Sinds 2016 mag ik met mijn onderwijsbedrijf een paar keer per jaar een politiek rollenspel in de Texelse raadszaal doen. Meestal doe ik dat met studenten of deelnemers van de TESO bestuursklas. Iedere deelnemer speelt dan een raadslid van een andere partij, een wethouder, een inspreker of een journalist, waarbij het vrij staat om te improviseren passend bij de rol en de partij. Studenten zeggen na het rollenspel vaak dat ze het politieke spel leuker vinden om te doen dan de droge lessen staatskunde die ze op school hadden. Vooraf hou ik de uitleg daarom altijd zo kort mogelijk over wat de verschillen zijn tussen alle partijen. Het komt volgens mij hier op neer: Termen als linkse of rechtse politiek zijn achterhaald en te simplistisch. Er zijn vier verschillende ingrediënten, waarmee je alle partijen goed kan indelen.
Het eerste ingrediënt is of een partij liberaal of socialistisch is. Een liberale partij is een partij die de vrijheid van burgers centraal stelt. De pijlers zijn: vrijheid, verantwoordelijkheid, verdraagzaamheid, sociale gerechtigheid en gelijkwaardigheid. Op Texel zijn dat Texels Belang, Texel 2010, VVD en CDA. D66 is sociaal-liberaal: een substroming binnen het liberalisme die ervan uitgaat dat de overheid een taak kan hebben in de bevordering van de vrijheid van de burgers. Daar staan tegenover de socialistische partijen PvdA en GroenLinks. Het socialisme staat voor een maatschappelijk systeem dat gebaseerd is op gelijkheid, sociale rechtvaardigheid en solidariteit, met een eerlijke verdeling van macht en goederen en een sterke rol van de overheid.
Het tweede ingrediënt is de mate waarin een partij conservatief of progressief is. Conservatieve partijen willen geen grote maatschappelijke hervormingen. Een bijzonder vorm is reactionair, als een partij het liefst terug wil naar een systeem zoals het in het verre verleden was. Op Texel is Texel 2010 het meest conservatief, gevolgd door Texels Belang, VVD en CDA. Het meest progressief zijn D66, daarna GroenLinks gevolgd door PvdA. Progressieve partijen willen de bestaande systemen hervormen. Progressief betekent dus niet altijd dat een partij ook socialistisch is. Hierdoor schiet het oude links-rechts model wat mij betreft te kort.
Het derde ingrediënt is in hoeverre een partij confessioneel (godsdienstig) of seculier (niet-godsdienstig) is. Op Texel is alleen het CDA nog godsdienstig. GroenLinks is oorspronkelijk wel een fusiepartij van de evangelische partij (naast de pacifistische en communistische partij). Het laatste ingrediënt is de mate waarin een partij kosmopolitisch (wereldburgerschap) of nationalistisch (lokalisme) is. Kosmopolitisch betekent dat je gelooft in het recht van het individu en wat het individu te bieden heeft in plaats van het recht op basis van iemands culturele achtergrond. D66 en GroenLinks zijn kosmopolitische partijen. In mindere mate zijn de PvdA, VVD en CDA dat ook. De twee lokale partijen Texel 2010 en Texels Belang zijn dat uiteraard niet. Lokalisme is de opvatting dat de eigen plaatselijke oorspronkelijke gemeenschap de voornaamste eenheid in het staatsbestel hoort te zijn. De rechten worden hierbij idealiter bepaald door waar iemand geboren is, in plaats van wat iemand te bieden heeft.
Aan de hand van deze vier ingrediënten kan iedereen voor zichzelf al bepalen welke politieke kleur het beste bij hem of haar past zonder een verkiezingsprogramma in te hoeven kijken of een debat te beluisteren! Staatskunde blijft droge kost. Tijd voor pistache ijs! Volgende keer over de luchtigere vraag: Fan wie bàjje der ien?
Twee ingrediënten van de politieke partijen op Texel gebaseerd op het politieke spectrum van politicoloog Krouwel • Beeld: afbeelding gebaseerd op politiek spectrum politicoloog Krouwel