Debat programmarekening: Kabinet zorgt voor donkere wolken, maar gemeente kan de zon laten schijnen

Voorzitter,

Ieder jaar behandelt deze raad de programmarekening. Maar dit jaar voelt de politieke sfeer rondom deze programmarekening bijzonderder dan normaal. Sinds de vorige programmarekening hebben we een nieuwe coalitie, die de groenste plannen voor Den Haag ooit heeft. En we hebben natuurlijk ook een nieuwe regering. Eentje die belooft dat de zon weer zou gaan schijnen voor Nederland.

Donkere wolken vanuit dat andere Den Haag
Maar op financiën wemelen de donkere wolken van de nieuwe regeringspartijen al boven het IJspaleis.

De eerste donkere wolken die zich vormen is de korting op het budget voor specifieke uitkeringen. Dit is een bezuiniging van maar liefst 640 miljoen euro. Voor Den Haag kan dit een structureel tekort van meer dan 10 miljoen euro betekenen.

Daarnaast wordt het budget voor de bijstand structureel met 100 miljoen euro verlaagd. En op de publieke gezondheid met maar liefst 300 miljoen. Voorzitter, 2026 was al het ravijnjaar en de structurele tekorten zijn nu al zichtbaar. Met deze bezuinigingen worden we nog meer het ravijn in geduwd..

Financiën op het stadhuis
Dan voorzitter, bij de begrotingsbehandeling van 2024 was het grootste discussiepunt wat financiën betreft de algemene reserve. In de programmarekening is te lezen dat de algemene reserve met 22 miljoen euro wordt aangevuld. Dat is goed nieuws, want daarmee is het weerstandsvermogen op orde, oftewel, we kunnen de risico’s opvangen als die zich voordoen.

Voorzitter, dan sta ik nog graag stil bij de huidige stand van de Reserve Grondbedrijf. Deze staat op nul euro, terwijl deze reserve 43 miljoen euro moet bedragen om de risico’s bij grondexploitaties op te vangen. De afgelopen jaren zijn uit deze reserve onttrekkingen gedaan die niets te maken hadden met risico’s van grondexploitaties, maar bedoeld waren om gaten in de begroting te dichten. D66 vindt dat onverstandig. Wat exact de ontwikkeling is van de reserve van de afgelopen jaren is onduidelijk. Maar het college heeft toegezegd dit in de Meerjarenprognose Grondexploitaties bij de aankomende begroting uiteen te zetten.

Voorzitter, tot slot op financiën, D66 wil graag weten wat de doelmatigheid is van de inzet van middelen en personeel bij Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Want de cijfers geven geen positief beeld. Daarom dien ik de volgende motie in.

Verzoekt het college, inzicht te geven in de businesscase van Den Haag Werkt en daarbij ook de inzet van ambtenaren, externe consultants en re-integratie en participatievoorzieningen mee te nemen en af te zetten tegenover de uitstroom uit de bijstand. En gaat over tot de orde van de dag. Mede ondertekend door Van Esch,

Voorzitter, ik zei dat we nu de bijzondere situatie hebben dat we een groene coalitie hebben in het ene Den Haag, en een hardvochtig radicaal rechtse coalitie in het andere Den Haag. En dat levert een pijnlijk contrast op als we de programmarekening lezen.

Leesvaardigheid
Neem bijvoorbeeld de btw-verhoging op sport, op cultuur en de btw-verhoging op boeken, of beter bekend als: de leesboete. De nieuwe regeringspartijen willen de leesvaardigheid van kinderen en volwassenen afbrokkelen. De cijfers liegen er niet om. In Den Haag heeft één op de vier inwoners van zestien jaar en ouder moeite met lezen en schrijven. En 51% van de kinderen tussen de 2 en 4 jaar begint met taalproblemen.

Een scherp contrast met wat onze groene coalitie in Den Haag doet: zo lezen we dat de Haagse bibliotheken 16.502 meer bezoekers kregen in 2023 dan ten opzichte van het jaar ervoor. En vorig jaar is dit college het Actieplan Taal begonnen. Hiermee investeren we miljoenen euro’s om taalachterstanden en laaggeletterdheid tegen te gaan. Lezen en schrijven vormen namelijk de basis voor je positie in de samenleving. Als die basisvaardigheid niet op orde is, ontstaat er ongelijkheid die voor het leven bepalend is. Voor jong en oud.

