Betrokken stad

Mensen weten heel goed wat er beter kan in hun straat of buurt. Een kleine groep inwoners gaat hier ook actief mee aan de slag en daagt de gemeente en de raad uit om zaken beter te doen. De gemeente moet deze betrokkenheid koesteren en stimuleren. Tegelijkertijd is het niet zo dat deze actieve inwoners namens alle inwoners spreken.

D66 wil daarom dat er manieren gezocht worden om meer mensen te bereiken en te betrekken. Daarom moet Almere gaan experimenteren met kleinschalige en toegankelijkere manieren van burgerparticipatie bij gemeentelijk beleid. Dit kan op stads- en wijkniveau, maar juist ook op buurtniveau kan het echt het verschil maken voor mensen. Belangrijk is dat er vooraf duidelijk is wat er van de bewoners verwacht wordt en wat zij van de gemeente mogen verwachten. Mogen zij bijvoorbeeld input leveren en mogen zij (mee-)beslissen? D66 wil dat de gemeente verschillende pilots opzet om diverse werkwijzen uit te proberen. Zo kunnen inwoners geselecteerd worden door middel van loting, roulerend bij aanwijzing of door zich aan te melden. De voorliggende kwesties kunnen gaan over het maaibeleid, wat voor speelvoorzieningen waar worden geplaatst, welke bomen worden geplant en ga zo maar door.

In verschillende plaatsen in Nederland wordt geëxperimenteerd met het Right to Challenge. De kern van de aanpak is dat een groep (georganiseerde) bewoners taken van de gemeente kan overnemen als zij denken dat het anders, beter, slimmer en/of goedkoper kan. Het gaat dan om taken die de gemeente al uitvoert en waar dus budget voor is (niet taken die eerder zijn wegbezuinigd). Eerdere ervaringen in andere steden/landen hebben naar voren gebracht dat het belangrijk is dat er een vast aanspreekpunt is voor bewoners die gebruik willen maken van dit recht. Om dit experiment te laten slagen moet de gemeente het verder mogelijk maken om grotere taken die bij een commerciële aanbesteding als één geheel gaan, in kleinere stukjes op te knippen.

Mensen voelen zich soms zo betrokken bij een bepaald onderwerp dat zij volksvertegenwoordigers rechtstreeks benaderen met hun ideeën. Bijvoorbeeld door het gesprek aan te gaan, een petitie in te dienen of gebruik te maken van het inspreekrecht bij een gemeenteraad. Toch is dat niet altijd voldoende: de inspraak is niet altijd gekoppeld aan een duidelijk vervolg of geeft niet de ruimte voor de gewenste nuance. Dat geldt ook voor het referendum, waarbij mensen alleen maar ja of nee kunnen zeggen.

Om iedereen de kans te geven inhoudelijk betrokken te raken, introduceert D66 het burgerrecht op amendement. Een burgeramendement kan worden ingediend als een aantal mensen gelijk aan de kiesdeler haar handtekening zet onder het amendement. Zo heeft het burgeramendement een vergelijkbare democratische legitimiteit als een amendement ingediend door een volksvertegenwoordiger.

Het recht op amendement vergroot de betrokkenheid bij de besluitvorming. Het is een versterking van de representatieve democratie zonder dat het de helderheid van de besluitvorming aantast. Een wijzigingsvoorstel dat via deze weg bij de volksvertegenwoordiging behandeld moet worden heeft gewicht en is duidelijk ingebed bij een bestaand politiek proces.

Nederland kent een goed bestuur met zorgvuldige regelgeving zodat we zorgvuldig en eerlijk met elkaar en met de middelen die we hebben omgaan. Maar als de regels worden opgesteld kan men niet alles voorzien. Soms staan regels sympathieke initiatieven in de weg. ‘Bestuurlijke obstakels‘ kunnen het bijvoorbeeld moeilijk maken om in een wijk een energiecoöperatie te starten of thuiszorg te organiseren. De menselijke maat wordt onmogelijk gemaakt. In dat soort gevallen moet de gemeenteraad de bevoegdheid hebben om burgerinitiatieven dispensatie toe te kennen. Dit kan de gemeenteraad alleen doen voor regelgeving afkomstig van hetzelfde bestuurlijke niveau. De gemeenteraad kan bijvoorbeeld niet landelijke wetgeving als niet van toepassing verklaren.

Op die manier kan het initiatief waar de opsteller van de regel geen rekening mee kon houden doorgaan, maar is er wel sprake van zorgvuldige controle op de omgang met de regels. Ook ondervangt D66 hiermee de politieke onwil die dit soort initiatieven soms tegenhoudt. Het is niet meer mogelijk voor politici en bestuurders om zich te verschuilen achter hun interpretatie van regelgeving. Het succes van dit voorstel hangt af van een open en proactieve organisatiecultuur bij overheden en vertrouwen in mensen als grondhouding. Om deze open cultuur te bereiken en te versterken moeten overheden in staat worden gesteld om daar ook trainings- en bewustwordingsprogramma’s voor te organiseren.