De gemeente, dat zijn wij allemaal

Na de gemeenteraadsverkiezingen is de formatie het startpunt van de nieuwe bestuursperiode van vier jaar, met uiteindelijk als doel een bestuursakkoord te sluiten en een college van B&W te vormen. Wij hechten er waarde aan dat alle geluiden van alle partijen gehoord worden tijdens dit proces en dat dit op een transparante manier gebeurt. Alle partijen moeten open en op de inhoud met elkaar kunnen blijven praten.

Dit is dan ook de reden dat we pleiten voor het aanstellen van een externe (in)formateur, van buiten de Eper gemeentepolitiek. Deze (in)formateur moet het werk onpartijdig en onafhankelijk kunnen doen. Deze persoon zou uiteraard de noodzakelijke kennis en inzichten moeten hebben aangaande gemeentelijke politiek in het algemeen. We zijn er van overtuigd dat dit tot een evenwichtiger advies leidt.

D66 pleit voor een raadsprogramma op hoofdlijnen – op basis van alle overeenkomsten in de verkiezingsprogramma’s. Kortom, een bestuursakkoord dat zegt: dít is wat we met de volledige raad de komende vier jaar minimaal gaan volbrengen. Het is dan niet meer de vraag wat we willen bereiken, maar hoe we dit gaan doen. Voor overige onderwerpen geldt dat er verschillende meerderheden te vinden kunnen zijn. Er is dan ook geen plaats meer voor een klassieke vorming van een coalitieakkoord en het debat kan dan op de inhoud gevoerd worden. De totstandkoming van dit akkoord moet uiteraard in de volle openbaarheid gebeuren. D66 wil de komende bestuursperiode onderzoeken wat de mogelijkheden zijn om zo’n raadsbreed akkoord te kunnen samenstellen op basis van de prioriteitstellingen van de inwoners zelf.

Naast de inhoud inventariseert de (in)formateur ook welke partijen een wethouder kunnen en willen leveren. D66 pleit voor een professionele werving en selectie van wethouders die worden geselecteerd op basis van hun inhoudelijke kennis en competenties, zonder dat zij noodzakelijkerwijs een specifieke partij aanhangen. Ook daar breken we met de standaard dat alleen de coalitiepartijen de wethouders zouden kunnen leveren. Uiteindelijk willen we allemaal dat er inhoudelijk kundige mensen op die posities terecht komen.

De gemeente is er voor de inwoners, niet andersom. De gemeente kán ook niet zonder de inwoners. Zij maken iedere dag van dichtbij mee waar het goed gaat en waar het beter kan. Goede beslissingen in onze gemeente beginnen dan ook met luisteren. D66 vindt daarom dat de inbreng van inwoners leidend moet zijn. Betrokkenheid en eigenaarschap staan hierbij centraal. We willen inwoners aan de voorkant van de besluitvorming betrekken, zodat vanaf het begin rekening gehouden kan worden met hun inbreng. Dat betekent overigens niet dat alle inbreng één op één wordt overgenomen of dat de hardst roepende de meeste aandacht moet krijgen. Het betekent wél dat er inhoudelijk over gesproken wordt, er serieus mee wordt omgegaan, dat er een duidelijke en eerlijke terugkoppeling is en dat er geen wassen-neus-gevoel ontstaat.

Er zijn meerdere manieren om deze inbreng bij de inwoners op te halen. Wij hebben er een aantal voor ogen die hieronder benoemd worden, maar staan uiteraard ook open voor nieuwe ideeën van inwoners zelf.

In de vorige raadsperiode is er een pilot geweest met een inwonerdialoog. Hiervoor werd een diverse groep inwoners gevraagd om in een fysieke bijeenkomst over een aantal onderwerpen met elkaar te spreken. Volgens ons was dit een goede eerste stap. D66 is er dan ook voor om minimaal één keer per bestuursperiode een inwonerdialoog te laten plaatsvinden.  

