Liemershof biedt informatie over stikstof-dossier en gezelligheid

Stikstof is een natuurlijke component in de lucht, in de aarde en in alle levende wezens. Stikstof in de vorm van NOx komt vrij bij verbranding van (fossiele) brandstoffen in de industrie en in het verkeer. Stikstof in de vorm van NH3 (ammoniak) komt vrij zodra urine en ontlasting (van bijv. koeien) worden vermengd.
Vooral op de Veluwe is sprake van stikstof die door de wind wordt meegevoerd en dan enkele kilometers verder weer neerslaat op de bodem; deze neerslag wordt ‘stikstofdepositie’ genoemd. De stikstofdepositie wordt bepaald door het RIVM volgens een wetenschappelijk en internationaal uniforme meetmethode die wordt uitgedrukt in het aantal mol per hectare, per jaar (mol N/ha/jaar).

In biologisch opzicht verstoort de (te) grote neerslag van stikstof ons Nederlandse ecosysteem. Unieke gebieden zoals de Veluwse zandverstuiving worden overwoekerd door dikke pakken korstmossen. Dit zal straks een groot effect hebben op natuur en landbouw. Oude eikenbossen staan onder hoge druk van stikstof en zijn daardoor niet robuust genoeg om de afgelopen droge zomers te overleven. Bij een insecteneter als het koolmeesje raakt de spijsvertering verstoort en hun calciumgehalte daalt. Het gevolg is dat de kuikentjes sterven in het ei of amper levensvatbaar zijn. Zo zijn er vele effecten in de kringloop te noemen.

Ook juridisch is het afsterven van de natuur een probleem omdat de zogenoemde Natura2000 gebieden Europees beschermd zijn. Elk land heeft zich verplicht om deze gebieden in goede staat te houden en ten minste verslechtering te voorkomen. Jarenlang heeft Nederland deze verplichting minimaal ingevuld.

Toen Nederland op slot dreigde te komen door onvoldoende bescherming de Natura 2000-gebieden, leek het Programma Aanpak Stikstof (= PAS) de uitkomst. Maar in de praktijk bleek de vergunningsruimte onder de PAS snel te worden weggegeven, terwijl de maatregelen die deze ruimte moesten creëren nog genomen moesten worden. In mei 2019 heeft de rechtbank uitgesproken dat vergunningen niet meer op deze manier mogen worden verleend.
Vanaf mei 2019 mogen er dus géén nieuwe vergunningen meer worden verleend volgens dit “PAS“-systeem. Het Kabinet leek een geitenpaadje gevonden te hebben door bouwprojecten toch toe staan met een speciale uitzondering, maar ook dit bleek juridisch onhoudbaar zodat Nederland nu aan alle kanten op slot zit. De vereiste vermindering van de stikstofdepositie is niet goed uitgevoerd. De beschermde status van de Natura2000-gebieden betekent dat de natuurbescherming juridisch kan worden afgedwongen, wat nu uiteindelijk ook gebeurt.

We mogen trots zijn op de mooie Veluwe, dat aan de westzijde wordt begrensd door de Gelderse Vallei. Hier zit een groot deel van de Nederlandse pluimvee- en kalverhouderij. De pech is dat West en Zuidwest onze meest voorkomende windrichtingen zijn. Dat betekent dat de stikstofuitstoot van deze bedrijven in de Gelderse Vallei precies over de Veluwe uitwaaien, over de unieke vegetatie van de voedselarme zandgronden.

Al sinds het Kabinet Rutte III neemt Nederland zich voor om over te schakelen naar een kringlooplandbouw, maar in de praktijk komt dit amper van de grond. Een voorbeeld hiervan is de kalverhouderij. De helft van alle vleeskalveren in Nederland vanuit het buitenland hier naartoe. Ze worden hier opgefokt met geïmporteerd voer, waarna we vervolgens 90% van het vlees weer exporteren. Wat in Nederland achter blijft is mest, stikstof en winst voor een aantal grote bedrijven. Als we de stap naar echte kringlooplandbouw willen maken dan is een flinke krimp van de kalverhouderij een niet te missen maatregel.

