijn idealen of opvattingen zijn. Daarom vraag ik het hem nu:
 
Wat is zijn belofte aan de kiezer? Waar wil hij met Nederland naartoe?

Die premier moet nu aan de slag met een hoofdlijnenakkoord dat tot stand kwam na een potje kwartetten van vier coalitiepartijen. “Jij krijgt dit, dan mag ik van jou dat.” Zo kom je tot een lijst met maatregelen waarin samenhang en visie ontbreekt. Dus ik vraag de premier:

In onrustige tijden en bij onverwachte ontwikkelingen, wie bepaalt dan de koers? Het kabinet of de fractievoorzitters?
 
Ik verwacht van een premier dat hij daadkracht toont. Ook als het even tegenzit. Dat hij zich niet laat tegenhouden door gesputter en getwitter vanuit de Kamerbankjes.
 
Hoe ziet de premier zijn eigen rol daarin?
En als Wilders het weer ergens mee oneens is, hoever mag hij dan gaan? Waar trekt deze premier de grens?
 
Voorzitter, laat ik duidelijk maken wat u de komende periode van D66 kunt verwachten. Wij zullen oppositie voeren tegen een politiek die haat verkondigt en mensen tegen elkaar opzet. Maar wij zullen oppositie voeren voor Nederland.
 
Wij zullen oppositie voeren voor het klimaat. Het is een goede zaak dat dit kabinet de klimaataanpak van het vorige kabinet wil voortzetten. Maar we zijn er nog lang niet en het is nu al een onsje minder geworden.
 
Wij zullen daarom met voorstellen komen om de klimaatklus wel te klaren. Zodat we de aarde leefbaar houden, ondernemers geld verdienen aan onze Hollandse innovaties en de energierekening van mensen thuis omlaag kan. En ik ken deze minister, mevrouw Hermans, heel goed. De afgelopen jaren zaten wij meermaals met elkaar om tafel. Deze minister is iemand met wie valt te praten. Dus ik roep haar op: laten we nu geen stap terugzetten, laten we de klimaatfinish halen.
 
Voorzitter, wij zullen oppositie voeren voor het onderwijs. Dit kabinet zet de aanval in op onze kinderen, op leraren en de economie met de grootste onderwijsbezuiniging van deze eeuw.
 
D66 wil investeren, in de wetenschap en in het onderwijs. Kinderen mogen niet langer naar huis worden gestuurd omdat er geen leraar voor de klas staat. In een rijk land gaan kinderen niet met een lege maag naar school. Wij willen dat elk kind goed leert lezen, schrijven en rekenen. Wij willen niet dat studenten beboet worden, maar volop de ruimte krijgen om zich te ontwikkelen. Dat zij van universiteit tot mbo een goede opleiding krijgen. En weet, wij verzetten ons tegen de BTW-boete op boeken, festivals, theater en sport.
 
We zullen oppositie voeren voor toegankelijke & betaalbare zorg.
Want elke dag staan tienduizenden Nederlanders op een wachtlijst voor zorg. Werken verpleegkundigen zich een slag in de rondte omdat er geen collega’s zijn. En is er een tekort aan belangrijke medicijnen. Dat vraagt om echte oplossingen. Om op lange termijn goede zorg voor iedereen te garanderen, kom je er niet met een zoethoudertje van een lager eigen risico. Het klinkt goed, maar het is geen echt geneesmiddel. Het moet beter, het moet slimmer. Dat kan, als we investeren in preventie en nieuwe technologieën, in mensen en medicijnen.
 
D66 zal dus oppositie voeren voor het klimaat, voor goed onderwijs, voor betere zorg en voor een toekomstbestendige economie, met meer geld in de portemonnee.
 
Voorzitter, al 18 jaar dicteert Geert Wilders met zijn PVV een extreme koers, zet hij bevolkingsgroepen weg en voert hij een anti-islam campagne. We hebben net de voorbeelden weer gezien. Hij verspreidt haat en is eerder veroordeeld voor groepsbelediging.
Die Geert Wilders treedt nu toe tot de Nederlandse regering. Het kabinet Wilders-1 mede mogelijk gemaakt door VVD, NSC en BBB. En namens dat kabinet zitten er nu mensen met een dubieus verleden in vak K.
 
In dit debat is wederom duidelijk geworden dat omvolking een ranzige complottheorie is uit het nationaalsocialisme. Het idee dat een duistere Joodse macht massa-immigratie zou aanwakkeren om de bevolking in westerse landen te vervangen. Wat Wilders in dit debat zegt is dat het verkondigen daarvan eigenlijk niet uitmaakt, zolang je het maar verhult door het anders te noemen. Dat het dan wel prima is als je – zoals minister Klever – weigert antwoord te geven op de vraag of je nog steeds gelooft in het omvolkingscomplot. En wat hij zegt is dat het dragen van de NSB-vlag, de vlag van de collaborateurs met de bezetting van Nederland, blijkbaar óók niet uitmaakt, als je maar voorouders hebt die 400 jaar eerder uit Duitsland kwamen.
 
Maar voorzitter. Zo werkt het niet.
Daar zijn deze uitspraken, deze acties en de overtuigingen die daar achter zitten té beladen en té gevaarlijk voor. Je kunt je geschiedenis niet wegpoetsen, je draagt je geschiedenis met je mee, zei Hans van Mierlo. Een geschiedenis die mevrouw Klever en mevrouw Faber met zich mee blijven dragen, ook toen zij met onze Koning op het bordes stonden. Ook als zij elke dag keuzes voor Nederland moeten maken.
Bij uitstek voor politici, voor mensen met macht, voor mensen met een podium gelden de allerhoogste standaarden om hier verantwoord mee om te gaan. En we zijn gewaarschuwd. Op deze drempel van een nieuwe tijd voelt iedereen dat we kwetsbaar zijn.
 
We zien in andere landen waar het toe leidt als rechtse populisten de dienst uitmaken, en allerlei mooie beloftes doen. Denk aan de rampzalige Brexit. De prijs van boodschappen schoot omhoog en mensen werden armer. In Polen is jarenlang getornd aan de vrijheid van meningsuiting. In Italië staat het recht op abortuszorg onder druk. In het Hongarije van Viktor Orbán worden anti-homowetten doorgedrukt en kritische journalisten ontslagen. Afbraak die niet van de één op de andere dag plaatsvindt, maar heel geleidelijk gebeurt. Telkens brokkelt er iets af. Het is onze plicht om waakzaam te zijn, om op te staan wanneer anderen proberen onze Nederlandse verworvenheden in te perken.
 
Laten we handelen in de trotse Nederlandse traditie van tolerantie. Een land dat zich niet terugtrekt achter de dijken, maar samenwerkt. Over grenzen heen, omdat we het samen moeten rooien. Daar is ons land groot en welvarend mee geworden. Het valse gevoel van ‘wij’ tegenover ‘zij’ waar populisten nu op inspelen, mag ons niet uit elkaar drijven.
 
Zoals het Nederlands elftal ons laat zien… Zit de kracht van de Nederlandse samenleving juist in diversiteit en verscheidenheid: in onze verschillende ideeën, onze overtuigingen en in al onze talenten.
Wij geloven dat de politiek voor de opdracht staat om aan álle Nederlanders een belofte te maken. En dat zullen wij doen, met de belofte dat er voor dit kabinet een alternatief is.
Een redelijk alternatief.
 
Dank.