D66 vernieuwt de democratie: kanalen graven naar de macht

Onze democratie kraakt. Te veel mensen hebben het gevoel dat politiek ver van hen afstaat. Debatten gaan vaker over wie wint, dan over wat werkt. Beleidsbesluiten komen traag tot stand, en uitvoeringsinstanties raken vast in regels. Het vertrouwen in de politiek is ongekend laag.

Die onvrede is een voedingsbodem voor populisme en de extremen in de politiek. Op veel plekken in de wereld zien we de steun voor autoritaire vormen van leiderschap toenemen. Daarom is het van belang om onze democratie continue te blijven vernieuwen.
Daar komt bij dat de samenleving sneller verandert dan onze instituties. Burgers willen terecht meer directe invloed en transparantie. Nieuwe vormen van inspraak, zoals burgerberaden en lokale initiatieven, laten zien dat mensen wél betrokken willen zijn als hun stem er echt toe doet.

D66 heeft sinds haar oprichting één missie: de democratie vernieuwen. Die missie is vandaag even urgent als in 1966. Daarom willen we drie dingen bereiken:

We willen de macht van de kiezer vergroten door het invoeren van een bindend correctief referendum. Zo kunnen burgers besluiten terugdraaien als ze vinden dat de politiek te ver van hun wil is afgedreven. We stellen daarbij wel een aantal voorwaarden. Internationale verdragen, grondwetswijzigingen en financiële besluitvorming zijn uitgesloten van referenda. Ook willen we een uitkomstdrempel opnemen. Dat betekent dat er een minimale hoeveelheid mensen voor of tegen het voorstel moet stemmen voordat het geldig is. Dat is goed voor de legitimiteit van besluitvorming.

D66 pleit ook voor burgerberaden bij grote maatschappelijke thema’s, zoals klimaat, wonen en zorg. In zulke bijeenkomsten krijgen willekeurig geselecteerde burgers de kans om zich te verdiepen, te overleggen en samen voorstellen te doen. In landen als Ierland en Frankrijk blijken zulke vormen van inspraak het vertrouwen te vergroten én de kwaliteit van beleid te verbeteren. Toen Rob Jetten minister van Energie en Klimaat was organiseerde hij met succes een burgerforum over het klimaat.

Tegelijk willen we de openheid van het bestuur vergroten. Dat betekent minder gesloten coalitieoverleggen en meer transparante besluitvorming. De overheid moet laten zien hoe keuzes tot stand komen en fouten toegeven als ze gemaakt worden. Alleen zo herstellen we vertrouwen.

Ook investeren we in de kracht van gemeenteraden en provincies. Democratie is niet alleen iets van Den Haag, maar ook in buurten, dorpen en steden. Daarom willen we lokale politiek versterken met betere ondersteuning, opleiding en tijd voor volksvertegenwoordigers.

D66 wil de democratische controle moderniseren. Rechters moeten de bevoegdheid krijgen om wetten te toetsen aan de Grondwet, zodat de controle op de macht beter gespreid is en individuele rechten beter beschermd zijn. Vervolgens kan de indirect gekozen Eerste Kamer worden afgeschaft.

Tot die tijd wordt de Eerste Kamer verder op afstand van de dagelijkse politiek geplaatst, door elke drie jaar de helft van de Eerste Kamer te vervangen en senators voor zes jaar te verkiezen. Ook krijgt de Senaat het recht om wetsvoorstellen met commentaar terug te sturen naar de Tweede Kamer die vervolgens het laatste woord heeft. Grondwetsherzieningen worden in de tweede lezing voortaan door de Verenigde Vergadering behandeld, zoals de Staatscommissie Parlementair Stelsel adviseerde.

D66 wil een democratie die toekomstbestendig is: open, eerlijk en inclusief. Waar bestuurders luisteren, waar burgers invloed hebben, en waar besluiten worden genomen in het licht, niet in de schaduw.

We geloven dat democratie sterker wordt als ze durft te veranderen. Daarom kiest D66 voor meer zeggenschap, meer vertrouwen en meer vrijheid. Want alleen een democratie die zichzelf blijft vernieuwen, kan blijven beschermen wat ons het meest dierbaar is: een samenleving waarin iedereen meetelt en meedoet.

Naast het verdiepen van onze democratie moeten we haar ook weerbaar maken tegen krachten die de democratische rechtsstaat willen ondermijnen. Daarvoor schreven we een uitgebreid plan: project 2026. Daarover lees je meer op deze pagina: D66 – D66 lanceert Project 2026 om de democratie te verdedigen.