Democratie; transparantie & effectieve controle

Dit lijkt een redelijk ‘technische’ handeling die normaal gezien aan de publieke aandacht ontsnapt. Mogelijk met goede reden; er zit een limiet aan de interesse bij de buitenstaander. Maar dit onderwerp is toch interessant omdat het uiteindelijk draait om een van de fundamentele onderdelen van democratie; effectieve democratisch controle.

De rekenkamer heeft in oktober 2020 vastgesteld dat er in de verhouding college – gemeenteraad behoefte was aan een betere controle van het college door de gemeenteraad. Ten behoeve daarvan moesten raad en college gezamenlijk meetbare doelen afspreken en moest de informatievoorziening meer afgestemd worden op de rol van de raad. Oftewel: geef de raad die informatie die het kan gebruiken voor de controlerende taak.

Vervolgens heeft de raad bij de behandeling van het rapport in december 2020 een motie aangenomen waarbij het college werd opgedragen in maar 2021 met een voorstel te komen.

Uiteindelijk is dit voorstel in december 2021 aan de raad gepresenteerd. Dit voorstel was niet in orde. De ‘meetbare doelen’ waren al eerder gebruikte ‘ambities’. En de voorgestelde indicatoren bleken indicatoren die al bij voorbaat het succes van het beleid zullen aantonen of uitkomsten waar noch de raad, noch het college enige invloed op heeft.

Raad ontevreden; productie te laat & te weinig. Uiteindelijk is er besloten het voorstel toch maar aan te nemen om dan maar ten minste iets te hebben bij de eerste presentatie van de cijfers. Maar dan wel onder de voorwaarde dat er zo snel mogelijk opnieuw aan slag moet worden gegaan door het (nieuwe) college met een nieuw voorstel voor deugdelijke indicatoren.

Waarom is dit interessant voor de toevallige passant en waarom raakt dit de kern van de democratie? Omdat het gaat over transparantie en de mogelijkheid van controleren.

Het college beschikt over een groot ‘professioneel’ ambtenarenapparaat terwijl de raad bestaat uit goedwillende ‘amateurs’ met een zeer bescheiden ondersteuning. Toch moet de raad het college controleren, zowel op algemeen beleid, als op het correct uitvoeren van de opdrachten van de raad.

Dit is waarom de rekenkamer stelde dat er sprake moet zijn van een heldere manier van communiceren, zodat de raad zijn taak goed kan uitvoeren.

Dat betekent dat er bij het stellen van doelstellingen dat er niet uitgegaan wordt van ‘ambities’ zoals bijvoorbeeld ‘het hebben van extra aandacht voor taalondersteuning’. Maar dat er uitgegaan wordt van meetbare doelen. In dit voorbeeld zou er dan moeten worden gesteld; ‘we brengen het aantal laaggeletterden terug naar x% van de inwoners’. In dat geval liggen de getallen waarmee de prestatie wordt gemeten –de indicatoren– gelijk ook erg voor de hand.

En op die manier is er voor iedereen die de politiek volgt ook meteen duidelijkheid of de doelstellingen gehaald worden – transparantie. En waar ze niet gehaald worden kan het college bij de publicatie gelijk aangeven waarom ze niet gehaald zijn. Dat voorkomt weer een extra ronde waar de raad deze antwoorden zelf moet opvragen.

Het lijkt dus een beetje op de functioneringsgesprekken die veel werknemers met hun werkgevers voeren. Je kan alleen afgerekend worden op die doelen die voor beide partijen op voorhand duidelijk afgesproken zijn. Anders krijg je scheve gezichten of zelfs ruzie. En dat is dus waar dit saaie, technische verhaaltje in de kern om ging.

Het college is teruggestuurd met een standje en met de opdracht om het huiswerk over te doen. En dit keer volgens de afspraak.