Twee generaties vrouwen op Internationale Vrouwendag: toen en nu in Harderwijk.

Ik ben jong getrouwd, ik was 22 jaar. Mijn man was 5 jaar ouder en maakte thuis de dienst uit. En ik had behoefte aan zelfstandigheid en onafhankelijkheid.

Dat ben ik geworden door mijn voormalig huwelijk. Ik was vroeger wel heel meegaand, maar op den duur dacht ik: “Dit past helemaal niet bij mij”. Dus ik heb me ook wel echt vrij moeten vechten toentertijd. Door de praatgroep ontmoette ik lotgenoten, ook vrouwen die verzopen in de ellende. En dan krijg je toch een spiegel van je eigen situatie.

Ik realiseerde me dat ik daar uit moest stappen. Ik kon zo niet verder leven. Toen was die vrouwengroep mijn vangnet, want in die tijd had je de kerk als sociaal netwerk en verder niks. Ik ben zelf vrij streng gereformeerd opgevoed, maar dat paste niet meer bij mij dus ik ging niet meer naar de kerk. De vrouwengroep was voor mij persoonlijk dus heel belangrijk toen.

Dat kan prima. Zo lang je de ruimte krijgt om daar je eigen stem in te laten horen. Het ligt denk ik ook wel heel erg aan de kerk of de gemeente waar je bent en hoe er invulling wordt gegeven aan geloven. Ik denk zelfs dat emancipatie ergens ook wel haar oorsprong vindt in religie: kom maar bij elkaar, ga op een heuvel zitten en luister naar iemand die iets te vertellen heeft.

Ja zeker, ook als je het hebt over allerlei kwetsbare groepen. Ik woon hier nu 45 jaar, zo’n 20-25 jaar geleden liep hier 1 jongeman die zich heel vrouwelijk uitte en kleedde, en dat was echt “de outcast”. Die werd met de nek aangekeken. Dat is nu niet meer zo, denk bijvoorbeeld aan Kars die pas geleden is overleden. Die hoort gewoon in Harderwijk, daar is iedereen verdrietig over en wat zag hij er altijd prachtig uit en wat mooi dat hij zo zichzelf was. Dat is veel meer geaccepteerd.

Het regenboogzebrapad is ook een hele mooie ontwikkeling die denk ik symbool staat voor veranderingen in Harderwijk. Geweldig! Het is meer zichtbaar geworden, en daarnaast merkbaar in het handelen vind ik. Er wordt veel “gewoner” gedaan over diversiteit. Er zijn altijd nog wel mensen die zich er geen houding in weten te geven, maar het wordt niet meer weggeduwd zoals dat vroeger veel meer gebeurde. Er wordt meer over gesproken, mensen treden steeds meer naar buiten als zichzelf.

Ik zie ook dat de jongere generaties al een veel inclusievere taal gebruiken en al die pronouns heel goed beheersen. Jongeren gaan daar heel makkelijk en op een natuurlijke manier mee om, dat vind ik heel mooi om te zien.

Emancipatie heeft wel een hele andere invulling gekregen dan toen ik een jonge meid was. We hebben ook best wel een periode gehad met heel veel vrijheid. Toen ik 20 was zaten alle vrouwen topless aan die strandjes langs het Zeepad en dat was volkomen normaal. Maar er was ook niemand die naar je toe kwam of langs fietste en riep: “Wat heb je lekkere tieten”, echt helemaal niet! Terwijl het nu op social media en op tv allemaal veel bloter is dan vroeger, maar ook veel preutser. Ik weet nog dat het in Amerika begon dat er pleisters over de tepels werden geplakt, en toen voorspelde ik al dat dat binnen 3 jaar ook in Nederland zou zijn.

We zijn er nog niet, maar er is wel heel veel positief veranderd in de afgelopen jaren.

Oh ja, ontzettend. In mijn vriendenkring vonden ze mij maar raar. Ze vroegen zich af waarom ik me er zo druk over maakte. Mijn reactie was altijd dat ik het belangrijk en nodig vind dat vrouwen zich ontwikkelen! Ik ben zelf op mijn 45e nog naar de universiteit gegaan. Ik kreeg regelmatig de vraag van collega’s en vrienden waar dat nou weer voor nodig was. Toen ik naar Cardiff ging voor mijn master onderwijsontwikkeling, had ik mijn onderzoek meegenomen naar de directeur, die zei: “Je moet maar niet denken dat je dit voor deze school doet hoor”. Ik reageerde met: “Zo ben ik ook niet begonnen, ik heb dit voor mezelf gedaan.” Twee jaar later werd het onderwijsprogramma omgegooid, toen benaderde hij mij om hierin mee te denken. Daar heb ik voor bedankt.