Aanpakken lerarentekort
Het woord ‘lerarentekort’ komt in het hoofdlijnenakkoord niet één keer voor. Wel willen de nieuwe regeringspartijen bezuinigen op een regeling om leraren in de randstad een hoger salaris te bieden. Terwijl het lerarentekort juist in de randstad toeneemt waar het in de rest van Nederland afneemt. In onze stad moeten wij ons inzetten op kwalitatief goed onderwijs en gelijke kansen voor ieder kind. Voldoende onderwijsprofessionals spelen daar een onmisbare rol in. Daarom de volgende motie.

Verzoekt het college, een uitwerkingsvoorstel te maken voor een terugkeergarantie voor Haagse ambtenaren die de stap willen maken naar een zij-instroomtraject binnen het onderwijs. En gaat over tot de orde van de dag. Mede ondertekend door Verduin, Ahraui, Bom en Kapteijns.

En D66 draagt ook zijn steentje bij aan het oplossen van het lerarentekort: want vanaf volgend jaar gaat onze Dennis Groenewold ook het onderwijs in. Hij wordt leraar van groep 8 op Scheveningen. Maar hij blijft gelukkig ook gewoon raadslid.

Discriminatie en veiligheid
Voorzitter, we zien een toename van islamofobie, antisemitisme en homofobie. Laat ik dit even concreet maken. Uit onderzoek blijkt dat moslima’s met een hoofddoek, in vergelijking met andere groepen vrouwen, bij sollicitaties 2 tot 7 keer minder vaak worden uitgenodigd op een gesprek. Simpelweg omdat ze een hoofddoek dragen. Met de nieuwe regeringspartijen gaat het er uiteraard niet beter op worden. Dat hoef ik u natuurlijk niet uit te leggen. D66 is daarom blij dat het college heeft aangekondigd met een Haagse aanpak tegen moslimhaat te komen en daarbij in het bijzonder in te gaan op discriminatie tegen moslima’s.

Voorzitter, iedereen moet veilig en zichtbaar zichzelf zijn, ongeacht van wie je houdt, wat je gelooft of hoe je eruitziet. D66 maakt zich hier hard voor. Daarom zullen mijn fractiegenoten Peter Mekers en Marije Mostert binnenkort bij de Inclusienota het 17-puntenplan van D66 aanbieden. Daarin zullen naast symbolen, vooral de nadruk liggen op emancipatie, veiligheid en zichtbaarheid van de gemeenschap.

Discriminatie wordt pijnlijk zichtbaar op straat. Gelukkig is sinds 1 juli straatintimidatie strafbaar. D66 zet zich al jaren in tegen straatintimidatie en is daarom mede-ondertekenaar van de HvDH motie Undercoverteams straatintimidatie.

De ergste uitwas van vrouwenhaat is femicide. Iedere 8 dagen sterft er een vrouw als gevolg van femicide. Mijn collega Mostert heeft met haar actieplan Stop Femicide een aantal cruciale verbeterpunten gelanceerd. Een daarvan is het beter bijstaan van nabestaanden, vanzelfsprekend staan wij daarom wij onder de motie van de VVD hierover.

Verkeersveiligheid
Voorzitter, dan wil ik nog kort stilstaan bij verkeersveiligheid, natuurlijk, zou ik er bijna bij willen zeggen. D66 is op het gebied van verkeer en veiligheid blij met stappen die dit college zet. Zo heeft de wethouder mobiliteit toegezegd dat er meer fietsvlonders beschikbaar komen en dat dit najaar de pilot met een versmalde Van Alkemadelaan wordt uitgevoerd. En na de zomer komt de mobiliteitsvisie, waarin staat hoe we een groot deel van de stad naar 30 km/u gaan brengen.

Zon laten schijnen
Voorzitter, ik begon met de beloofde zon die zou gaan schijnen, maar waarbij wij vooral donkere wolken zien aankomen van de andere kant van Den Haag. Maar laat ik positief afsluiten. Want hoe donker de wolken ook kunnen zijn. Het college en wij als raad, het stadsbestuur, kunnen zelf heel veel doen, met onze initiatieven, plannen en acties, om de zon in Den Haag te laten schijnen. En ik hoop dat dat na morgen ook letterlijk zal gebeuren!