Iedereen snapt dat een mooi huis niet zomaar in je schoot geworpen wordt. Dat is vaak hard werken en een beetje mazzel. Maar de huidige woningmarkt maakt het leven voor veel Nederlanders nu simpelweg onmogelijk. Voor veel Nederlanders faalt de woningmarkt aan alle kanten. Woningen worden niet gebouwd, vaak bouwen we nog te veel eengezinswoningen en villa’s terwijl appartementen voor jongeren en senioren achterblijven. De doorstroming stokt volledig.
Hoe is dat mogelijk? We zijn een rijk land, we hebben per hoofd van de bevolking uitzonderlijk veel woonoppervlak ter beschikking1 en we hebben veel woningcorporaties met een grote sociale huursector.2 Toch is het woningtekort immens en een betaalbare woning ver uit zicht voor veel gewone Nederlanders. Met de huidige koers gaan we het dus niet oplossen.
Al jaren is het motto “bouwen, bouwen, bouwen”. Als iedere keer dat een politicus dat zei, daadwerkelijk een steen was gestapeld, waren er nu al meer dan genoeg woningen. Maar mooie doelen roepen is altijd makkelijker dan doen. Door het stikstofprobleem op z’n beloop te laten, loopt de bouw alleen maar verder vast.3 En mede omdat we de bouwdoelen niet halen, loopt de doorstroming ook vast. Het gevolg is dat mensen die geen huis hebben of een huis dat absoluut niet past bij hun wensen. Dat moet anders!
Daarom heeft D66 een plan. Een woonplan voor mensen. Met doorbraken om de woningmarkt op te schudden, zodat die weer gaat werken vóór mensen.
Het is geen tijd voor rechtse of linkse dogma’s, zoals het ongemoeid laten van landbouwgrond of het wensdenken dat de markt alles vanzelf oplost. Of een fixatie op lagere huren, terwijl lukrake huurbevriezingen vooral zorgen voor een kaalslag in de woningbouw. Iedere econoom kan je vertellen dat een schrijnend tekort zoals het woningaanbod alleen maar erger wordt met een lagere prijs.
Schrik dus niet. Met dit plan zal D66 soms een andere houding of andere standpunten aannemen dat u van ons gewend bent. Maar met de crisis op de woningmarkt, zouden alle partijen bij zichzelf te rade moeten gaan of we op de huidige weg verder kunnen. De grote groep woningzoekenden in Nederland vraagt om hen eindelijk eens op één te zetten.
Maar begrijp ons goed. Dit is één plan, geen verzameling losse proefballonnen, ideetjes en plannetjes, waar politici goed in zijn. De woningmarkt kun je alleen oplossen als je alle onderliggende problemen ziet en aanpakt. Wat dat betreft is de wooncrisis als een Rubiks kubus: als je ieder vlak één voor één gaat oplossen, is het vlak waar je net mee klaar was, alweer helemaal door de war. Zo zien we dat ook op de woningmarkt:
- Miljarden om woningbouwprojecten uit de grond te stampen zijn hard nodig, maar stromen weg naar winsten van grondeigenaren als je de grondmarkt niet hervormt.
- Een wet om huren betaalbaar te houden is hard nodig, maar vergroot het woningtekort als je niet tegelijk zorgt dat huurwoningen bouwen rendabel blijft.
- En ouderen helpen om te verhuizen naar een fijne seniorenwoning lost een wooncrisis op voor ouderen en speelt via doorstroming veel gezinshuizen vrij, maar dan moeten die seniorenwoningen wel gebouwd worden.
Daarom komt D66 met een plan dat álle kanten van de wooncrisis wil aanpakken. Dat betekent dat D66 wil bouwen, en flink ook. Maar we vertrouwen niet dat het met goede voornemens alleen lukt. We hebben de mentaliteit nodig die ons land in eerdere periodes van woningnood heeft geholpen. Met een overheid die keihard aan de slag gaat voor mensen en het roer in handen neemt als het nodig is.
D66 wil eerlijk zijn: dat gaat wat vragen van ons allemaal. Want het steekt bij woningzoekenden hoe je achterstand in vermogen en kansen steeds groter wordt zonder koophuis. Er valt niet tegenop te sparen. Heb je nog geen woning, dan bouw je ook minder snel het vermogen op om een woning te kunnen kopen. Je hebt geen fiscale voordelen. En je hebt soms niet eens een stem. Als een rechter zich buigt over een woningbouwproject, gelden de omwonenden die klagen over hun uitzicht als belanghebbenden, maar degenen die het huis willen kopen niet. De wereld op z’n kop.
Een rechtvaardige aanpak is nodig volgens D66. Om het speelveld een stukje gelijker te maken en iedereen een eerlijke kans te geven, gaat dat dus niet zonder wat te vragen van mensen voor wie de woningmarkt nu juist erg voordelig werkt. Eerlijk is eerlijk. De tijd van alsmaar stijgende huizenprijzen en enorme overwaardes is dan voorbij. Ruime fiscale voordelen die de woningmarkt verstoren zoals de hypotheekrenteaftrek werken niet meer. En van mensen met een hoger inkomen of veel vermogen in een felbegeerde sociale huurwoning, zullen we een grotere bijdrage vragen. Dat is niet altijd een leuke boodschap, want politici vertellen altijd liever een verhaal waarin het lijkt alsof iedereen erop vooruitgaat. Maar D66 wil het eerlijke verhaal vertellen hoe we samen uit deze crisis gaan komen.
Wij zullen dus van degenen die gezegend zijn met een mooi huis mogelijk een extra bijdrage vragen als dat nodig is om te zorgen voor voldoende betaalbare huizen voor alle mensen. Wij nemen afscheid van de gedachte dat het allemaal wel lukt door onze steden dicht te bouwen. Bouwen in de open ruimte is simpelweg nodig. Maar dan zullen wij ook zorgen dat die nieuwe wijken niet meer vol blik en steen zijn, maar groen zijn en uitstekend verbonden met de plekken waar wordt gewerkt, geleefd, geleerd en gezorgd.
Het is code rood. Mensen kunnen niet langer wachten.
Daarom wil D66 grote doorbraken voor de woningmarkt, zodat iedereen een passende woning kan vinden. Geen pleisters plakken, maar de hele boel aanpakken. Dat is volgens D66 de enige manier om uit deze crisis te komen. Daarom moet er een noodwoonwet komen. Zo komt door de doorstroming op gang en lossen we probleem nummer één voor veel Nederlanders op.
Dat is onze belofte aan Nederland.