Dat sluimert niet, dat is heel erg aanwezig. Bijvoorbeeld: mijn dochter is al vrij jong begonnen met duidelijk te maken dat zij een eigen mening had. Ik ben gescheiden toen mijn dochter trouwde. Ze heeft me altijd gesteund bij deze keuze. Zelf is zij ook gescheiden en heeft nu een vrouw als partner. Ze steekt dit absoluut niet onder stoelen of banken en ze heeft ook aan haar 2 zonen gezegd: dit is mijn vriendin en zij hoort er bij. Haar jongens vinden dat prima.

Het maakt niet uit van wie je houdt. Mijn dochter is echt een vechter, dat herken ik van mezelf. En tegelijk is ze van kinds af aan heel zorgzaam. Als er een kindje was die het niet zelf kon of hulp nodig had, was mijn dochter diegene aan het helpen.

Els Borst was mijn grote icoon. Hedy D’Ancona vind ik ook fantastisch, en Neelie Smit Kroes is geweldig. Noralie Beijer is ook zo iemand die nog midden in het leven staat en die zich niks aantrekt van commentaar. De gemene deler voor mij is echt die “nou en” instelling. Als je voor jezelf kan verantwoorden dat het goed is wat je doet, ben je al een heel eind op weg denk ik. Je moet je als vrouw echt niet om laten blazen.

Rianne: Ik vind wel dat dat wat vraagt van de maatschappij, want je hebt als vrouw om de een of andere reden wel veel meer te bewijzen wat je waard bent vind ik, toch? Ik zie van redelijk dichtbij dat ik harder moet werken om anderen te overtuigen dan mannelijke collega’s in een leidinggevende functie. En dat als een mannelijke collega ergens gepassioneerd over is, dit als “daadkrachtig” of “sterk” wordt gezien, en bij mij als “emotioneel” of zelfs “hysterisch”. Mannelijke collega’s met kinderen wordt nooit gevraagd hoe ze alle ballen hoog houden. Aan mij bijna dagelijks, zeker sinds ik zelf in een leidinggevende functie zit. Dat is eigenlijk vreemd en niet van deze tijd. Maar in de taal en het handelen gebeurt dus heel veel en wordt (vind ik dan) erg zichtbaar hoe er, vaak onbewust, gedacht wordt over vrouwen.

Zou je dit soort dingen niet bespreekbaar willen maken bijvoorbeeld op je werk?

Rianne: Ik spiegel wel veel, zeker in gesprekken waar ik veiligheid voel om dat te benoemen. Ik geef wel eens terug: wat je nu zegt is seksistisch. En gelukkig voel en ervaar ik dat de mensen om me heen er over nadenken en er iets mee doen. Ik vind het nog wel een spannende om zoiets in een team open te gooien, ik ben dan toch stiekem wel wat bang voor de reactie: jij trekt het je wel erg persoonlijk aan. Ik besef me ook dat het tijd nodig heeft. Sterker nog: ik ben me er zelf ook nog niet eens zo lang bewust van. Maar daarom geloof ik wel dat verandering, ook in Harderwijk, begint bij bewustwording.

Ik vind het goed dat we erbij stilstaan dat ons zoveel vrouwen zijn voorgegaan die hebben gevochten voor onze vrijheid. En dat we daar iets mee moeten en dit uit moeten bouwen.

Ik ga naar een lezing van de Els Borst groep van D66.

Dat is de boodschap van Sigrid Kaag in haar toespraak op Internationale Vrouwendag 2021: “Voor alle vrouwen en meisjes die nu luisteren heb ik een speciale boodschap: Laat je niet klein maken. Droom groot. Sta op. Ontdek wie je bent, wat je kan en wat je wilt zijn. Heb lef, en grijp die kansen. En houd nooit je mond! Laat je stem klinken, we zijn met velen.”