Column: Praten met de Staten, een eerste indruk

Praten met de Staten is een van de concrete voorstellen die zijn voortgekomen uit een bijna ander halfjaar durend proces waarin Provinciale Staten Utrecht haar eigen werkwijze onder de loep heeft genomen. Aan het einde van de vorige Statenperiode heeft een werkgroep van vertrekkende en blijvende Statenleden een rapport met tien adviezen opgesteld ‘Sterke Staten doen er toe’. Reden voor het opstellen van dit rapport is dat er de komende periode belangrijke onderwerpen op de agenda staan en dat we kunnen leren van het verleden om onze werkwijze en de besluitvorming in de toekomt te verbeteren.

Dat er grote behoefte is aan participatie en inspraak werd mij afgelopen week al snel duidelijk. Vierentwintig mensen hadden zich vooraf aangemeld om te komen inspreken op acht onderwerpen. Vanwege het grote aantal insprekers was de vergadering al met een half uur vervroegd en werd de inspreektijd per inspreker teruggebracht van vijf naar vier minuten (wellicht goed te begrijpen maar wel een aandachtspuntje als we inspraak meer ruimte willen geven). Omdat D66 grote waarde hecht aan participatie en inspraak waren wij met vier mensen vertegenwoordigd.

De opzet van de avond is in twee delen. Eerst spreken alle mensen die zich vooraf hebben aangemeld in waarna daarna er een laagdrempelige ontmoeting plaatsvindt in de foyer waar Statenleden een op een met de insprekers inhoudelijk verder kunnen praten. Er kunnen nu dus allerlei onderwerpen bij de inspraak worden ingebracht, die niet noodzakelijkerwijs op de agenda staan en ook niet bij het desbetreffende Statenlid in portefeuille zitten. Bovendien, Statenleden kunnen nu niet meer direct tijdens de inspraak verhelderende vragen stellen. Wij moeten vooral eerst goed luisteren.

Na ruimt twee uur waren alle insprekers aanbod gekomen. De onderwerpen die werden ingebracht zijn ondermeer: fietstunnel N201, windmolens op land, bewonersinitiatieven circulaire samenleving, sanitaire voorzieningen in de publieke ruimte en natuurlijk de situatie rondom de wolf. Vooral dit onderwerp was in onze provincie de laatste weken uiterst actueel. Wat zijn nu mijn indrukken na deze eerste keer?

Laat ik beginnen met een compliment aan onze voorzitter Sjors Nagtegaal. Hij wist de inspraak, ondanks het grote aantal insprekers, zo te leiden dat mensen niet direct werden afgekapt als ze over de vier minuten inspraak heen gingen. Ook maakte hij soms een luchtige en humoristische opmerkingen waardoor het allemaal niet eentonig werd.

Ondanks de prima voorzittersstijl van Sjors bekruipt mij toch achteraf het gevoel dat de inspraak nu een soort lopende bandwerk wordt. Ik voel op de een of andere manier de tijdsdruk omdat we tijdig naar de volgende inspreker moeten gaan. Er is in die zin weinig afwisseling omdat Statenleden tussendoor geen verhelderende vraag kunnen stellen. Dit maakt het in mijn ogen ook wat formeel en minder persoonlijk.

Wat mij vooral ook trof tijdens de inspraak was de reactie van Nicolette Buiter, die namens Utrechts Landschap, Natuurmonumenten, Landschap Erfgoed Utrecht en IVN Natuureducatie haar reactie gaf op onze gewijzigde inspraakprocedure. Haar reactie stemt tot nadenken. In hoofdlijn komt het erop neer dat zij de Staten een spiegel voorhoudt met een aantal vragen waarbij je je af kunt vragen of deze vorm van inspraak wel een verbetering is.

Zo vraagt zij zich af of de termijn om kennis te nemen van stukken en op tijd te komen inspreken niet veel te kort is. Ook vraagt zij zich af hoe het moet als je op een avond over meer onderwerpen wilt inspreken. Blijf het dan bij vijf minuten waarbinnen je dit moet doen of krijg je vijf minuten per onderwerp? Haar laatste feedback vind ik ook tot nadenken stemmen. Wat nu wegvalt door alle inspraak op een avond te doen en Statenleden niet meer de gelegenheid krijgen publiekelijk verduidelijkende vragen te stellen, horen zij niet van elkaar en van de inspreker wat de interactie tussen beiden is. Bij de vorige vorm van inspraak was er toch ook vaak een dialoog waardoor de inspreker kon zien wat er tijdens de vergadering met haar of zijn inspraak wordt gedaan. Dat blijft nu onzichtbaar.

Het tweede informele deel van de inspraak vond ik op zichzelf plezierig. Onder het genot van een drankje heb ik de mensen, die hadden ingesproken op de onderwerpen die ik in portefeuille heb, in de foyer opgezocht. Het was soms even zoeken maar het is gelukt om met hen na te kunnen praten. Brengt mij overigens wel bij de vraag of dit ook niet op een ander moment kan. Meestal heb ik al voor de inspraak contact met de mensen die komen inspreken zodat ik een idee heb waarmee ze gaan komen.

Alles overziend, vond ik het een goede ervaring maar of dit voor mij een blijvertje is, weet ik nog niet. Misschien moeten we er ook nog allemaal aan wennen en het de tijd geven om te onderzoeken of deze nieuwe werkwijze een verbetering is. We hebben in ieder geval afgesproken over een jaar te gaan evalueren (of zoveel eerder als nodig is). We zullen dan moeten beoordelen of de opzet van Praten met de Staten bijdraagt aan een betere participatie en inspraak die efficiënter en transparanter is en uiteindelijk leidt tot een betere samenwerking en besluitvorming. Wat mij betreft betrekken we hier ook zeker de ervaringen van de insprekers zelf bij.