Spreektekst Joey Koops
“Een samenleving groeit, als ouderen bomen planten waaronder zij zelf nooit in de schaduw zullen zitten. Een prachtig gezegde, dat in al zijn vage grootsheid, toch ook prima te vertalen is naar een begrotingsbeschouwing. Want het gaat natuurlijk niet letterlijk over bomen, hoe belangrijk die ook zijn, en hoe erg we ze soms ook missen in onze dorpen en wijken. Het gaat over visie. Het gaat over keuzes maken in het hier en nu, zodat onze kinderen het beter hebben dan ons. En die gedachte is een prima startpunt voor het bespreken van een begroting.
In het maken van keuzes voor de toekomst hecht D66 als sociaalliberale partij bijzondere waarde aan vrijheid. De vrijheid om over je eigen lichaam en gezondheid te beslissen. De vrijheid om te bepalen wie je liefhebt. De vrijheid krijgen om je eigen keuzes te maken. De vrijheid bewaken, waar dat ook nodig is. Daarbij zijn een viertal raadsgevers van belang. Vrijheid vereist actie. Ontwikkeling is de sleutel tot vooruitgang. Er is een noodzaak om het individu te ontwikkelen. En we moeten inzetten op een blijvende democratisering van de samenleving.
Die visie geeft ook een duidelijke opdracht voor de toekomst. Om de groter wordende tweedeling in de maatschappij tegen te gaan, is er een agenda van radicale kansengelijkheid nodig rond wonen, werk en onderwijs. Om de macht van onze inwoners te beschermen, moeten monopolies bestreden worden en lasten eerlijk verdeeld zijn. En om tegemoet te komen aan een tijd waarin mensen meer betrokken zijn dan ooit, is het antwoord altijd méér democratie. De vraag die daarmee voorligt, is of deze begroting dezelfde keuzes maakt, dezelfde waarden omarmt, en ook vanuit een duidelijke visie handelt.
Een aantal gedachtes, ontwikkelingen en plannen zien wij met veel enthousiasme tegemoet. Zo lezen wij de erkenning dat de fysieke omgeving ons welzijn en onze gezondheid bepaalt, en andersom. Ook wordt er onderstreept dat het belangrijk is om altijd voor en in vrijheid te kiezen. Grensoverschrijdend omvat meer dan alleen verzet tegen de bizarre plannen van het huidige kabinet voor nieuwe grenscontroles. En het blijft niet alleen bij woorden. Dat er tot op heden maar liefst €43 miljoen euro aan Europese subsidies is binnengesleept is prijzenswaardig, en onderstreept het belang van Europa voor Emmen. De inzet rondom de doorbraakmethode, rond de Angelslo Academy en een interventie als de Kansrijke Start, omarmen wij. De focus op begrijpelijke communicatie vanuit de gemeente is belangrijk. De ontwikkelingen rond GZI Next, de Greenwise Campus en de Sport- en Beweegcampus, om maar een paar plannen te noemen, kondigen een volgende stap in onze gezamenlijke ontwikkeling aan. Een volgend hoofdstuk voor Emmen.
Zorgen zijn er ook. Zo lezen, ook wij, dat het huidige kabinet, naast de onzalige plannen voor bijvoorbeeld de snelheidsverhoging en het afschaffen van de spreidingswet, ook het onderzoek naar de Lelylijn en de Nedersaksenlijn niet wil doorzetten, wat een mokerslag is voor onze toekomst. De criminaliteit onder jongeren neemt toe. Jongeren en senioren zijn steeds vaker betrokken bij een verkeersongeluk. Meer inwoners moeten gebruik maken van inkomensregelingen, schuldhulpverlening en inkomensbeheer. Laaggeletterdheid, armoede, in geld én in kansen, blijven ons achtervolgen. We vergrijzen, en ontgroenen. Het percentage huishoudens dat in Emmen te maken heeft met energiearmoede is hoger dan in andere gemeenten. Er wordt nog steeds veel onveiligheid ervaren, bijvoorbeeld in en rond het stationsgebied, maar onveiligheid heeft zich nu in een korte periode ook al drie keer in de meest extreme vorm geuit.
