Salima Belhaj tijdens het Afghanistandebat: “Het is niet te verkroppen dat deze groep zo’n groot gevaar loopt.”

Op initiatief van D66 en CDA wordt onderstaand voorstel ingediend om de tolkenprocedure te verbreden naar medewerkers die de Nederlandse overheid hebben bijgestaan, zoals bewakers, judiciële medewerkers, koks, chauffeurs, medewerkers van Nederlandse ontwikkelingsprojecten, mensenrechten, (fixers van) journalisten en in het bijzonder vrouwenrechtenverdedigers.

Voorzitter, de beelden van gister op luchthaven Kaboel staan mij nog steeds helder op het netvlies. Een opstijgend Amerikaans legervliegtuig omringd met honderden Afghanen die doodsbang zijn voor de Taliban. In pure paniek klommen zij op de vleugels – liever het risico nemen uit de lucht te vallen dan leven onder het juk van de Taliban.
 
Waarom gaat het zo vreselijk mis? De terugtrekking van de troepen zou ordentelijk verlopen, het Afghaanse leger zou in staat zijn met luchtsteun het land te verdedigen, en Nederland zou alles op alles zetten om de tolken en lokaal personeel op tijd te evacueren.
 
We spreken al jaren met de minister van Defensie over de evacuatie van tolken. De minister heeft zich altijd verantwoordelijk opgesteld, maar kan zij vandaag uitleggen wat ze nu werkelijk heeft gedaan? Hoeveel tolken zijn er nou in de afgelopen twee maanden extra naar Nederland gekomen en hoeveel tolken zitten daar nog vast?

Voorzitter, is de NAVO niet veel te snel vertrokken? In een evaluatiedebat zullen we hier later uitgebreid op in gaan, maar in dit spoeddebat richt ik me op de actualiteit, en dat doe ik langs drie punten: evacuatie ambassadepersoneel en staatsburgers, evacuatie tolken en uitbreiding tolkenprocedure.

Voorafgaand heb ik nog één algemene vraag aan de bewindspersonen: Hoe verklaren zij op dit moment de abnormaal snelle overwinning van de Taliban en overgave van het Afghaanse leger en het vertrek van president Ghani?

Voorzitter, de evacuatie van Westerlingen en Afghanen die voor de coalitie hebben gewerkt loopt chaotisch. Op 8 juli sprak president Biden de woorden: “Er komt geen situatie waarbij je ambassadepersoneel vanaf het dak van de Amerikaanse ambassade gered ziet worden.” Iets meer dan een maand later zagen we exact hetzelfde beeld als 46 jaar geleden in Saigon.

Voorzitter, ons ambassadepersoneel en onze tolken werden niet vanaf het dak van de ambassade opgehaald en op een vliegtuig gezet. Deze mensen staan nog op de luchthaven of zitten in angst thuis. D66 wil dat de regering alles op alles zet om ze zo snel mogelijk naar Nederland te brengen. Het is niet te verkroppen dat deze groep zo’n groot gevaar loopt.

Wat is de laatste stand van zaken rondom de luchthaven en wat zijn de kansen dat er vandaag vliegtuigen kunnen vertrekken?
Hoeveel ambassadepersoneel en Nederlandse staatsburgers zitten er nu nog vast in Kaboel, en hoe groot is het vervangende team?
Heeft het kabinet een plan B als de luchthaven van Kaboel niet meer open kan? Zo nee, waarom niet?

Voorzitter, in het vorige debat spraken we over de terugtrekking van de Nederlandse troepen en de tolkenprocedure. Na mijn motie van november 2019 zijn tolken als systematisch vervolgde groep aangemerkt en kunnen zij met recht het land verlaten. Echter geldt dit nog niet voor ontzettend veel Afghanen die in een andere capaciteit voor Nederland hebben gewerkt. Ik denk dan aan: bewakers, judiciële medewerkers, koks, chauffeurs, (fixers van) journalisten, medewerkers van Nederlandse ontwikkelingsprojecten,
mensenrechten en in het bijzonder vrouwenrechtenverdedigers.

Kunt u deze voorgestelde lijst Afghaanse helpers die in enige capaciteit gewerkt hebben voor de Nederlandse staat als systematisch vervolgd aanmerken? Zo nee, wat zijn de belemmeringen om deze groepen toe te laten? Kunt u deze groep Afghaanse helpers door middel van een luchtbrug zo snel mogelijk evacueren vanaf de luchthaven van Kaboel.

Specifiek vraag ik aan de staatssecretaris van IND wat de huidige criteria zijn voor de tolkenprocedure? Wij ontvingen berichten dat personeel geweigerd is voor evacuatie op basis van de duur van hun werkzaamheden voor Nederland en de hoogte van het risicoprofiel.
Kan de staatssecretaris van IND toezeggen dat deze criteria niet gehanteerd worden en te handelen conform de wens van de Kamer?

Tot slot vraag ik de bewindspersonen naar de situatie van vrouwen en meisjes. Hun opgebouwde rechten zijn onder het Taliban regime alles behalve zeker. Wat gaat het kabinet voor deze, grotendeels ontheemde groep, doen?

Dank u wel.