Recht voor allen
Voor een sterke rechtsstaat is een goed uitgeruste rechtspraak een onmisbare steunpilaar. Maar de rechtsprekende macht staat onder druk. D66 wil bouwen aan een rechtspraak die toegankelijk en sociaal is.
Wij willen een open en eerlijke overheid
De afgelopen tien jaar zijn we de overheid gaan zien als strenge politieagent. De toeslagenaffaire werd symbool voor de doorgeslagen jacht op mogelijke fraudeurs. Nietsvermoedende ouders werden het slachtoffer van onterechte verdachtmakingen en willekeurige boetes. Dat mag nooit meer gebeuren. Als mensen niet worden beschermd tegen willekeur en misbruik van de macht faalt de rechtsstaat. D66 wil dat de overheid weer de belangen van mensen gaat dienen. We leren van de fouten in de toeslagenaffaire bij de Belastingdienst. De basis moet op orde zijn: goede dienstverlening, transparante verantwoording en begrijpelijke communicatie.
Voor openbaarheid
De overheid is er voor mensen, niet andersom. Kabinetsleden en besturen van provincies, gemeenten en waterschappen dienen de inwoners van Nederland. Daarom moet de overheid transparant zijn richting bevolking en parlement over de keuzes die zij maakt en op basis van welke informatie dit gebeurt. De Wet Open Overheid gaat uit van actieve openbaarmaking van overheidsinformatie. Dat is een goede stap naar een nieuwe politieke cultuur.
Om de financiering van politieke partijen transparanter te maken en beter te kunnen controleren, komt er een onafhankelijke autoriteit met de bevoegdheid om sancties op te leggen wanneer zaken niet of onjuist gerapporteerd worden. Aan geldstromen via lokale afdelingen en anonieme financiering via stichtingen worden extra voorwaarden en rapportageverplichtingen opgelegd.
Meebeslissen in publiek domein
Voor veel mensen is het huis waarin ze wonen, de zorg die ze krijgen of het pensioen waarvan ze (gaan) genieten een basisbehoefte. Maar meebeslissen daarover is nog niet altijd vanzelfsprekend. Tegenmacht en zeggenschap moeten in het publieke domein gegarandeerd zijn.
- Voor D66 is de ‘horizontale verantwoordingsplicht’ leidend. Dit betekent dat bestuurders niet alleen verantwoording af moeten leggen aan een inspecteur of raad van toezicht, maar ook aan de gebruikers van de dienst die ze aanbieden. Bestaande ‘raden’ worden versterkt.
- Scholen moeten hun beleid verantwoorden aan studenten en ouders: ouderraden, studenten- en leerlingenraden krijgen een sterkere rol.
- Woningcorporaties verantwoorden zich aan de mensen die wonen in hun huizen.
- Pensioenfondsen verantwoorden hun beleid aan degenen wiens pensioen ze beheren. Pensioendeelnemers mogen meer meebeslissen over hun eigen pensioen en hoe dat geld geïnvesteerd wordt.
Optimaal lokaal bestuur
Van nationaal tot lokaal: elke bestuurslaag heeft eigen taken, maar voor een optimale uitvoering moet veel worden samengewerkt. Dat geldt van de zorg tot de fysieke leefomgeving en veiligheid. Gemeenten en provincies moeten hierbij weten waar ze aan toe zijn. Zij hebben behoefte aan meer stabiliteit en voorspelbaarheid van de landelijke overheid.
- We zien steeds vaker dat gemeenten gebruik maken van gemeenschappelijke regelingen, zoals Veilig Thuis, GGD en Omgevingsdiensten. Dat is begrijpelijk, want het maakt het makkelijker om lokale taken goed op te pakken. De democratische controle vanuit gemeenteraden op deze samenwerkingsverbanden is vaak minder goed geregeld en dat is een groot probleem. Er is meer geld nodig voor politieke en ambtelijke ondersteuning van raadsleden.
- Wanneer kleine gemeenten te afhankelijk worden van gemeenschappelijke regelingen, moeten zij fuseren tot een omvang die wél aansluit bij hun takenpakket. Dit verbetert de democratische legitimiteit van verkozen vertegenwoordigers en levert betere dienstverlening op voor inwoners.
- Gemeenten hebben steeds meer taken. Dat betekent dat zij ook meer ruimte moeten krijgen om zelf belasting te kunnen heffen. Dit verbetert de lokale democratie: bestuurders moeten zich verantwoorden over de inning en besteding van belastinggeld waar zij zelf over besluiten. De gemeentelijke begroting wordt hiermee onafhankelijker van het Rijk. Ook stabielere inkomsten uit het Gemeentefonds dragen hieraan bij.
- We werken toe naar een model van grotere gemeenten. Op termijn zullen deze grotere gemeenten de provinciebestuurslaag overbodig maken.
- Bij gemeentelijke herindelingen krijgen gemeenten de ruimte om fusiepartners te kiezen en mogen bewoners van oorspronkelijke gemeenten zich uitspreken over voorkeurspartners. D66 vindt het bovendien belangrijk dat ook na gemeentelijke herindelingen de lokale overheid zichtbaar en aanspreekbaar blijft voor bewoners: in de wijk, de dorpskern en de gemeente.
Een menselijke overheid
De menselijke maat moet terug in het contact tussen overheid en burger. Mensen moeten kunnen vertrouwen op een overheid die er voor hen is.
- Bezuinigingen op uitvoeringsorganisaties kosten op den duur alleen maar geld en maatschappelijk leed. Er is meer aandacht nodig voor een effectieve uitvoering, met aandacht voor gebruiksvriendelijke digitalisering.
- D66 wil in de overheidsdienstverlening meer ruimte voor contact tussen de burgers en de uitvoeringsorganisaties als de Belastingdienst en het UWV. De medewerkers van deze organisaties moeten meer ruimte krijgen voor het uitoefenen van hun vakmanschap. Ook moet de komende jaren worden geïnvesteerd in de verbetering van de ICT en worden ingezet op het verminderen van complexiteit in wet- en regelgeving.
- D66 wil de verplichte roulatie van topambtenaren verlengen van vijf naar tien jaar. Daarmee behouden we stabiliteit en kennis op ministeries, maar voorkomen we dat ze te lang blijven zitten.