Op deze wijze kunnen de inwoners gedurende deze periode hun stem laten horen om het gemeentebestuur op het juiste spoor te houden. Bij ingrijpende besluiten moet er de mogelijkheid zijn om een extra inwonerdialoog over dat onderwerp te organiseren. Uiteraard is het dan van groot belang dat het gemeentebestuur open communiceert over hoe deze dialoogsessies de besluitvorming heeft beïnvloed. Wanneer er wordt afgeweken van een overduidelijke visie uit deze dialoog, moet het gemeentebestuur helder motiveren waarom dit zo is. D66 zet zich ervoor in om dit in de lokale regelingen vast te leggen.

Ook zijn wij voorstander van een referendum met bindend karakter waar het gaat om specifiek beleid. Afhankelijk van de onderwerpen moet het referendum ook per dorp/buitengebied kunnen worden ingezet. Zo kunnen de inwoners ook buiten verkiezingstijd hun mening geven over het beleid.

D66 is warm voorstander van lokale initiatieven en zet zich ervoor in om het de initiatiefnemers zo gemakkelijk mogelijk te maken. Hierbij denken wij aan initiatieven in de breedste zin van het woord: van lokale energiecoöperaties tot aan activiteiten in wijken. De gemeente moet hierin een faciliterende rol oppakken. Het initiatief is en blijft van de inwoner(s).

Om bovenstaand mede mogelijk te maken, willen we een onderzoek instellen naar de mogelijkheden om gemeentelijke budgetten voor de dorpen en/of de wijken vrij te maken die door de inwoners van de dorpen of wijken zelf besteed kunnen worden. Is er behoefte aan een speeltuin, meer groen, of een verkeersdrempel in een bepaalde straat? De inwoners dragen zelf de voorstellen voor. Door het dorps- en/of wijkbudget kunnen de inwoners van het dorp of de wijk hier een besluit over nemen. Zo hebben de inwoner(s) eigenaarschap over hun eigen lokale initiatieven en hebben ze ook direct zeggenschap over hoe hun dorp of wijk eruit komt te zien.

In het verlengde hiervan wil D66 een onderzoek instellen naar de mogelijkheden om in de toekomst participatief begroten mogelijk te maken. Hierbij wordt er voorafgaand aan het opstellen van de gemeentelijke begroting een heldere prioriteitstelling gevraagd aan de inwoners. Moet er een groter percentage van ons totale budget naar cultuur? Of juist naar wonen? Naar het bevorderen van verkeersveiligheid of naar meer faciliteiten voor sport? Niet alleen levert dit een duidelijk signaal naar de gemeente, het bevordert ook gesprekken en inhoudelijke discussies tussen inwoners onderling en maakt inzichtelijk waar de gemeente allemaal voor verantwoordelijk is. Een duidelijke toekenning door de inwoners van de gemeente per beleidsgebied wordt als leidraad gebruikt voor de begroting die door het college moet worden opgesteld. Het gemeentebestuur communiceert open over hoe de prioriteitenlijst de besluitvorming heeft beïnvloed en wat de gevolgen ervan zijn. Wanneer ervan wordt afgeweken, moet het gemeentebestuur helder motiveren waarom dit zo is en wat de gevolgen daarvan zijn. Hiermee wordt het te besteden geld zoveel mogelijk van ons allemaal.

Al deze initiatieven leiden tot het duidelijk centraal stellen van de inwoners bij besluitvorming en geven hen daar dan ook mede het eigenaarschap over. Sommige mensen zeggen dan misschien: je moet het maar durven, zoveel verantwoordelijkheid willen geven aan de inwoners. Ja, wij durven dat!

We noemden het zojuist al als voorwaarde voor een aantal initiatieven: transparante communicatie is absoluut onmisbaar. De beslissingen die een gemeente neemt moeten wat ons betreft altijd duidelijk gemotiveerd worden. De gemeente kan niet anders dan daar volledig transparant over zijn, bij goed én bij slecht nieuws.