In Nederland wijzen we graag naar Brussel als de zaken hier mis gaan. In Europa worden echter geen Wetten, maar Richtlijnen vastgesteld, waarna elke lidstaat zijn eigen wetgeving daarop aanpast. De nationale wetten zijn dus niet precies hetzelfde, omdat er bij conservatieve partijen de krampachtige houding is om geen soevereiniteit over te dragen. De consequentie is dat er kleinere en grotere verschillen tussen landen zullen zijn. Maar elk land is verplicht om de wetgeving aan te passen. Als dat niet goed genoeg gebeurt volgens de Europese commissie, volgen er waarschuwingen en sancties.
Het lijkt dus nu dat de veehouder in Nederland moet sluiten wegens stikstof, terwijl zijn Duitse collega net over de grens ongehinderd zijn bedrijf kan uitbreiden. Feit is dat Duitsland in het algemeen een veel lagere stikstofdepositie per hectare heeft, en dat zij hun natuur vanaf het begin beter hebben beschermd. Toch zal de stikstofuitstoot uiteindelijk ook daar tot problemen leiden. De eerste rechtszaken lopen bij onze buren al.

De Gelderse landbouw zorgt zelf voor 41% van de stikstofneerslag (=depositie) in de Gelderse Natura2000 gebieden . De landbouw ‘buiten’ Gelderland zorg voor 29%, dus de gehele landbouw geeft 70% depositie. Dit komt voor het overgrote deel voor rekening van de veehouderij. Andere stikstofbronnen zijn het verkeer, onze mobiliteit en transport zorgen voor 11% van de uitstoot. Bouwen en wonen zijn goed voor 14% van de depositie en tenslotte is 4% afkomstig van de industrie. Het opkopen van veehouderijen heeft dus het meeste effect, maar de andere sectoren moeten ook hun uitstoot verminderen.
De provincie heeft de hoofdrol in de aanpak van de stikstofdepositie. We kunnen dus zelf ‘op maat’ de beste maatregelen nemen. In Gelderland was de provincie voortvarend begonnen door hiervoor 40 miljoen euro vrij te maken. Er meldden zich 100 van de 700 kalverhouders aan. Binnen dit budget konden (slechts) 8 kalverbedrijven worden opgekocht, daarna kon de Provincie helaas niet meer verder met dit ambitieuze programma.
Er ontstaan echter vreemde en ongewenste situaties omdat verschillende overheden (Rijk, Provincie, Gemeente) en grote spelers zoals Rijkswaterstaat en Schiphol actief boerenbedrijven opkopen, zonder onderling te overleggen.

Er moeten lastige keuzes worden gemaakt. Deze keuzes zijn in de afgelopen decennia vermeden en de oplossingen zijn daardoor alleen maar moeilijker geworden. De veestapel moet fors inkrimpen om de natuur te beschermen. We willen dat agrariërs en bedrijven een duurzame en natuurvriendelijke toekomst kunnen inslaan. Het gaat om onze eigen leefomgeving die steeds minder leefbaar wordt. De Provinciale Staten verkiezingen op 15 maart gaan over het maken van de juiste keuzes om dit probleem aan te pakken. Inwoners van Gelderland kunnen dan kiezen voor nog langer pappen en nathouden, waarbij de problemen alleen maar groter worden. Of kiezen voor echte oplossingen: een duurzame kringlooplandbouw met veel minder vee. De keuze is aan u: Stilstand of vooruitgang? Voor D66 is die keuze helder: Wij willen vooruit

Antoon Kanis is sinds 2015 statenlid voor Gelderland en woordvoerder op het dossier stikstof. Hij staat nu als zesde op de kieslijst van D66 voor de Eerste Kamer. Antoon is als boerenzoon opgegroeid en is voorvechter van een innovatieve en duurzame landbouwsector. Hij geeft aan dat op het gebied van milieu en duurzaamheid nog veel te winnen valt. Overheid en boeren moeten zich samen daarvoor inzetten.