Jongeren wapenen voor een sterke rechtsstaat

Deze koppen en de verhalen daarachter geven woorden aan ontwikkelingen die ik om mij heen zie en waar ik me al een tijd zorgen om maak: de opkomst van radicaal-rechtse ideeën, wantrouwen en complottheorieën onder jongeren.
De koppen en de verhalen daarachter brachten mij terug naar gesprekken die ik hier het afgelopen jaar met Amstelveense jongeren over heb gevoerd. In mijn eigen omgeving, via het jongerenwerk/jongerenorganisaties en jongeren die ik sprak wanneer ik voor de klas stond om gastlessen te verzorgen.

Zoals pasgeleden bijvoorbeeld. Na een super leuke gastles bij een van onze Amstelveense vo-scholen, kwamen een paar jongeren op het schoolplein naar me toe gelopen. Gewoon om nog even na te praten.
Het gesprek begon eenvoudig met een aardige opmerking: “Het was een leuke les, mevrouw, nog dank u wel” en ontaardde via wat small talk in een surreële discussie over hoe de coronacrisis, de stikstofcrisis en de oorlog in Oekraïne door machthebbers zijn geënsceneerd om controle over burgers te kunnen uitoefenen.
“En de mainstream media werkt hier keihard aan mee”.

Voor ik het wist stond ik tussen vijf ‘detectives’ van 14 of 15 jaar die ijverig op Tiktok, Instagram – en volgens mij ook op YouTube- bewijs aanvoerden voor hun verhalen.

Complot- en anti-overheidsdenken zijn niet zwart-wit. Vooral bij jongeren liggen er angsten, zorgen en behoeften aan ten grondslag. Bijvoorbeeld omdat zij zien dat grote problemen onopgelost blijven, zij zich niet gehoord voelen of omdat zij zich simpelweg willen afzetten tegen autoriteit, zoals ouders en leraren.

In zekere zin zijn complottheorieën een manier voor jongeren om de wereld te begrijpen, kritische vragen te stellen aan die autoriteiten en zich los te maken van hun invloed.

Daarnaast: we leven in een vrij land. Waar iedereen het recht heeft om overal kritische vragen over te stellen en waar mensen eigen overtuigingen mogen hebben. Hoe bizar die voor anderen ook mogen lijken.
Dit is een groot goed dat we met alles wat we hebben moeten koesteren. Echter, de grens tussen kritisch denken en complotdenken kan voor jongeren flinterdun zijn. Vooral in deze tijd, waar jongeren steeds minder hun nieuws uit de krant of van de tv halen en steeds meer uit gedeelde en nauwelijks te verifiëren sociale media berichten.

Ik maak me hier grote zorgen om. Want hoewel onder Nederlandse jongeren brede steun is voor de parlementaire democratie en de rechtsstaat, zie ik het probleem van complotdenken, polarisatie en wantrouwen onder jongeren snel toenemen.
Ook in Amstelveen, waar ik hierover steeds vaker alarmerende geluiden hoor van jongeren, ouders, leraren en jongerenwerkers. We moeten hier serieuzer mee aan de slag. Want deze groeiende trend is niet goed en helpt onze rechtsstaat niet vooruit.

Jongeren zijn de toekomst en het is onze plicht om voor hen de weg te plaveien naar een vrije samenleving waarin zij kunnen opgroeien tot goed geïnformeerde, kritische, en democratisch betrokken volwassenen. Vrij van complottheorieën en nepnieuws.

Wat mij betreft betekent dit dat we meer naar jongeren luisteren en we serieuzer met hun zorgen aan de slag gaan.
Maar óók dat we onze jongeren meer onderwijzen over de rechten en vrijheden die horen bij onze democratische rechtsstaat én dat we in het onderwijs de lat voor het burgerschapsonderwijs fors hoger leggen.
Uit internationale vergelijkingen blijkt namelijk dat Nederlandse leerlingen minder weten over democratische waarden en minder burgerschapscompetenties hebben dan leerlingen uit andere landen.

Daarnaast moeten we jongeren meer tools in handen geven om nepnieuws te herkennen en om de betrouwbaarheid van nieuwsbronnen te kunnen verifiëren.
Ik ga hier de komende tijd met Amstelveense jongeren mee aan de slag en kom binnenkort met voorstellen!
Help je mee?