IV: Aandacht voor de (startende) leraar

Het lerarentekort in Amsterdam is al jaren een groeiend probleem. Het begon als een beperkt tekort in specifieke vakken en scholen, maar is inmiddels uitgegroeid tot een breder en complexer probleem met verstrekkende gevolgen voor de kwaliteit van onderwijs in de stad. Uit onderzoek van Regioplan blijkt dat bijna zestig procent van de ondervraagde leraren wel eens denkt aan vertrek uit het Amsterdamse onderwijs, waarvan twee derde ook gezocht heeft naar een andere baan. Oorzaken van het tekort zijn onder meer een onvoldoende salaris, een toenemende werkdruk, de woningmarkt en een tekort aan aanwas van leraren.

De afgelopen jaren is in Amsterdam hard ingezet op het aanpakken van het lerarentekort. Er is een Taskforce Lerarentekort opgericht, een samenwerkingsverband tussen de gemeente, schoolbesturen en lerarenopleidingen, om te onderzoeken hoe het tekort het beste aangepakt kan worden. Dit heeft geleid tot een aantal concrete maatregelen. Zo ontvingen Amsterdamse leraren een salaristoelage, meer parkeer- vergunningen, een hogere reiskostenvergoeding en kregen zij voorrang op de woningmarkt. Ook diende D66 Amsterdam voorstellen in voor voorrang op koopwoningen, om meer zij-instromers en vakdocenten aan te trekken voor het Amsterdamse onderwijs en voor een begeleidingspool om startende leraren te ondersteunen.
 
Hoewel deze maatregelen stappen in de goede richting zijn, is er nog veel werk aan de winkel. Het is belangrijk dat de gemeente Amsterdam blijft investeren in de toekomst van onderwijs in Amsterdam, zodat leraren de middelen en ondersteuning krijgen die ze nodig hebben om hun werk goed te kunnen doen. Daarbij moet de gemeente Amsterdam structureel in gesprek blijven met de leraren. Ook zijn de mogelijkheden tot autonomie en professionele ontwikkeling voor leraren van belang. Als we leraren vragen om kinderen te helpen zich te ontwikkelen, moeten we die ruimte ook aan leraren zelf geven.

Leraren zijn de bouwstenen van onze samenleving en spelen een cruciale rol in het opvoeden en opleiden van de volgende generatie. Daarom is het van groot belang dat we investeren in de professionele ontwikkeling van onze leraren. Hierdoor kunnen leraren zich richten op een bepaald onderwerp of vakgebied waarin ze geïnteresseerd zijn en dat ze graag verder willen ontwikkelen. Dit leidt tot nieuwe en uitdagende kansen binnen het onderwijs, draagt bij aan de onderwijskwaliteit en het werkplezier van de leraar zelf. Bovendien maakt de mogelijkheid om zich te blijven ontwikkelen het leraarschap aantrekkelijker voor potentiële nieuwe leraren.
 
Het docentschap biedt in vergelijking met andere beroepen minder doorgroei- of ontwikkelmogelijkheden, waardoor minder mensen hiervoor kiezen. De Algemene Onderwijsbond geeft aan dat een kwart van de startende docenten na vijf jaar niet meer voor de klas staat. Een van de redenen hiervan is het gebrek aan doorgroeimogelijkheden. Daarnaast geeft maar liefst een derde van de zij-instromers aan overwogen te hebben om te stoppen^[9]. Amsterdam moet er alles aan doen om het docentschap weer een van de aantrekkelijkste beroepen van deze stad te maken.
 
Het is waar dat het verbeteren van de ontwikkelmogelijkheden van leraren op de korte termijn tot meer werkdruk kan leiden, zeker in combinatie met het lerarentekort. Echter, op de lange termijn maken de mogelijkheden voor leraren om zichzelf te ontwikkelen en loopbaanpaden te bewandelen het leraarschap aantrekkelijker voor de toekomst. Uit onderzoek blijkt dat 47% van de Amsterdamse leraren aangeeft doorgroeimogelijkheden in de functie van belang te vinden. De helft daarvan geeft dit aan als reden om een baan buiten het onderwijs te zoeken. Daarnaast geeft 42% aan tijd en ruimte voor loopbaanontwikkeling van belang te vinden. Daarom is het van groot belang docenten hiervoor de ruimte te geven en het lerarentekort op de lange termijn aan te pakken.

