Maidenspeech Henk-Jan Oosterhuis

Voorzitter,
Het is bijzonder hier vandaag voor het eerst te mogen staan.
Met mijn gezin op de publieke tribune.
Waaronder mijn zoon Casper, die deze week de voorleeswedstrijd van zijn klas won.
Ik hoop voor u, dat hij dat talent van zijn vader heeft.
 
En mijn jongste dochter Willemijn,
zij is net 7 en volgt het hier nu soms ook.
Dinsdag keek zij naar de voorzittersverkiezing in het Jeugdjournaal.
Ik mag van haar verklappen, mijnheer Van Campen,
Haar favoriet heeft gewonnen.
 
Mijn kinderen vonden het eerst helemaal niet leuk dat ik me had gekandideerd.
Ik ben natuurlijk wat minder thuis.
Maar in de campagne begonnen zij ook te wennen aan het idee.
Een paar dagen voor de verkiezingen zei mijn oudste dochter Josephine opeens:
 
“Papa, het is toch eigenlijk wel heel bijzonder.
We zijn met 18 miljoen mensen.
Daarvan bepalen 150 mensen de wetten en regels,
En daar ben jij er straks een van.”
 
Voorzitter,
Zelf kan ik niet kernachtiger zeggen hoe bijzonder het is om hier te mogen staan.
En inderdaad, als een van de 150 Kamerleden mensen een stem te geven, de regering te controleren en goede wetten te maken.
 
Extra bijzonder vind ik het, dat ik dit mag doen met een fractie van D66 die groter is dan ooit.

Dat maakt dat ik hier sta met een mengeling van:
– Trots
– Verantwoordelijkheid
– En een zekere mate van bescheidenheid.
Want met 26 zetels, was de grootste fractie nog nooit zo klein.
 
Meer dan ooit vraagt dat om samenwerking in deze Kamer.
En dat is hard nodig, omdat Nederland grote doorbraken nodig heeft om vooruit te komen.
Geruzie en geschreeuw leidt tot stilstand.
Echte vooruitgang ontstaat alleen door samenwerking. 
Daar zal ik mijn bijdrage aan leveren.
 
Voorzitter,
Bij het werken aan vooruitgang staan voor mij drie waarden centraal.
De eerste is vrijheid.
Wij mogen koesteren dat we in een vrij land wonen.
In een democratische rechtsstaat, waar de wet beschermt tegen willekeur.
Maar laten we eerlijk zijn:
Die vrijheid is er nog niet voor iedereen.
Het doet er nog steeds toe, welke kleur je huid heeft.
Of je man bent, of vrouw.
Hetero of homo.
Christen, moslim, jood of niet gelovig.

Laten we alsjeblieft werken aan een land waarin iedereen zichzelf kan zijn en zijn eigen keuzes mag maken.
Waarin we elkaar vrij laten, én elkaar respecteren.
Zeker als het gaat om liefde, geloof, leven en dood.
Maar ook als het gaat om de overheid, zoals met een neutrale, rechtvaardige behandeling door de Belastingdienst of de Douane.
 
Voorzitter,
Parallel aan vrijheid loopt voor mij een tweede waarde: kansengelijkheid.
Want het doet er in Nederland nog steeds toe welk werk je ouders doen.
Of ze een huurhuis hebben of een koophuis.
Welk sociaal netwerk er om hen heen staat.
Maar op de plek waar je wordt geboren, en in welk gezin, heb je zelf geen invloed.
 
Als liberaal vind ik dat iedereen het recht heeft om het maximale uit zichzelf te kunnen halen.
Dat we prestatie moeten belonen, zonder dat pech mensen blijvend op achterstand zet.
En dat we daar als politiek bij moeten helpen.
Niet alleen omdat het rechtvaardig is.
Het is ook een verspilling van talent, als mensen niet de kans krijgen om zich te ontplooien.
Dat is uiteindelijk zonde voor ons allemaal.
 
Voorzitter,
De derde waarde van waaruit ik politiek wil bedrijven, is toekomstgerichtheid.
Niet alleen denken aan vandaag en morgen, maar ook aan het land dat we achterlaten.
Wij hebben de verantwoordelijkheid om te zorgen dat ál onze kinderen en kleinkinderen in een vrij, mooi en schoon land opgroeien.
En dat we in Nederland ook in de toekomst goed ons geld verdienen.
Daarvoor moeten we blijven investeren, innoveren, vernieuwen.
Dat vraagt om keuzes, die soms ook indruisen tegen gevestigde belangen.
Er zijn altijd machtige en luidruchtige partijen die het liefst alles houden zoals het is.
Maar houden die voldoende rekening met de mensen met de zachte stem, in de woorden van Hans Vijlbrief?
Houden die rekening met de toekomstige generatie, die nog geen stem heeft?
Houden die rekening met de natuur en het klimaat, die zelf nooit een stem zullen hebben?
Nee, daarvoor ligt de verantwoordelijkheid toch echt bij ons, de 150 mensen die de wetten en regels bepalen.
 
Voorzitter,
Met vrijheid, kansengelijkheid en toekomstgerichtheid in het achterhoofd,
kijk ik ook naar ons belastingstelsel.
Het financiële fundament van de staat.
Zonder belastingen, is er geen geld voor onderwijs, veiligheid of infrastructuur. En lukt het ook niet om onze welvaart eerlijk te verdelen.
Tegelijkertijd is elke belasting, bedoeld of onbedoeld, een sturende factor in onze maatschappij.
En een spiegel van wat wij politiek belangrijk vinden.
 
