Onderzoeker Marthe Hesselmans opende de avond. Zij ziet in Nederland veel kansen die ongelijk zijn verdeeld. Hesselmans: “We vinden dat achtergrond er niet toe mag doen, maar inzet wel.” Ze ziet drie mogelijkheden om kansenongelijkheid in het onderwijs tegen te gaan. De samenhang zoeken met andere gebieden zoals werk, wonen, schulden en gezondheid; voldoende nieuwe kansen bieden; en niet alles overlaten aan de markt maar een verantwoordelijke overheid die voor randvoorwaarden zorgt.
Meer nodig én mogelijk voor echt gelijke kansen in Arnhem
Op school krijgt ieder kind de kans zichzelf te ontwikkelen. Daar wordt de basis gelegd om mee te kunnen doen. Maar binnen Arnhem zijn de verschillen in kansen voor kinderen groot. Vorige week organiseerde D66 Arnhem een gesprek met verschillende organisaties uit onderwijs en welzijn rondom de vraag: hoe bieden we écht meer gelijke kansen? De conclusie na een zo’n anderhalf uur gesprek tussen de experts, een leerling en de politiek: de gemeente kan veel meer doen om echt gelijke kansen te bieden.
Deelnemers themabijeenkomst v.l.n.r. Marjolijn Bragt (gespreksleider), Mattijs Loor, Nabil el Malki, Carola Peters, Niga Sayed, Annette Mullink en Sylvia Veltmaat (Marthe Hesselmans sloot online aan) • Beeld: D66 Arnhem
Ouders betrekken
In Arnhem zijn veel plekken waar het niet goed gaat met de kansengelijkheid, maar ook waar het opvallend goed gaat. Bijvoorbeeld bij basisschool het Mozaïek. Directeur Carola Peters: “We hebben betrokken ouders die allemaal willen dat hun kind het beter krijgt dan zijzelf. Maar we zien ook veel ouders die hun kind wel willen helpen, maar niet weten hoe. Bijvoorbeeld omdat er geen ruimte is, ook financieel niet, om de belevingswereld van hun kind te vergroten. Daarom zetten we vooral in op verbinding met de ouders. We leggen uit hoe het in een kinderhoofd werkt en hoe ouders dingen thuis kunnen voortzetten. Een aanpak die tijd en ruimte vergt, van school en van ouders.”
Rol vroegschoolse educatie
Achterstanden ontstaan vaak door omstandigheden die niet in het kind zitten. Je moet daarom al voor school beginnen. Omdat taalachterstanden grote druk op leerkrachten leggen, willen veel Arnhemse basisscholen de voorschoolse educatie graag bij hun school betrekken. Er wordt wel samengewerkt, maar dat is toch anders dan het zelf doen. Sylvia Veltmaat van Flores Onderwijs: “Dat komt ook doordat we voorschoolse educatie niet als onderwijs zien. Regelgeving en de dynamiek dat elk uurtje verantwoord moet worden, staat communicatie en afstemming in de weg.”
“In welk nest je geboren bent, is een grote ongelijkmaker maar onderwijs was voor mij juist een grote gelijkmaker”
Niga Sayed, oud-leerling het Mozaïek
Overgang naar voortgezet onderwijs
Niga Sayed is oud-leerling van het Mozaïek en zit nu op het Stedelijk Gymnasium Arnhem: “Thuis ben ik niet voorgelezen en bezochten we geen musea. In welk nest je geboren bent, is een grote ‘ongelijkmaker’, maar onderwijs was voor mij juist een grote gelijkmaker.” Sayed ervaarde de overgang naar het voorgezet onderwijs als een cultuurshock. “Een vak als filosofie gaat recht tegen de normen van mijn ouders in. Dat is een enorme mismatch. Thuis zeiden ze: jij bent echt ‘verkaast’ geworden hè…”
Er zijn kinderen die liever naar een middelbare school in hun eigen wijk gaan omdat ze dan in een vertrouwde omgeving zitten. Voor kansengelijkheid is het juist waardevol dat scholen meer gemengd zijn. Helaas zijn er in Arnhem relatief weinig middelbare scholen die ruimte bieden voor verschillende niveaus of voor een 2-jarige brugklas. Daardoor is de tweedeling groter dan gemiddeld in Nederland. “De scheiding tussen onderwijsniveaus werkt tweedeling in de hand,” stelt Nabil el Malki van Presikhaaf University. “Zelf bouwde ik via de voetbalclub gelukkig ook een heel ander netwerk op.”
Versnippering cultureel aanbod
In sommige wijken kunnen basisscholen geen uitjes organiseren. Ouders kunnen dat niet betalen. Terwijl juist de wereld van die kinderen verbreed moet worden. Annette Mullink van Stichting PAS beaamt dat: “Het cultureel kapitaal van die kinderen moet groter, want het verschil stapelt zich op. Cultuuronderwijs zou je meer structureel in het onderwijs moeten verweven.” Er wordt in Arnhem veel gedaan op cultureel gebied, maar vaak zijn het losse, tijdelijke projecten. De samenhang ontbreekt. Deze activiteiten zouden één blijvend geheel moeten vormen met het onderwijs.
Waardering
praktisch onderwijs
Door tekorten op de huidige arbeidsmarkt, liggen er mooie kansen voor praktisch en technisch onderwijs, maar dat wordt nog te weinig gezien en leidt ook tot ongelijkheid. Veltmaat: “Het is belangrijk dat we anders omgaan met prestatiedruk. We willen steeds meer en beter. We moeten ons goed realiseren dat praktische intelligentie even waardevol is als theoretische intelligentie. Dat begint al bij ons taalgebruik. Niet praten over lager en hoger onderwijs, maar over praktische of theoretische leerroutes. Het is extra jammer dat techniekonderwijs op veel basisscholen door corona op de achtergrond is geraakt omdat er taal- en rekenachterstanden ingehaald moesten worden.”
Concrete oplossingen
Volgens D66-lijsttrekker Mattijs Loor zijn veel oplossingen voor meer gelijke kansen door de gemeente te organiseren. Hij somt de belangrijkste conclusies op. “Bouw rondom een school een duurzaam netwerk in de wijk op het gebied van onderwijs, jeugdhulp, welzijn, maar ook sport en cultuur. Een netwerk dat samen één ontwikkelplek is. Minder losse projecten, minder tijdelijke financiering, meer structureel. Vergroot de waardering voor praktische opleidingen. Door rolmodellen, samen met bedrijven en denk ook aan de voorbeeldfunctie van de gemeente. We regelden eerder al dat mbo-stagiairs bij de gemeente voortaan dezelfde vergoeding krijgen als hbo-stagiairs. En bied kinderen en gezinnen blijvend perspectief, vanaf de voorschoolse educatie tot en met de middelbare school. Dat kan gaan om hulp bij het leren leren, om huiswerkbegeleiding en om netwerken die jongeren op weg helpen in de maatschappij, voor iedereen die net dat extra steuntje nodig heeft om zijn of haar kansen te pakken.”