-Buiten- landgenoten

“Voorbij de landsgrenzen ben je nog steeds Nederlander. Ook in het buitenland hebben Nederlandse wetten impact op je, dus je moet mee kunnen denken en doen. Wie kent er tegenwoordig niet iemand die ergens anders woont of werkt? Niet gek, naar schatting wonen er 800.000 tot 1.2 miljoen Nederlanders buiten Koninkrijksgrenzen. Er bestaan veel internationaal samengestelde gezinnen. Mijn vrouw is bijvoorbeeld Amerikaanse en onze kinderen zijn Nederlands-Amerikaans. Ikzelf trouwens ook. De wereld komt steeds dichterbij en die gaat echt niet meer weg. Nederland is groter en belangrijker dan je denkt en we worden alleen maar internationaler. Juist daarom moeten we af van dat grensdenken; het is niet reëel.”

Eelco Keij woont en werkt al jaren in New York. Toch is hij zijn identiteit verre van verloren, zo blijkt al vroeg in het gesprek. Hij vindt het daarom ondemocratisch dat Nederlanders die ergens anders wonen tot afgelopen zomer niet indirect voor de Eerste Kamer konden kiezen, zoals altijd wel mogelijk was voor hun binnen de grenzen wonende ‘landgenoten’. Zo ondemocratisch zelfs, dat hij in 2015 een motie indient op het D66-congres om dat recht te trekken.
“Parlementariërs maken wetten die invloed hebben op onze levens, ook al zitten we in het buitenland. Bijvoorbeeld over het hebben van een dubbele nationaliteit, het behoud van een Nederlandse bankrekening, pensioenen of dat je kinderen Nederlands onderwijs kunnen volgen. Elke politicus ter verantwoording kunnen roepen. Dat is een rechtsprincipe, toch was het vroeger alleen wettelijk vastgelegd voor Tweede Kamerleden. Eigenlijk is dat gek”, vertelt Keij.

Hij geeft aan dat het belangrijk is dat belangen van Nederlanders in het buitenland behartigd worden. “Toen ik onderzoek deed voor mijn politiek manifest Kapitale Connecties, drong het tot me door hoezeer Nederland achterloopt. Landen als Frankrijk, Portugal, Italië, Zwitserland en Kroatië hebben zelfs aparte Kamerzetels in hun parlementen voor hun burgers in het buitenland. Zij erkennen de meerwaarde van die groep. Vaak zitten de mensen op goede posities, ze kunnen grote orders binnenslepen, hebben handige businesscontacten en een prima netwerk. Daar kunnen we nog veel meer uit putten. We zien zelfs meer toeristen in Nederland uit landen waar veel Nederlanders wonen. Ze zijn de smeerolie in hun gemeenschap en steken hun nek uit voor hun land van afkomst.”

D66 heeft dit soort belangen telkens expliciet genoemd, zegt Keij: “Daar waren we pionier in. Sjoerd Sjoerdsma zegt altijd: ‘Nederlanders in het buitenland zijn ambassadeurs. Je emigreert niet weg uit je identiteit, die neem je mee.’ Andere partijen benoemen de voordelen nu mondjesmaat, maar alle beleidsmakers zouden in moeten zien dat Nederlanders in het buitenland geen lastpost zijn, maar juist een winstpost.”

Wat is precies het idee achter de motie? Keij vertelt dat Nederlanders die buiten het Nederlands Koninkrijk wonen zich kunnen laten registreren in een permanente kiezersregistratie. Dan krijgen ze de mogelijkheid te stemmen voor leden van een kiescollege dat bestaat uit Nederlanders in het buitenland. Dat college stemt vervolgens op Eerste Kamerleden, zoals de Provinciale Staten doen. In tegenstelling tot de Provinciale Staten is de enige taak van het kiescollege het stemmen op de leden van de Eerste Kamer.

