Rob Jetten: ‘Het echte Nederland is van de positieve krachten’

Democraten, vrienden, eindelijk.
Het is zover.
Het congres van de enige echte liberale partij van ons land.

Jullie hebben de afgelopen tijd wat atypische beelden van mij gezien. Scheppend in een stal, omroepen op de kermis, of tosti’s bakken tijdens de kantinedienst op de voetbalclub. Wat daar achter die beelden zat, waren stuk voor stuk hele bijzondere ontmoetingen in alle hoeken van het land.
 
Tijdens mijn tour door Nederland doe ik overal nieuwe inspiratie op. Ik zie hoe mensen met elkaar de schouders eronder zetten om het leven van anderen beter te maken. Bijvoorbeeld bij een voedselbank met extra aandacht om schulden weg te werken. Of in een innovatief woonconcept van en voor ouderen. En laatst bezocht ik een bijzonder buurtcentrum in Leeuwarden.
 
Kort voor mijn bezoek verzuchtte een van de vaste bezoekers, genaamd Sandra, nog cynisch: “die Jetten, wat komt die hier nou eigenlijk doen…”
 
Toen ik daar binnenstapte, zaten er zo’n 80 bezoekers en vrijwilligers. Het was een diverse groep, jong en oud, zwart en wit, gezellig door en met elkaar aan de koffie. En terwijl ze wat bijkletsten, hielpen ze elkaar met het invullen van formulieren of het herstellen van kapotte kleding en apparaten. Ze gaven taalles aan nieuwkomers. Of kookten een gratis lunch of maaltijd voor buurtgenoten.
 
De oprichter van het wijkcentrum leidde me met trots rond. De glimlach op zijn gezicht kon niet groter toen zelfs Sandra mij uiteindelijk op de foto vroeg.
 
Want tot Sandra’s verrassing hadden wij een prettig een-op-een gesprek over haar persoonlijke situatie. Ik nam de tijd om te luisteren en vertelde haar daarna over onze ideeën over hoe het beter kan. Geen grote beloftes, maar een oprecht gesprek, van mens tot mens. Zoals politiek en samenleven hoort te zijn.

Congres, het is dit soort gemeenschap, zoals Jan Terlouw het altijd voor ogen had. Op het vorige congres sprak hij ons nog toe via een prachtige video. Het bleek zijn laatste keer. Enkele weken later overleed hij in het bijzijn van zijn geliefde familie. D66 doet het vanaf nu zonder die grote steunpilaar. Jan was de belichaming van het redelijk alternatief, mens van goede wil. Een onvermoeibare zoeker naar het positieve en strijder voor de planeet en de jeugd. Een wetenschapper met het hart van een dichter. Mild voor zijn medemens, standvastig in zijn overtuigingen.
 
Jan Terlouw zit in het DNA van ons gedachtegoed. Deze verkiezingscampagne dragen we hem in ons hart. Zijn ‘touwtje uit de brievenbus’ werd het symbool van een vredige samenleving. Dat is de samenleving waar we ons iedere dag voor inzetten. Dus laten we Jan Terlouw eren. Door mensen te laten zien, dat een stem op ons, een stem is voor de samenleving van Jan Terlouw. Partijgenoten, laten we samen afspreken: wij zullen het werk van Jan voortzetten.
 
Toen ik twee weken geleden voor ons partijkantoor stond, het clubhuis van onze vereniging, zag ik door de scherven van de ramen deze iconische foto.
 
Ik vroeg me af: wat zouden Jan, Els, Hans en Thom nu tegen elkaar gezegd hebben? Jan zag in de Tweede Wereldoorlog met eigen ogen hoe mensen werden vermorzeld door het fascisme. Hoe zou hij hebben gekeken naar de uitgebrande politieauto’s, het extreemrechtse geweld en neonazi’s die met Hitlergroeten door onze straten trokken?

Dat geweld had als doel om de politiek stil te krijgen. De daders deden een poging om ook ons bang te maken. Maar kijk vandaag op dit congres eens om je heen. Onze idealen zijn springlevend en wij laten ons niet intimideren. Want in plaats van ons neer te leggen bij wat er gebeurde, kwamen jullie in actie. Jullie bleven niet stil, maar jullie stonden op. Het sterkt mij in die strijdvaardige gedachte dat zoveel democraten steun betuigden. Dat zoveel van jullie de straat op gingen. En dat dit congres, sinds onze oprichting, het grootste D66-congres ooit is!
 
Democraten, het geweld waarmee Nederland werd geconfronteerd staat niet op zichzelf. Ons publieke debat wordt steeds meer gedomineerd door figuren die een systematische aanval hebben ingezet op onze democratie, op onze verbondenheid. Op die vredige samenleving van Jan Terlouw. Het zijn figuren die onze volksvertegenwoordigers, de ruggengraat van onze democratie, wegzetten als ‘nep-parlement’. Die journalisten tuig van de richel noemen. Het zijn politici die Nederlanders willen verdelen. Die ons angst voor elkaar willen aanjagen. Die openlijk pleiten voor het uitsluiten van hele groepen Nederlanders. Naar wat voor samenleving willen zij toe? Ze willen toe naar de landen van hun helden. Het Rusland van Poetin, het Hongarije van Orbán en het Amerika van Trump. Maar daar heersen angst, willekeur en onrechtvaardigheid.
 
