Fatih’s bijdrage tijdens de begroting
“We kunnen constateren dat de financiële situatie van de gemeente gezond is, maar tegelijkertijd zien we ook dat de begroting en financiële positie op verschillende punten onder druk staan. De nasleep van de coronacrisis, de crisis in Oekraïne, de grondstoffencrisis, duurder bouwmateriaal en hoge inflatie zijn enkele oorzaken die bijdragen aan deze financiële druk.
Zo zien we dat het rekeningresultaat van € 85 miljoen voor 2022 vooral is beïnvloed door macro-economische ontwikkelingen. Dit uiteraard naast enkele incidentele mee- en tegenvallers. Over 2022 heeft de gemeente Rotterdam een positief exploitatieresultaat van € 483 miljoen (voor reserveringen) behaald, waarvan € 414 miljoen incidenteel. Van het resultaat is € 21 miljoen toegevoegd aan de algemene reserve en per saldo € 377 miljoen aan bestemmingsreserves (in overeenstemming met besluiten van de raad).
Ik wil graag benadrukken dat onze financiële indicatoren aantonen dat de gemeente er financieel sterk voor staat. Wanneer we naar de weerstandsratio kijken, zien we een solvabiliteitsratio van 64%, wat aangeeft dat we aan onze langetermijnverplichtingen kunnen voldoen. Onze exploitatieratio van 1,7 suggereert eveneens dat onze structurele lasten ruim voldoende worden gedekt door de structurele opbrengsten. Wel is er een aanzienlijke daling ten opzichte van 2021. En daarom hebben we samen met VVD, Leefbaar Rotterdam en Denk, een motie ingediend waarin wordt gevraagd om voor de begroting van 2024 een beargumenteerde meerjarige streefwaarde voor de structurele exploitatieruimte te hanteren.
Er zijn enkele aandachtspunten naar voren gekomen uit de rapporten van de Commissie tot Onderzoek van de Rekening (COR) en de accountant. Deze punten zijn besproken in verschillende commissies en het college heeft positief gereageerd op de adviezen van zowel de accountant als de COR. Desondanks heb ik enkele punten van aandacht en vragen die ik graag aan het college wil voorleggen:
De accountant merkt op in haar verslag dat er tijdens het jaarrekeningtraject door de auditfunctie (FA) een aanzienlijk bedrag aan controleverschillen is geconstateerd, waarvan € 98 miljoen is gecorrigeerd in de definitieve versie. Deze verschillen zijn niet of niet tijdig in het primaire proces (eerste lijn) en de administratie en controlfunctie (tweede lijn, cluster BCO en DMC) afgevangen. De aard van de correcties geeft aan dat de kwaliteit van de (administratieve) processen en het uitdagen van de uitkomsten daarvan door de tweede lijn moeten worden verstevigd. Bijvoorbeeld door het versterken van de kennis, heldere (boekings)instructies rondom afgrenzing en ook opnemen bij tussentijdse afsluitingen. Daarnaast adviseert de accountant te heroverwegen of dit onderdeel moet zijn van een tussentijdse afsluiting (een hard closure), waarmee ook de kennis (en routine) in de eerste lijn kan worden verbeterd.
De betrouwbaarheid van de jaarstukken hangt sterk af van de derde lijn. Mijn vraag aan de wethouder is dan: bent u bereid om te onderzoeken wat het huidige first time right percentage is van de eerste lijn? Bent u bereid om een plan op te stellen hoe de first time right percentage verhoogd kan worden? Heeft u nu al ideeën hieromtrent of u moet u zich hierover nog gaan buigen?
Het risicoprofiel van de grondexploitaties is toegenomen. Inflatie en bijgestelde toekomstverwachtingen voor opbrengsten en kosten hebben een grote invloed op de portefeuille van grondexploitaties. De verwachte eindwaarde is gedaald van € 127 miljoen naar € 16 miljoen. Dit zal vooral invloed hebben op de resultaten van de komende jaren. In 2022 zijn de voorzieningen voor verlies op grondexploitaties verhoogd (met € 56,3 miljoen) en is de tussentijdse winstname per saldo gedaald naar € 14,6 miljoen (2021: € 33,5 miljoen).
Mijn vraag aan de wethouder is: Nu de parameters en de toekomstverwachtingen over de opbrengsten en kosten zijn bijgesteld en de verwachte opbrengsten van de huidige grondexploitaties aanzienlijk zijn gedaald, hebben we te maken met voorzichtige cijfers. Wat betekent dit voor de bouwambities van dit college?
Het voorspellend vermogen van de gemeentelijke begroting verdient ook aandacht. Het voorspellend vermogen kan namelijk worden verbeterd. Er is een trend te zien waaruit blijkt dat de gemeente Rotterdam consistent minder lasten initieel begroot dan er wordt gerealiseerd. Bij het opstellen van de herziene begroting is de gemeente beter in staat eerdere schattingsonzekerheden te ramen. De herziene begroting laat in tegenstelling tot de begroting een hogere inschatting van de lasten zien dan daadwerkelijk wordt gerealiseerd.