Wat dat betreft, hield Klaas Knot, de oud-president van De Nederlandsche Bank, óns vorig jaar een duidelijke spiegel voor.
Hij zei, en ik citeer:
“De boodschap van ons belastingstelsel is dat niet arbeid, maar vooral vermogen loont.”
 
Voorzitter,
Welk signaal geven wij aan de samenleving, als niet inzet, creativiteit en prestatie wordt beloond, maar rijkdom?
We zouden het in deze Kamer toch eens moeten zijn,
dat we beter de mensen die hard werken, de kans geven om een betere toekomst op te bouwen?
Dat we liever hén helpen om vrij te zijn, dan om de meest vermogenden nog rijker te laten worden?
 
Voorzitter,
Het hele stelsel van belastingen en toeslagen is ook buitengewoon ingewikkeld gemaakt.
Je moet ongeveer fiscalist zijn om te berekenen of meer werken gaat lonen.
En een halve jurist om te weten waar je recht op hebt, zonder het risico te lopen om grote bedragen te moeten terugbetalen.
Het is voor mensen niet meer te overzien.
En het tast ook het rechtvaardigheidsgevoel aan, als gewone mensen en MKB’ers vastlopen.
Terwijl degenen die in staat zijn om slimme adviseurs in te huren, gebruik kunnen maken van alle mazen in de wet en uitzonderingen waarvan hun eigen belang profiteert.
Steeds meer dringt zich daarom de vraag op: dient het belastingstelsel nog wel voldoende het algemeen belang?
 
Voorzitter,
Een belangrijke reden waarom ik mij in 2007 aansloot bij D66, was dat die partij zich destijds onder leiding van Alexander Pechtold als eerste durfde uit te spreken voor belangrijke economische hervormingen.

Zoals de verhoging van de AOW-leeftijd en de afbouw van de hypotheekrenteaftrek.
Misschien niet altijd direct populair.
Soms strijdig met gevestigde belangen.
Maar altijd ten dienste van het algemeen belang.
Nodig voor onze toekomstige welvaart en voor een rechtvaardige samenleving, bijvoorbeeld om mensen toegang hebben tot een betaalbaar huis.

Ook voor ons belastingstelsel is zo’n doorbraak nodig.
Een verregaande vereenvoudiging, waarin we toewerken naar een belastingstelsel met lagere belastingen op werk en inkomen, zonder moeilijke toeslagen.
Zodat werken meer loont, en grote vermogens en vervuilers eerlijk worden belast.
Waarin we belastingsubsidies die niet bijdragen aan het algemeen belang, maar die de belastingbetaler wel elk jaar 50 miljard euro kosten, afbouwen.
– En ja, voorzitter, dan erken ik: die hypotheekrenteaftrek toont wel aan dat politiek een kwestie is van lange adem.

Denk ook aan de 40 miljard euro aan jaarlijkse fossiele subsidies, die een oude economie in stand houden die niet toekomstbestendig is.
Natuurlijk moet dat met oog voor het vestigingsklimaat. Zeker in een open, internationale economie als Nederland.
Maar in mijn optiek maakt dit het juist extra belangrijk dat de Nederlandse regering een actieve rol speelt in Europese en internationale samenwerking, zodat we zorgen dat andere landen ook aan de slag gaan.
 
En voorzitter, over de inhoud tot slot een kleine persoonlijke cri de coeur.
Al sinds ik mij als jonge ambtenaar op het ministerie van Financiën bezighield met de financiën van gemeenten, verbaas ik mij erover dat het Rijk heel veel belasting heft, en gemeenten zelf weinig.
Terwijl meermaals is onderzocht dat lokale investeringen de welvaart in een gemeente aantoonbaar vergroten. En het de lokale democratie versterkt als de gemeenteraad niet alleen over de uitgaven gaat, maar ook wezenlijk invloed heeft op de inkomsten.
Ik geef het nog maar even mee aan collega’s Jetten en Paternotte.
 
Voorzitter,
Wat mij betreft ligt er een grote agenda voor de opvolger van deze staatssecretaris.
Het Belastingplan 2026, dat wat mij betreft een goede illustratie is van de diep-demissionaire staat van dit kabinet, hebben we al twee volle dagen in de commissie behandeld.
Ik zou daarom de staatssecretaris vooral willen uitnodigen tot een reflectie op dit betoog, aanvullend op zijn woorden in de commissie over de voorwaarden voor zo’n vereenvoudiging en verbetering. Want een hervorming van het belasting- en toeslagenstelsel was ook onderdeel van het vorige coalitieakkoord, maar daar is weinig van terechtgekomen. Dus misschien kan de staatssecretaris ook plenair enkele wijze lessen meegeven hoe het wél kan.

Voorzitter,
Ik rond af. Vandaag heb ik vooral geschetst vanuit welke waarden ik hier wil werken. Vrijheid, kansengelijkheid en toekomstgerichtheid. Ik hoop elke dag dat ik dit mag doen, te blijven beseffen hoe bijzonder het is om hier met 150 mensen te werken in het algemeen belang van 18 miljoen Nederlanders. Ik heb er in ieder geval veel zin in.
Dank u wel.