IJstad: een nieuwe stad voor Nederland

We bouwen voort op bestaande plannen, namelijk de IJmeerverbinding. We leggen niet alleen de lang besproken OV- en wegverbinding aan tussen Amsterdam en Flevoland, maar bouwen er in het IJmeer een stad bij. Deze extra landcreatie van 2500 hectare maakt de weg vrij voor zo’n 60.000 woningen die zo’n 126.000 mensen kunnen huisvesten. IJstad wordt een moderne, compacte stad met een mix van stedelijke bouw en veel groen. Geen uitgestrekte villa’s met tuin, maar betaalbare appartementen en gezinswoningen dicht bij parken, stranden en waterrecreatie. Daarnaast maakt de aanleg van de IJmeerverbinding het eindelijk mogelijk om ook de al langer geplande 30.000 woningen in Almere Pampus te realiseren.

De huidige schets en tekeningen geven een zoekgebied weer. De uiteindelijke vorm en precieze ligging van IJstad kunnen in een later stadium, op basis van nadere onderzoeken, nog wijzigen.

Net als bij bestaande plannen voor uitbreiding van Almere Pampus staat of valt bouw van nieuwe woningen in de metropoolregio met goede OV-verbindingen. De IJmeerverbinding, die al veel te lang op zich laat wachten, sluit perfect aan bij dit plan. Er komt een OV-verbinding en een autoweg die met een brug of bij voorkeur een tunnel IJstad aansluit op Amsterdam. Door eindelijk de handen ineen te slaan en de langverwachte IJmeerverbinding aan te leggen, verbinden we niet alleen IJstad maar ook Almere en de uitbreidingen daarvan met een snelle verbinding met Amsterdam. De wens vanuit de Almeerse politiek om ook een weg aan te leggen verlicht de druk op de A6 richting Flevoland.

De kosten voor de OV- en autoverbindingen in IJstad, en tussen Amsterdam, IJstad en Almere moeten nog preciezer worden geraamd, maar zijn ruim geschat op 10 miljard euro. Daarvan is 7,5 miljard bestemd als investering in de IJmeerverbinding, die Almere direct met Amsterdam verbindt en daarmee ook de bestaande plannen voor uitbreiding van Almere Pampus kan vlottrekken.

Het Markermeer is een Natura2000-gebied, maar verkeert in zeer slechte staat. Het meer is door dijken afgesloten en wordt niet langer gevoed door rivieren vol nutriënten en mineralen. In plaats daarvan vult het zich uitsluitend met regenwater. Doordat er nauwelijks hoogteverschil onder water is, bouwt een dikke sliblaag zich op die het bodemleven verstikt en het water troebel maakt. En omdat het meer niet meer verbonden is met andere wateren, functioneert het eigenlijk als een grote vijver. De voornaamste rol is die van regenton voor zoetwater in drogere zomerperiodes. We benutten het potentieel dus nauwelijks, zowel voor mensen als voor de natuur. Wel wordt er sinds 2016, door Natuurmonumenten, Rijkswaterstaat en andere partijen, in het oostelijk deel van het Markermeer gewerkt aan de Marker Wadden: een van de grootste natuurherstelprojecten van Europa en onderdeel van Park Nieuw Land (samen met onder andere de Oostvaardersplassen).

Het aanleggen van een nieuwe, natuurinclusieve stad in combinatie met een uitbreiding van de Marker Wadden kan juist een netto positief effect hebben op de natuurkwaliteit. Door onder water meer hoogteverschil te creëren krijgen planten en vissen een kans om te ontsnappen aan het slib, terwijl boven water nieuwe natuur ontstaat waar (trek)vogels kunnen broeden, insecten floreren en mensen kunnen recreëren. Een voorwaarde voor de ontwikkeling van IJstad is daarom niet alleen natuurcompensatie, maar structurele natuurverbetering.

Dat leggen we ook juridisch vast: natuurverbetering moet integraal onderdeel zijn van het bouwen van IJstad. Dat betekent dat er concreet wordt ingezet op natuurontwikkeling langs de oevers en op natuurinclusieve bouw. Daarnaast wordt er geïnvesteerd in het uitbreiden van de Marker Wadden met een gebied van ten minste dezelfde omvang als IJstad zelf, zodat natuur en stad in balans ontwikkelen. Verder komt er op delen van het Markermeer een verbod op (beroeps)visserij en mogen er geen bodem­ beroerende activiteiten meer plaatsvinden, zodat de natuur daadwerkelijk de ruimte krijgt om te herstellen.

Daarnaast wordt er ook nadrukkelijk rekening gehouden met het cultuurhistorische erfgoed in het gebied. Zo wordt het eiland Pampus ontzien als historische locatie en recreatieplek.

Bij elkaar zorgen deze maatregelen – samen met de ontwikkeling van IJstad – voor een duidelijke verbetering van de natuurkwaliteit in het Markermeer en een voorbeeld van hoe woningbouw en natuurherstel elkaar kunnen versterken.

Het aanleggen van een nieuwe stad in het Markermeer is een investering van formaat. We ramen de totale kosten op ongeveer 20 miljard euro, maar dat is uiteraard afhankelijk van de invulling van dit plan. In dit bedrag zitten onder andere de hoofdinfrastructuur voor OV en auto, inclusief de IJmeerverbinding (circa 10 miljard euro), de drooglegging en aanleg van IJstad zelf (circa 5 miljard euro) en een forse investering in natuurherstel en uitbreiding van de Marker Wadden (circa 5 miljard euro). Daarnaast zullen er nog kosten zijn voor infrastructuur en voorzieningen in IJstad en eventuele subsidies om te zorgen dat de woningbouw daadwerkelijk betaalbaar wordt. Deze kosten moeten in een later stadium van de planvorming nog verder worden uitgewerkt.

Het prijskaartje is dus aanzienlijk, maar de baten zijn groter. Met IJstad creëren we ruimte voor 60.000 nieuwe woningen, goed voor zo’n 126.000 mensen. Samen met de 30.000 woningen in Almere Pampus ontstaat ruimte voor bijna 90.000 nieuwe woningen in de regio. Daarmee bieden we perspectief aan starters en gezinnen die nu klemzitten op de woningmarkt. Ook de investering in de IJmeerverbinding levert brede meerwaarde op: niet alleen voor de nieuwe stad, maar ook voor bestaande bewoners van Almere en toekomstige uitbreidingen zoals Almere Pampus. Zij krijgen een veel snellere en duurzamere verbinding met Amsterdam, wat de druk op de A6 vermindert en de bereikbaarheid van de hele metropoolregio verbetert.

Juist nu is het tijd dat de politiek weer groots durft te denken. Natuurlijk zijn er ook op het vasteland mogelijkheden om steden bij te bouwen, en die gaat D66 ook volop benutten. Maar daarnaast moeten we visie tonen en grotere uitdagingen niet langer uit de weg gaan. Met IJstad laten we zien dat Nederland wél de moed kan hebben om in balans met de natuur te investeren in een nieuwe stad. Een stad die gezond, groen en toekomstbestendig is, en waar betaalbare huizen voor duizenden mensen beschikbaar komen.

Het kan wél.