In het ontwikkelen van beleid dat beoogt het lerarentekort tegen te gaan ziet D66 de noodzaak om leraren te betrekken vanaf het eerste moment. Door leraren bij de aanpak van het lerarentekort vanaf het begin en structureel te betrekken kunnen ze daadwerkelijk advies geven over de ontwikkeling van onderwijsbeleid. Dit is van belang zodat hun kennis en ervaring wordt meegenomen in de voorgestelde oplossingen. Daarmee zorgen we dat het leraarschap aantrekkelijk is en blijft voor leraren en wij hen behouden voor het Amsterdamse onderwijs. De voorstellen uit dit initiatiefvoorstel zijn dan ook samen met leraren tot stand gekomen.

De lerarenbeurs en teambeurs te herinvoeren;
In 2016 werd onder D66-wethouder Simone Kukenheim de lerarenbeurs ingevoerd. Naast een beurs voor individuele leraren, konden leraren gebruik maken van de Amsterdamse Teambeurs voor onderwijsteam(s) in het po, vo, vso en mbo. De lerarenbeurs en teambeurs de konden op veel waardering onder leraren rekenen, blijkt uit de eindevaluatie van het Kohnstamm Instituut. Ook waren de beurzen zeer populair: van alle 326 Amsterdamse scholen hadden na de eerste drie ronden leraren op 296 scholen gebruikgemaakt van een lerarenbeurs. Helaas zijn deze beurzen sinds 2019 niet meer beschikbaar.
 
Lerarenbeurzen zijn een waardevol en laagdrempelig instrument voor de ontwikkeling van leraren. Ze bieden leraren de kans om zich te verdiepen in specifieke vakgebieden, zich te professionaliseren en nieuwe vaardigheden en kennis op te doen. Hierdoor wordt niet alleen de kwaliteit van onderwijs verhoogd, maar ook de motivatie en betrokkenheid van de leraren. De Teambeurs zorgt voor professionalisering van teams door meer kennisdeling en samenwerking, wat leidt tot meer werkplezier. Daarom pleit D66 Amsterdam ervoor de lerarenbeurs en teambeurs her in te voeren.
 
Het Amsterdamse Leraren-traineeship mogelijk te maken;
Te veel startende leraren verlaten het werkveld voortijdig. Daarbij zijn de lerarentekorten het grootst in die delen van de stad waar juist de beste leraren nodig zijn, zoals Noord, Nieuw-West en Zuidoost. Startende leraren krijgen te weinig begeleiding, maken te veel uren en hebben daarnaast nauwelijks tijd voor zelfstudie. Om die redenen wil D66 Amsterdam, naar voorbeeld van het bedrijfsleven en de Rijksoverheid, vol gaan inzetten op een zogeheten Leraren-traineeship. In dit 2-jarige programma krijgen startende leraren, die hun lerarenopleiding hebben afgerond, vanaf dag één extra begeleiding in de klas en een gezamenlijk opleidingsprogramma.
 
In deze twee jaar werken de startende leraren op verschillende scholen in de stad, waaronder scholen in Zuidoost, Nieuw-West en Noord, om zo een compleet beeld te krijgen van alle schooltypes die onze stad heeft. Op scholen met veel kinderen die extra aandacht nodig hebben krijgen startende leraren extra pedagogische trainingen, zodat zij straks volledig getraind voor de klas staan. We hebben immers de beste leraren nodig op de meest uitdagende plekken. Het Amsterdamse Leraren-traineeship wordt uitgewerkt in samenwerking met leraren, scholen en opleidingen in het mbo, ho en wo om zo actief studenten te benaderen, begeleiden en het meest actuele opleidingsprogramma te bieden.
 
Amsterdamse Lerarenprofielen en loopbaanpaden te stimuleren;
Amsterdamse docenten hebben allerlei verschillende achtergronden, ervaringen, inzichten en expertises. D66 wil de diversiteit onder docenten omarmen door meer in te zetten op specialisaties via de zogeheten Amsterdamse Lerarenprofielen, met bijpassende loopbaanpaden. Elke docent kan zichzelf ontwikkelen op een profiel waar hij of zij een voorkeur voor heeft. Onderwijs technische en vakinhoudelijke profielen zoals het doen van onderwijsonderzoek, geven van burgerschapslessen of het (verder) specialiseren in pedagogische technieken voor excellent leraarschap zijn voorbeelden hiervan. Schoolbesturen moeten leraren de ruimte kunnen geven om zich verder te ontwikkelen aan de hand van een Lerarenprofiel en passend belonen.
 
