Regels zijn er voor anderen

Kern van de geschiedenis zoals geschetst in het historisch overzicht van de dagvaarding van de Stichting Recht op Bescherming tegen Vliegtuighinder tegen de Staat der Nederlanden (in casu het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat) is dat het gezegde ‘regels zijn er voor anderen’ in het geval van Schiphol letterlijk moet worden genomen.

Waar normaal de regels de speelruimte bepalen in hoeverre bedrijven zich kunnen ontwikkelen, werden in het geval van de onderneming Schiphol de regels aangepast aan de speelruimte die Schiphol wenste te hebben.

En zodra die speelruimte te krap werd, werden de regels gewoon aangepast.

En waar die regels niet op tijd konden worden aangepast, werden de regels overtreden.

En dat kon, want tegenover Schiphol werden de regels niet gehandhaafd en overtredingen per definitie niet bestraft.

Zo kan iedereen natuurlijk ondernemertje spelen. Ondernemen is investeren in het nemen van risico’s en daarvoor beloond worden als het risico goed wordt ingeschat. Maar het betekent ook dat de investering verloren gaat als het risico verkeerd wordt ingeschat. En ja; dat heeft in heel veel gevallen ook simpelweg te maken met zoiets toevalligs als ‘geluk’ of ‘pech’. Maar het is in ieder geval niet ‘gratis geld’.

Voor Schiphol geldt dat echter niet. De ‘ondernemers’ van het bedrijf Schiphol zijn financieel uitgedrukt niet eens zozeer luchtvaartondernemers. Het zijn ordinaire vastgoedboeren die geld verdienen met stenen. Met verhuur van gronden, vastgoed, winkeltjes en parkeerplaatsen. En om die geldstromen zo groot mogelijk te maken ziet Schiphol het liefst zo veel mogelijk passagiers, vliegtuigen en vliegbestemmingen; in die volgorde.

Schiphol heeft ook praktisch een monopoliepositie opgebouwd op het gebied van luchtvaartafhandeling in Nederland. Echt ‘ondernemen’ is het al lang niet meer, daar heeft het te weinig elementen van over van wat ‘ondernemen’ echt is. Dit is het ‘optimaliseren en uitwinnen van een voorrecht’. Denk ‘gas en Groningen’.

Wanneer dit naast de uitbuiting van het grondpersoneel, waar Schiphol in een zuivere verhouding zeggenschap over zou hebben, meeneemt in dit beeld, ontstaat er een ontluisterend beeld. Dit is een klassieke 19^e eeuwse manier van ‘ondernemen’; er wordt een titel verleend, een marktdeel afgebakend en door de staat beschermd en vervolgens een loper uitgelegd voor grenzeloze exploitatie.

Daar bovenop profiteert Schiphol ook nog eens van de knusse relatie tussen Schiphol, KLM en de Nederlandse rijksoverheid, waar ieder individueel belang altijd tot gedeeld belang gemaakt wordt.

Een relatie die zo innig is dat gesprekken met de een altijd een gesprek met alle drie betekent terwijl een gesprek met alle drie tegelijkertijd nooit mogelijk wordt gemaakt. Bij het gesprek met de een, blijkt dat de verantwoordelijkheid altijd net weer bij de andere partijen te liggen. En zodra er regels worden gesteld ten opzichte van de een, zijn die altijd onmogelijk omdat die dan ingaan tegen de rechten van op zijn minst een van de overige twee.

Ingewikkeld? Jazeker…maar dat is dan ook precies de bedoeling.

De enige oplossing in dit soort gevallen is te zorgen dat de kluwen van onderlinge relaties en verantwoordelijkheden ontward wordt.

Tegelijkertijd dienen de partijen van elkaar te worden geïsoleerd, zodat er niet opnieuw verwarring ontstaat.

Op die basis moet worden gekeken wie nu precies waarvoor verantwoordelijk is. En op die basis worden er vervolgens afspraken gemaakt op basis van regels die gelden voor iedereen.

De Maatschappelijke Kosten-Baten Analyse van vorig jaar maakte al duidelijk dat het verhaal van de drie partijen al meer gebaseerd was op meningen dan op feiten. Er is geen enkele economische reden waarom Schiphol zou moeten groeien, anders dan die van Schiphol (en de KLM) zelf.

Een forse krimp zou zelfs een grotere impuls aan de economie geven, als men verder zou kijken dan deze twee spelers. Inderdaad ja; deze keuze zou strikt genomen ook beter zijn voor gezelschapsspeler nummer drie: de Nederlandse Staat. Deze laatste dient immers op te komen voor het algemeen belang en in het bijzonder de belangen van zijn inwoners.

Schiphol heeft ook problemen met andere regels, zoals bijvoorbeeld de stikstofregels, en een hele trits andere milieuregels. En ook op die gebieden staat het onder toenemende druk omdat niet langer geaccepteerd wordt dat regels niet gelden voor Schiphol, maar dat Schiphol geldt voor de regels.

De dagvaarding van de Stichting RBV kiest er echter voor na de ontwarring van de kluwen van verantwoordelijkheden die andere partij op de verantwoordelijkheden te wijzen; de Staat is verantwoordelijk voor het beschermen van de inwoners van dit land. Alle inwoners. Dus ook de omwonenden van Schiphol.

De dagvaarding focust zich op de bescherming van de volksgezondheid. En dan vooral de gezondheid die te maken heeft met geluidsoverlast en het verstoren van de nachtrust. Het is niet normaal dat je om 3:00 uur ’s nachts rechtop in bed zit omdat zojuist het geluidsequivalent van een autowasstraat door je slaapkamer trilt.

De dagvaarding toont niet alleen aan dat er jarenlang niet gehandhaafd werd op het gebied van geluid. Maar ook dat bij het opstellen van de regels niet de gezondheid van de inwoners als uitgangspunt werd gebruikt, maar de groeibehoefte van Schiphol. En er werd nog niet eens geprobeerd om dat te verhullen; het werd letterlijk zo gesteld door de regering. En dat niet een keer, maar keer op keer. Als er een teken is dat de drie betrokkenen zich onaantastbaar waanden, is dit het wel.

We zullen zien wat deze rechtszaak gaat opleveren. Wat ons betreft wordt het in ieder geval een uiterst interessante zaak.

Het gaat immers niet over het voortbestaan van Schiphol. Schiphol als onderneming kan prima overleven en winst maken wanneer het zich aan alle regels houdt. Misschien zou het als Maatschappelijk Verantwoordelijke Onderneming zelfs beter functioneren.

Het gaat erom of de overheid de rechten van de burgers verdedigt tegenover een losgeslagen ondernemer die bij voortduring de regels overtreedt en daarbij de gezondheid van omwonenden in gevaar brengt.

Binnenkort komt het onderwerp Schiphol weer ter sprake in de gemeenteraad van Aalsmeer. De Stichting RBV zal binnenkort op bezoek komen. Maar in het kader van de begrotingsbehandeling 2023 zal de raad het ook gaan hebben over hoe het geld voor het programmapunt ‘Schiphol’ zal worden aangewend.

Dat wordt nog een interessante, en mogelijk veelbelovende, discussie…