Het voorspellend vermogen van de gemeente is in de initiële begroting te verbeteren en is in de herziene begrotingsronde al meer nauwkeurig. Wel is in 2022 het verschil van de realisatie met de bijgestelde begroting groter dan in eerdere jaren. Ook in september 2022 heeft de toezichthouder, de provincie, hierover een brief gestuurd aan de raad en het college over de cijfers van 2021. Mijn vraag aan de wethouder is: bent u bereid om gebruik te maken van de natuurlijke adviesrol van de accountant om het voorspellend vermogen van de begroting te verbeteren? Bent u bereid om extern advies in te winnen om de kennis binnen de gemeentelijke organisatie hieromtrent te verbeteren?
Voorzitter, we merken op dat de arbeidsmarktkrapte de oorzaak is geweest voor het niet kunnen uitvoeren van bepaalde taken, zoals in het geval van de zorg, waar we te maken hebben met onderbesteding. De kosten binnen het sociaal domein hebben de afgelopen jaren een significante stijging doorgemaakt, een trend die reeds aan de gang is sinds de transitie AWBZ naar WMO in 2015. Het is daarom cruciaal en tegelijkertijd een uitdaging om controle te behouden over de totale kosten. Binnen het sociaal domein zijn er veel partijen betrokken. Tijdens het verantwoordingsgesprek van de COR met wethouder Buijt werd duidelijk dat hij zoekt naar een effectieve manier om optimale samenwerking te realiseren. De wethouder is eveneens op zoek naar een balans tussen “overleg wanneer het nodig is en kunnen sturen omdat je weet hoe het werkt”. Ik zou graag van de wethouder horen of hij dit nader kan toelichten en welk plan hij heeft om het arbeidsmarktprobleem op te lossen zodat we de kwetsbare inwoners van Rotterdam kunnen blijven verzorgen.
Een punt dat ik onder de aandacht van het college wil brengen zijn de programmadoelen die meermaals ter sprake zijn gekomen in de commissies. De accountant geeft in haar verslag aan dat zij een samenvattende reflectie mist op de jaarstukken. Ze merkt tevens op dat de realisaties op de programmadoelen niet in de jaarstukken zijn opgenomen. Dit punt ook aanwezig in de vorige collegeperiode. Is het huidige college bereid om zaken uitgebreider te beschrijven en de realisaties voor de komende jaren beter te rapporteren?
Niettegenstaande de eerdere punten, zijn er ook zaken waar wij als D66 trots op zijn, zoals op het gebied van mobiliteit, klimaat en onderwijs. We hebben bijvoorbeeld € 3,9 miljoen geïnvesteerd in de aanleg van fietspaden, fietspadverlichting en verbeteringen in het recreatieve knooppuntennetwerk. Hierdoor kunnen Rotterdammers veilig en snel naar hun werk, hun kinderen van school halen of ‘s avonds veilig naar huis fietsen na een avondje borrelen op de Witte de With. Moet je toch met de auto? Met 771 nieuwe openbare laadpunten, ben je zo weer op weg met je elektrische auto of scooter.
Dankzij het Klimaat Actieplan Rotterdam (KAR) veranderen we onze klimaatambities in realiteit, om de klimaatcrisis met beide handen aan te pakken. En die aanpak is divers, van een investering van € 10,5 miljoen voor CO₂-reductie in straatverlichting, tot energieklussers, die het afgelopen jaar 1.700 Rotterdammers hielpen met het verduurzamen van hun woning. We zijn op weg, maar nog niet klaar. Samenwerking is hierin essentieel. Bedrijven en de gemeente moeten hun beide hun steentje bijdragen.
Voorzitter, het is ons allen bekend dat we leven in een tijd van crises. Klimaat, energie, maar ook zeker wonen. Een dak boven je hoofd, dat verdient iedere Rotterdammer. In 2022 is gestart met de bouw van meer dan 3.000 woningen. Bovendien heeft het college vorig jaar geïnvesteerd in aardgasvrij gemeentelijk vastgoed, omdat ook binnen onze organisatie veel winst te behalen is in het verminderen van de broeikasgasuitstoot.
Laten we nu even kijken naar cultuur. Naar de bioscoop gaan, een lezing bijwonen, of een museum bezoeken: het is allemaal onderdeel van Rotterdam. En dat kan niet vroeg genoeg beginnen. In 2022 heeft 43% van de scholen één of meer niveaus stijging behaald in het Rotterdamse Cultuureducatie Model. We hebben cultuur ook dichter bij de Rotterdammers gebracht, door een investering van € 1,4 miljoen voor cultuur in de wijken.
Maar ondanks de positieve resultaten, mogen we onze ogen niet sluiten voor de problemen in onze stad. We kampen nog steeds met een lerarentekort, hoewel we dat als enige in de G4 licht hebben kunnen verminderen. We zijn er nog niet. Hetzelfde geldt voor kansengelijkheid en met een gevulde maag in de klas zitten. Gratis ontbijt op school werd in 2022 mogelijk gemaakt door het Actieplan Geldzorgen, iets waar ik ontzettend blij mee ben, maar we moeten ons blijven inzetten zodat geen enkel kind met honger in de schoolbanken zit. Een armoede-aanpak waar de wethouder bovenop zit, is daarbij van essentieel belang.”