Eén van de verschrikkelijkste voorbeelden van het instorten van de rechtsorde zien we in Gaza. De internationale gemeenschap faalt al twee jaar om een einde te maken aan het uithongeren en het doden. Aan het diepe, diepe onrecht. Hoe vaak je die beelden ook ziet, het went nooit. Het is stuitend dat zoveel politieke druk nodig is om een paar zwaargewonde kinderen naar Nederland te halen. Zij wachten al té lang op een operatie om bomscherven uit hun gezicht te halen, of een behandeling voor ernstige brandwonden zodat ze weer vrij kunnen ademen.
 
Sinds gisterenavond gloort er enige hoop. Terwijl er nu eindelijk kans op een staakt-het-vuren lijkt te zijn, is het de vraag of het voor duizenden mensen niet te laat is. Het kabinet is na lang aandringen nu bereid om een paar hele zieke kinderen op te nemen. Een belangrijke, maar een minimale stap. Want het moet ook gaan over de toekomst van álle mensen in Israël en Palestina, over duurzame vrede. Zolang de vernedering op de Westbank doorgaat, zolang gegijzelden vastzitten, zolang de genocide in Gaza niet stopt kan en mag Nederland nooit stil toekijken.

Congres, deze verkiezing gaat ook over de keuze tussen democraten en anti-democraten. De anti-democraten zijn volhardend. Ze hebben zich zelfs over hun allergie voor Europese samenwerking heen gezet. Omdat ze de Europese Unie van binnenuit willen ondermijnen, om zo het nationalisme in heel Europa te verspreiden.
 
En wat zagen we na de vorige verkiezingen? We zagen partijen die kozen voor samenwerking met de extreme flanken. Ze dachten dat ze de populisten konden temmen, door met hen samen te werken.
Hun eigen kiezers rekenen hen er nu genadeloos op af, terwijl extreemrechts zich juist gesterkt voelt. John F. Kennedy zei het al zo treffend: “Wie denkt macht te winnen door op de rug van de tijger te klimmen, eindigt uiteindelijk in zijn maag.”

Maar democraten, wij willen een punt zetten. Een punt achter de taal van uitsluiting en verdeeldheid. Een punt achter de negatieve krachten en de ruziemakers. Want de uitspraken van Wilders bepalen niet de stemming in ons land. De stemming in ons land, die bepalen we zelf.

De relschoppers op het Malieveld riepen steeds: “Wij zijn Nederland.” Maar tegen hen zeg ik glashelder: jullie geweld is niet Nederland. Nederlander zijn heeft niets te maken met waar je wieg stond of van wie je houdt. Nederlanders zijn mensen die elkaar respecteren, die hechten aan de vrijheid te mogen zijn wie je bent. Nederland is het land van mienskip en noaberschap, van omkijken naar elkaar. Het land van de positieve krachten. Dát is het echte Nederland.

Ik weet niet hoe het u vergaat. Maar als ik de tv aanzet, nou heb ik er tegenwoordig niet zo heel veel tijd meer voor, maar als ik na de Slimste Mens nog even doorzap… dan lijkt het wel alsof de verschillen in de politiek onoverbrugbaar zijn geworden. Breekpunten stapelen zich op. Politici gaan rollebollend over straat. En de samenwerking lijkt steeds verder uit het zicht. Maar ik zie het anders: want ik zie ook opstekers.
 
Het is een opsteker dat Jayden de moed had om het gesprek aan te gaan. Hij ging twee weken terug demonstreren op het Malieveld. Niet om te rellen, maar omdat hij zich zorgen maakte. Zijn interview in het 8uur journaal bleef maar door mijn hoofd spoken en daarom nodigde ik hem uit. Hij nam die uitnodiging aan. En eergisteren voerden we dat gesprek, aan tafel bij Eva Jinek. We werden het niet over alles eens, maar we lieten wel zien: je kan in dit land prima met respect met elkaar van mening verschillen.
 
En ik zie dat andere partijen ook die punt willen zetten, de bladzijde willen omslaan. Die het negativisme achter zich willen laten, en zich realiseren dat we het weer samen kúnnen doen.
 
Zo is het een opsteker dat Frans Timmermans pleit voor meer investeringen in defensie. Tegen de stroom in, wist hij zijn partij ervan te overtuigen dat dit noodzakelijk is in het belang van Europa.
 
Het is een opsteker dat Henri Bontenbal nu de hypotheekrenteaftrek durft aan te pakken. Tegen de CDA gewoonte in, maar vóór meer kansen voor jonge mensen op een betaalbaar huis.
 