Wij twijfelen er niet aan dat deze thema’s voor dit college van belang zijn. Maar wij twijfelen wel over het hoe en het waarom. Waar is de terugblik op de plannen van de afgelopen jaren in deze bestuursperiode? De begroting kent 10 programma’s, maar waarom zijn dit de speerpunten? Waarom vormen sport en cultuur één hoofdstuk? Hoe kan het dat een woord als oliewinning in deze begroting niet voorkomt? En als we concluderen dat de fietsonveiligheid toeneemt, waarom maken we dan geen prioriteit van veilige fietspaden of het voorrang geven aan fietsers, of voeren we bijvoorbeeld een discussie over het concept shared space? Als onze inwoners ongezonder worden, en we erkennen dat de fysieke omgeving daarop van invloed is, waarom zetten we dan niet vol in op gratis, openbare sportvoorzieningen, het weren van reclames voor fastfood en gokken, of het terugdringen van ongezonde snacks rond scholen? We constateren een overgang naar duurzame en actieve mobiliteit die een nieuwe verdeling van ruimte vereist over voetgangers, fietsers, ov en auto’s, maar bij welke plannen heeft deze gedachte een rol gespeeld?
We proberen, we doen, we signaleren, we voelen, maar waarom, en hoe?
De twee meest uitgesproken, nieuwe plannen in deze begroting zijn de plannen voor een starterslening en voor een subsidiefonds betaalbare woningbouw, maar die plannen zijn niet uitgewerkt. Ze zijn zelfs niet eens op geld gezet. We willen meer gebruik gaan maken van AI, maar wat moet dat ons brengen en wat is uw visie op de risico’s die het draagt rond bijvoorbeeld profilering? Als we ons zorgen maken over de kwaliteit van zorgaanbieders en de oplopende kosten binnen het zorgdomein, waarom zetten we dan niet vol in op een kwaliteitsregister? We werken toe naar 100 kilogram afval per inwoner in 2025, maar wat zijn uw concrete plannen daarvoor? Uit noodzaak werken we er naartoe om op korte termijn onze wegen gemiddeld op niveau C te krijgen, maar wat is uw lange termijn doel voor het onderhoudsniveau van onze wegen?
Wij lazen op RTV Noord, iets lokaler, een prachtig artikel over Pekela, waar honderden werklozen uit de bijstand en aan een baan zijn geholpen. De verantwoordelijke ambtenaar gaf daarbij aan dat hij visie miste. Hij vindt het namelijk belangrijk dat iedereen mee moet doen in de samenleving, voor zover dat kan. En hij heeft daarom alle inwoners met een bijstandsuitkering in kaart gebracht en bij ze aangebeld. En nu zijn er niet alleen honderden personen uit de bijstand gehaald, maar bespaart de gemeente ook nog eens miljoenen euro’s op uitkeringen. Een duidelijke visie geeft een duidelijke missie, en dat vereist hard werk. Maar het zijn wel stuk voor stuk voorwaarden om daadwerkelijk verandering in gang te brengen, zeker op grote onderwerpen als het sociaal domein. En deze voorwaarden ontbreken op veel plekken in deze begroting. Als we de prestaties naast de doelen van het programma sociaal domein leggen, dan zien wij de verbanden niet. Bovendien wordt de gemeenteraad ook vrij zelden in positie gebracht om over deze ontwikkelingen en plannen te praten of te besluiten. Hoe verwacht dit college dan daadwerkelijk verandering?
Voorzitter, wij twijfelen niet aan de overtuiging van dit college. Maar wij missen wel het waarom. Wij denken dat dit deels te verklaren is, omdat principiële discussies vaak uit de weg worden gegaan. En dat is jammer, zeker voor een partij als D66 die democratische vernieuwing in haar aderen heeft. Het is om deze reden dat wij drie voorstellen doen, die niet alleen raken aan onze opdracht voor de toekomst, maar die ook een duidelijke kleur hebben:
1. Wat D66 betreft, en dat voorstel dienen we samen in met 50PLUS, de ChristenUnie en GroenLinks, streeft de gemeente naar minimaal 30% sociale huur in de woningvoorraad, als blijvende raadsgever en als kadersteller bij al onze huidige en toekomstige bouwplannen;
2. Wat D66 betreft, en dat voorstel dienen we samen in met de ChristenUnie, GroenLinks en de SP, omarmt het college de gewortelde kinderen die op ons AZC verblijven, en pleiten we gezamenlijk bij de Staten-Generaal voor een verblijfsregeling voor deze groep kinderen;
En 3. Wat D66 betreft, en dat voorstel dienen we in samen met 50PLUS, de ChristenUnie, GroenLinks en het CDA, gaan we ook de cursus Politiek Actief weer jaarlijks organiseren, en leggen we de regie daarvoor bij de griffie, zodat we hopelijk nog veel meer inwoners welkom kunnen heten in dit huis.
Wij zijn benieuwd naar wat uw visies zijn.
Voorzitter, afsluitend wil ik alle betrokken ambtenaren, het college, de andere gemeenteraadsfracties en onze inwoners hartelijk bedanken voor het afgelopen jaar. Wij kijken uit naar 2025, want alhoewel er nog genoeg werk te verzetten is, hebben wij wel degelijk zin om samen bomen te gaan planten.”