Dat klinkt behoorlijk recht door zee. Toch zitten er nog haken en ogen aan: “Nederlanders in het buitenland moeten zich opnieuw registreren om aan de verkiezingen mee te kunnen doen. Ook wanneer ze dit al gedaan hebben om te mogen stemmen voor de Tweede Kamer of het Europees Parlement. Dat geeft ontzettend veel verwarring: jaren geleden werd namelijk gezegd dat die registratie eenmalig en permanent zou zijn. We vrezen dat een groep straks niet mag stemmen omdat ze het idee hebben dat ze geregistreerd zijn, maar dat dus niet voor deze nieuwe verkiezing geldt.”

De motie legt uiteindelijk een weg af van zeven jaar en komt voor de Eerste Kamer. Op 5 juli 2022 wordt de grondwetwijziging daar aangenomen. In totaal zijn 54 stemmen voor en 21 tegen, de vereiste tweederde meerderheid: “Een overwinning voor de rechten van Nederlanders buiten Nederland!”

Niet iedereen was voor de grondwetwijziging, vertelt Keij. “Het grappigst vond ik de drogreden van de SGP. Aangezien het niet in de wet geregeld was, vonden ze het niet in de wet passen. Nu het wél bij wet geregeld is, past het hopelijk toch”, lacht hij. “Ook bijzonder: GroenLinks stemde in de Tweede Kamer tegen en in de Eerste Kamer voor, inclusief een stemverklaring dat ze het nu anders zagen. We hebben hier hard voor gelobbyd, maar uiteindelijk moeten politici wel bereid zijn hun standpunten te herzien en dit publiekelijk uit te dragen. Dat was groots van GroenLinks!”

“Boris kwam jaren geleden al op voor de belangen van Nederlanders buiten Nederland,” zegt Eelco Keij over Eerste Kamerlid Dittrich, die in de vergadering over de grondwetwijziging zegt: “Als je als Nederlander in het buitenland woont, ben je als het ware een ambassadeur van je eigen land op intermenselijk niveau.” Eelco: “Sowieso draagt het hele proces onze signatuur. D66’ers als Fleur Gräper, Petra Stienen, Joost Sneller, Gerard Schouw, Sjoerd Sjoerdsma, Maartje Jansen, Arthur van Benthem en de Afdeling Rijk van Nijmegen zijn belangrijke krachten die van tevoren, tijdens en tot voor kort een rol hebben gespeeld. Sommigen al vanaf de begindagen; zij hebben letterlijk zeven jaar lang aan het proces bijgedragen. Ik ben ze erg dankbaar voor hun enthousiasme en steun. Zonder hen was de wetgeving nooit gelukt.”

Keij zit nog wel met een punt dat niet à la de partij is: “Ik ben lijsttrekker, maar de leden hebben niet kunnen stemmen, ook niet op andere kandidaten. Iemand benoemen in plaats van kiezen is niet des D66. Helaas was het zo’n lange tijd onduidelijk of de wet op tijd door de Kamer zou komen, dat alle politieke partijen als een haas aan de gang moesten om iets samen te stellen. Het hele proces was bij iedereen dus noodgedwongen ad hoc. De volgende keer hebben we de tijd om alles op een nette, democratische manier te regelen. Ik wil het dan ook juist goed doen via een lijsttrekkersverkiezing. Gelukkig kan dat vanaf nu!”

Eelco Keij (1977) was kandidaat- Kamerlid op de D66-kieslijst voor de Tweede Kamerverkiezingen in 2016. In 2019 werkte hij vanuit het ministerie van Buitenlandse Zaken als internationaal verkiezingswaarnemer. Hetzelfde jaar werd de Stichting Nederlanders Buiten Nederland door hem opgericht. Hij is sinds augustus 2022 werkzaam bij de Rainforest Alliance in New York als Manager Foundations & Corporations Fundraising. En is tevens lid van de Raad van Toezicht van Amref International University (AMIU) in Nairobi.