Met de Amsterdamse Lerarenprofielen zorgen we voor verdere professionalisering en loopbaanontwikkeling van leraren binnen het onderwijs. De profielen worden uitgewerkt samen met leraren, scholen en opleidingen. Zoals de Excellente leraar, die kennis en vaardigheden inzet binnen het team en in de klas. De iPabo, een gespecialiseerde hogeschool voor basisonderwijs, kinderopvang en voorschoolse educatie, onderscheidt verder bijvoorbeeld de onderzoeksrichtingen Het jonge kind, Rekenen & wiskunde, Wetenschap & technologie en Diversiteit & kritisch burgerschap in samenwerking met een universiteit. De gemeente Amsterdam kan dit financieel stimuleren door middel van bijvoorbeeld de lerarenbeurs en teambeurs. Tevens kan de gemeente uitwisseling bevorderen tussen docenten/scholen die dezelfde profielen kiezen.
 
Terugkeergarantie voor zij-instromers;
Een zij-instromer is iemand die een ander beroep heeft, maar leraar wil worden. Of iemand die al leraar is, maar les wil geven in een ander vak of in een andere onderwijssector. Deze mensen kunnen een zij-instroomtraject volgen bij een lerarenopleiding en staan tegelijkertijd als docent of leraar voor de klas. D66 wil gemeenteambtenaren de mogelijkheid bieden het onderwijs in te gaan en zo ook het lerarentekort terug te dringen. Tegelijkertijd zien we ook dat het een grote stap is voor sommige mensen om hun baan en sector achter zich te laten en iets compleet nieuws te gaan doen. Het is een risico dat voor sommige mensen te groot is.
 
Met een garantie om terug te keren naar de vorige baan maken we het makkelijker om een zij-instroomtraject te beginnen. Door deze maatregel zullen werknemers sneller geneigd zijn het zij-instroomtraject te beginnen omdat het risico dat het niet bevalt en je dan zonder baan komt te zitten, kleiner is. Zo wordt de drempel voor hen verlaagd om een deel van de week of volledig als leraar voor de klas te staan. De terugkeergarantie kan daarnaast door de gemeente worden gestimuleerd bij meer werkgevers in de stad door afspraken te maken met hen en de schoolbesturen. Met dit voorstel vragen we de wethouder te onderzoeken wat de mogelijkheden zijn om een terugkeergarantie voor zij-instromers te ontwikkelen in Amsterdam.
 
Onderzoek de mogelijkheid tot een docentenfonds;
De gemeente moet de regie pakken in het tegengaan van de problemen in het onderwijs en het lerarentekort. Naar voorbeeld van D66 Den Haag stellen we voor de lerarenopleiding gratis te maken, mits leraren zich committeren om 5 jaar in Amsterdam te werken. Hiermee beogen we de opgeleide leraren in de stad te houden en gaan we uit van een aantrekkend effect. Ook moeten docenten voorrang krijgen op betaalbare woningen, niet alleen in de sociale sector, waar nu ook al hard aan gewerkt wordt, maar ook voor middenhuur en sociale koop.
 
Met dit voorstel vragen we de wethouder te onderzoeken wat de mogelijkheden zijn om een docentenfonds in te richten in Amsterdam. Voor het uitwerken van de opzet en financiering kan daarbij samengewerkt worden met het Rijk, andere grote steden, de schoolbesturen en private fondsen.
 
Opzetten van een Lerarenraad
We vinden het van belang om als stad leraren vanaf het eerste moment te betrekken bij de ontwikkeling van beleid dat beoogt het Amsterdamse onderwijs te verbeteren. Alleen op die manier kunnen we tot duurzame oplossingen komen voor het lerarentekort. Naast de bestaande netwerken, zoals de Amsterdamse Klas en lerarentafel, en onderzoek dat we doen onder leraren, stellen we daarom voor om een Lerarenraad in te stellen.
 
De Lerarenraad heeft als opdracht om gevraagd en ongevraagd advies te leveren aan de gemeente Amsterdam en de Taskforce Lerarentekort. De Lerarenraad wordt regelmatig geconsulteerd, heeft een signalerende functie en draagt de behoeftes van de leraren uit. Leraren kunnen zich aanmelden voor de raad en benoemd worden voor een vaste periode. Tevens moet de Lerarenraad een weerspiegeling zijn van de leraren in Amsterdam, om zo de verschillende perspectieven en behoeften te waarborgen.