Congres, noem mij een optimist. Noem mij een wensdenker, maar ik zie nog veel meer kansen om te verbinden. Om de ruziemakers te stoppen en de positieve krachten te bundelen.

Maar ik zie ook: het is niet genoeg om alleen maar te appelleren aan de terugkeer naar rust en stabiliteit. Want als het verhaal van vooruitgang, de wil om écht te veranderen ontbreekt, groeit de onvrede over de aanhoudende stilstand.

Dat vergt politici die stoppen met blijven aanmodderen. Politici die de status quo durven doorbreken. Met de moed en energie om écht samen te werken. Laten wij het leiderschap bieden om te bouwen aan het beste Nederland dat we ons voor kunnen stellen.
 
Wij nemen alleen deel aan een kabinet dat met daadkracht én met ambitie aan de slag gaat. Juist daarom wil ik D66 groot maken. Zodat wij richting kunnen geven aan dát nieuwe kabinet. Daarom zeg ik, hier, vandaag, hardop: wij willen het kloppende en vooruitstrevende hart zijn van díe nieuwe Nederlandse regering.

De richting is helder. We willen het leven van alledag beter maken voor iedere Nederlander. Zodat je aan een ontbijttafel kan zitten in een huis dat van jou is of dat je makkelijk en betaalbaar kan huren. Misschien wel in één van die tien nieuwe steden.
 
Voor iedere Nederlander is er altijd onderwijs op maat. Je zit er warm bij voor weinig, omdat we betaalbare, groene energie hebben van eigen bodem. We investeren in innovatie en ondernemerschap. In een land waar hard werken loont. En met de gezondste generatie ooit.
 
En als je door het donker naar huis fietst voel je je veilig, wie je ook bent. En eenmaal thuis zie je op het journaal dat jouw regering het opneemt voor de gezondheid en veiligheid van álle kinderen. Ook de kinderen in Gaza, in Soedan en in Oekraïne. Democraten, het kan wel.

Dáár kunnen we voor kiezen. Geloof me niet alleen op mijn woorden, maar kijk ook naar onze daden. Wij gaven het vakonderwijs eindelijk de erkenning die het verdient. Maar dit kabinet maakte vakmensen het kind van de rekening. Terwijl wij Nederland wereldkampioen zonne-energie maakten, haalden zij het klimaatbeleid door de shredder. Wij brachten Nederland terug in het hart van Europa. Zij maakten van Nederland in no-time weer gekke henkie.
 
Congres, waar dit kabinet steeds zei: het kan niet, zeggen wij: het kan wél!
 
En ja. Soms is dat hard werken, het kan moeilijk zijn, het kan lang duren. Maar is dat een reden om er niet aan te beginnen? Waarom zouden we onszelf laten verlammen, in plaats van gewoon de eerste stap zetten?
 
Want als klein land kúnnen we grootse dingen voortbrengen. Eeuwen geleden waren we de voorlopers van de revolutionaire gedachte dat een tolerante samenleving beter werkt dan één waar mensen elkaar afmaken om elkaars geloof. En in ons natte, drassige hoekje aan het einde van de grote Europese rivieren, trokken we nieuw land uit het water, zodat mensen er veilig kunnen werken en wonen. We stonden aan de wieg van het meest succesvolle vredesproject in de geschiedenis van de mensheid: de Europese Unie. We gaven als allereerste land in de wereld alle mensen de vrijheid om te trouwen met wie ze willen.
 
Dát Nederland is gebouwd door mensen die verandering en vernieuwing zoeken, die de mouwen opstropen, die het leven vrijer en mooier maken voor elkaar. Dit vitale en gave land, is gemaakt en vooruitgeduwd door de positieve krachten. Dát is het Nederland waar ik trots op ben.
 
Democraten, de afgelopen weken trok ik kriskras door Nederland. Van Leeuwarden tot Sittard. Ik ontmoette mensen die niet alleen graag praten, maar ook oprecht willen luisteren naar wat de ander te zeggen heeft.
 
Ik ben ervan overtuigd, zoals Sigrid het altijd zo mooi zei: wij zijn met meer. Wij, de mensen die vooruit willen met Nederland én met Europa. Mensen die elkaar vertrouwen en willen samenwerken. Wíj bepalen het verhaal van onze toekomst.
 
Democraten, de behoefte aan wat onze idealen en onze daadkracht kan brengen was zelden zo groot. Ik doe daarom een beroep op jullie allemaal. Niemand uitgezonderd.
 
Want het hangt in de lucht. We zitten in een goede flow. We kunnen het bijna ruiken: de overwinning op 29 oktober. De overwinning die ons in staat zal stellen Nederland weer in z’n vooruit te zetten.
 
Ik vraag jullie allemaal: doe mee. Doe het voluit. Ga de straat op. Ga net als ik in gesprek. Ook met mensen die het misschien niet altijd met ons eens zijn.
 
Samen kunnen we geschiedenis schrijven. Samen kunnen we onze wereld beter maken voor ons en onze kinderen; voor nu én de toekomst. Samen laten wij zien: het kan wél!