D66 wil dan ook een communicatievisie en -kalender vaststellen waarin duidelijke kaders worden gesteld. Zo kan het gemeentebestuur de luiken niet meer dichttrekken bij slecht nieuws en worden de inwoners op de hoogte gehouden op een manier die voor D66 normaal is. In de communicatievisie wordt onder meer vastgelegd hoe inwoners worden geïnformeerd in het kader van de diverse trajecten. Voor wat betreft besluitvorming wordt er in vastgelegd hoe inwoners worden betrokken bij de planvorming, de inhoudelijke projecten en wat de inspraakmogelijkheden zijn. Ook worden participatiemogelijkheden voor initiatiefnemers vastgelegd in deze visie. In de communicatiekalender wordt voor de inwoners overzichtelijk gemaakt wat de termijnen zijn voor bijvoorbeeld inspraakprocedures, participatietrajecten en inwonerinitiatieven.

Hiernaast vinden we dat onze inwoners in een aantal gevallen veel vroeger op de hoogte gebracht moeten worden van zaken die spelen. Nu wordt – vooral in het ruimtelijk domein – strikt naar het formele besluitvormingsproces en de volgorde daarin gekeken. Bijvoorbeeld: betrokken inwoners worden pas geïnformeerd over een potentieel nieuw bestemmingsplan als de vergunningsaanvraag is ingediend. Door hier van het formele pad af te stappen en als gemeente actief te faciliteren dat betrokken partijen in een zo vroeg mogelijk stadium met elkaar in gesprek gaan, komen de partijen niet per definitie tegenover elkaar te staan en kunnen zij samen op weg in de procedure.

D66 is zelf transparant en open over de stand van zaken in de gemeenteraad, zowel inhoudelijk als over onze eigen stellingname. Wel vinden we dat we nog niet met voldoende regelmaat actief hierover communiceren en daar komt verandering in.

Als laatste is daar nog de dagelijkse communicatie door de ambtenaren in onze gemeente. We hebben allemaal wel eens met hen te maken. Of dat nou voor het aanvragen van een paspoort is, omdat we een vergunningsaanvraag indienen of omdat we ergens controle op krijgen in ons bedrijf. Vooropgesteld dat we geloven dat elke ambtenaar het werk zo goed mogelijk wil uitvoeren, zien we ook hier mogelijkheden tot verbetering.

D66 wil graag dat de menselijke maat op alle plekken wordt teruggebracht in de uitvoering van het dagelijkse werk in de gemeente. Natuurlijk bestaat er wet- en regelgeving en lokaal beleid waaraan voldaan moet worden, echter neemt dit niet weg dat de ambtenaar in staat gesteld moet worden om die menselijke maat op individueel inwonerniveau toe te kunnen passen. Om dit tot stand te brengen, willen we minder regels en meer ruimte voor maatwerk. Dit kan alleen als het gemeentebestuur bereid is die beslissingsruimte aan de ambtelijke professionals te geven en ervoor zorg te dragen dat zij voldoende handvaten hebben om deze beslissingen te nemen. Mogelijkheden op dit vlak in het kader van training en ontwikkeling zijn dan ook een belangrijke basis.
 
In aanvulling hierop zijn we bij de totstandkoming van dit verkiezingsprogramma op nog een aantal onderwerpen gestuit die ook te maken hebben met het HR-beleid bij de gemeente. Zo is daar de vergrijzing van de ambtenarenpopulatie, maar ook het feit dat op sommige taakgebieden maar één persoon verantwoordelijk is voor een bepaalde functie of taakgebied. We vragen ons af wat de gevolgen zijn als deze persoon ontslag neemt of met pensioen gaat. Er zijn dus vragen over de aantrekkelijkheid van het werkgeversmerk van de gemeente, de opvolgingsproblematiek en het talent management. Gezien de individuele ambtenaar vaker wel dan niet hét gezicht is van de gemeente, vinden we het belangrijk dat hier de juiste aandacht voor is, ook vanuit de gemeenteraad.