Algemene beschouwingen bij begroting 2025-2028

Beste Purmerenders,

De grote schrijver Remco Campert schreef eens dat een compliment vaak de verpakking is van een belediging. En toch begin ik deze algemene beschouwingen met complimenten!

Want tegen een achtergrond van aanhoudende en grote onzekerheden gaan veel dingen goed in Purmerend. Met verreweg de meeste inwoners gaat het prima. Er worden woningen gebouwd, voorzieningen zijn van een goed niveau en we gaan vooruit op het gebied van groen en duurzaamheid.

Toch kan en moet nog veel beter. Op belangrijke onderwerpen laten we steken vallen en kansen liggen. Maar: zeker vergeleken met politiek Den Haag doen we het niet slecht.

Want het kabinet kiest zo zijn eigen prioriteiten. Zoals forse bezuinigingen op het onderwijs. Vooral op de aansluiting van onderwijs en arbeidsmarkt zal pijn worden gevoeld.

Dat is natuurlijk te gek voor woorden in een krappe arbeidsmarkt als deze. ‘Pijnlijk’, noemde de minister van Onderwijs het zelf. Maar hij tekent er wel voor. Penny wise, pound foolish, kortetermijndenken, buitengewoon onverstandig. Hiervan gaan we ook in Purmerend de consequenties zien. Daarom dient D66 bij deze begroting een motie in, om als gemeenten juist een steviger rol te gaan spelen op dit belangrijke onderwerp. Want dat kan.

Voorzitter, D66 is een progressieve partij. Wij willen vooruit. Gelijke kansen bieden, zodat iedereen het beste uit zichzelf kan halen. Dus we moeten ook kritisch zijn. Ik noem enkele onderwerpen die D66 belangrijk vindt:

* Gelijke kansen. We hebben nog een lange weg te gaan. Als het gaat om toegankelijkheid van voorzieningen voor iedereen, ook met een kleine beurs. Als het gaat om het recht om jezelf te kunnen zijn. Bij de start van Purmerend Pride was een kop in de krant onlangs nog: ‘De stad is niet erg vriendelijk voor ons.’

* Gezonde groei. We bouwen wel woningen, maar die groei wordt niet gezond geaccommodeerd. Er is meer ruimte en voorrang nodig voor fietsers, voetgangers, openbaar vervoer en deelmobiliteit. Meer aandacht voor verkeersveiligheid. Wij willen veilige fietsroutes voor onze scholieren, ook door de binnenstad.

* Goed onderwijs. Naast de aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt staat het bewegingsonderwijs fors onder druk. En voortijdig schoolverlaten en thuiszitten van leerlingen heeft extra aandacht nodig. Leren is niet alleen een plicht, maar ook een recht.

* Bezoekerscentrum Middenbeemster. Het staat wel in het coalitieakkoord, maar er wordt vooral veel over gepraat. Wat is de status en wanneer komt hier schot in de zaak?

* Klimaat, groen, duurzaamheid. Met de grote duurzaamheidsbudgetten die het vorige kabinet heeft vrijgemaakt, kunnen we veel méér doen.

* Gezondheidszorg. D66 maakt zich zorgen over het huisartsentekort. Onze voorstellen om hier iets aan te doen, zijn door deze gemeenteraad verworpen.

Voorzitter, dan de financiën.

In de meerjarenbegroting wordt een tekort gepresenteerd en worden geen bezuinigingen doorgevoerd. Dat is in lijn met het advies van de VNG en D66 is het daarmee eens. Tegelijkertijd schuiven we de echte pijnlijke financiële keuzes daarmee voor ons uit. We zeggen wel de hele tijd dat we keuzes moeten maken, maar we doen het nog niet. Dat is een eerlijke constatering. We wachten tot we niet anders kunnen.

We lijken nog te hopen op Den Haag, tegen beter weten in. Want de financiële toekomst ziet er gewoon slecht uit. Structureel kijken we aan tegen een tekort van 10 miljoen euro per jaar, en oplopend.

Voorzitter, dat komt ook doordat we in goede tijden – toen we met het Rijk ‘de trap op’ gingen – te weinig rekening hebben gehouden met het incidentele karakter daarvan. En door kostenoverschrijdingen op kredieten die eerder door de raad zijn vastgesteld. We zitten dus ook een beetje op de eigen blaren.

Belangrijk is nu het besef dat we vlak voor pijnlijke ingrepen staan. Wat gaan we als gemeente binnenkort niet meer – of minder – doen? Daar gaan we het over hebben richting de Voorjaarsnota. Dat is goed en onontkoombaar. Maar ik zeg ook alvast dit: de Voorjaarsnota stellen we in juni vast. Dat is zo’n beetje het moment waarop we ons gaan voorbereiden op de gemeenteraadsverkiezingen van maart 2026.

Een oprechte vraag van D66 aan andere fracties is deze: wie van u neemt bezuinigingen op in het verkiezingsprogramma? Wie kiest voor het verhogen van belastingen?

We moeten eerlijk zijn, realistische ambities hebben en de consequenties daarvan presenteren. We zijn het verplicht om inwoners, ondernemers, verenigingen, instellingen uit sport, cultuur en welzijn hierbij te betrekken. We zullen partijen pijn gaan doen.

Voorzitter, D66 vraagt het college om in de aanloop naar het maken van keuzes glashelder te zijn richting de betrokken sectoren in onze samenleving. Iedereen heeft er recht op om te weten welke afwegingen we maken. En om daarover mee te denken. Signaleer tijdig knelpunten en communiceer daarover. We horen graag hoe het college hiermee wil omgaan.

Ik rond af, voorzitter. Was het compliment waar ik mee begon een belediging? Zeker niet. Wel een waarschuwing en een oproep: het is ‘Code Rood’ voor onze gemeentefinanciën; betrek de samenleving bij de onvermijdelijke ingrepen die gaan komen.

D66 stelt zich daarbij, zoals u van ons gewend bent, positief-kritisch en constructief op.

Wij willen vooruit, met een eerlijk verhaal voor Purmerend.

Dank u wel.