Verslag van de verkenner
Alkmaar, 10 april 2022

Geachte leden van de raad,

Op 14, 15 en 16 maart 2022 waren de gemeenteraadsverkiezingen. Op maandag 21 maart 2022 bleek dat D66 als grootste partij uit de verkiezingen is gekomen. Eerder is in een overleg van lijsttrekkers afgesproken dat de grootste partij het voortouw zou nemen. In dit kader heeft D66 mij benaderd om als verkenner aan de slag te gaan. Ik heb aan dat verzoek van D66 gaarne voldaan.

Ik heb op 26, 27 maart met alle 13 partijen gesproken. Alle partijen hebben geconstateerd dat de opkomst laag was en dat de uitslag een sterk versnipperd landschap laat zien.

Alle partijen is gevraagd de verkiezingen te duiden, hoe ze hun eigen positie zien, hoe men de samenstelling van het college ziet, welke thema’s belangrijk zijn en of er partijen worden uitgesloten voor samenwerking. De gesprekken hebben plaatsgevonden in constructieve sfeer.

Op 2 april heb ik verdiepende gesprekken met alle dertien partijen gevoerd. Daar is een aantal vragen naar voren gekomen, waaronder of er draagvlak is voor een coalitieakkoord op hoofdlijnen, het concept voor te leggen aan het maatschappelijke middenveld en niet deelnemende partijen. Voorts heb ik geïnventariseerd of er blokkades/barricades zijn waaruit bleek dat partijen niet met elkaar wilden samenwerken. Daarbij kwam naar voren dat enkele partijen hebben aangegeven geen samenwerking te zien met de fractie van FvD. Verder is er geen enkele partij uitgesloten.

Daarna is aan alle partijen gevraagd welke drie onderwerpen wat hun betreft deel moeten uitmaken van het coalitieakkoord op hoofdlijnen. In deze gespreksronde is gebleken dat er breed draagvlak is voor een akkoord op hoofdlijnen en het toetsen van het akkoord aan het maatschappelijk middenveld.

Op basis van al deze gesprekken en informatie heb ik op 3 april D66, OPA en GroenLinks uitgenodigd om mijn bevindingen te delen en te bespreken welke overige partijen uitgenodigd zouden kunnen worden voor een mogelijke coalitie.

Op basis van dit gesprek met de drie grootste partijen heb ik later op de dag de volgende aanvullende partijen uitgenodigd voor een verdiepend gesprek: BAS, VVD en Leefbaar Alkmaar. Deze samenstelling van partijen omvatte de grootste partijen van de gemeenteraad en de partijen die verkiezingswinst hebben geboekt. In aanwezigheid van deze zes partijen heb ik uiteengezet wat de verkenning tot dan toe heeft opgeleverd: breed draagvlak in de maatschappij, drie partijen met vijf zetels is de basis en dat aangevuld met drie andere partijen. De andere partijen bestonden uit de twee grootste partijen na D66,OPA en GroenLinks. Deze samenstelling is aangevuld met twee van de partijen met verkiezingswinst. Zodat hierbij sprake is van een brede coalitie.

Ik heb hier aangegeven op basis van de gesprekken, en de lijst met opgeleverde thema’s de overtuiging te hebben dat het mogelijk moet zijn op inhoud een breed coalitieakkoord op hoofdlijnen op te stellen. Deze middag is tevens verkend of een coalitie met deze partijen mogelijk zou zijn. Een van de partijen, BAS, heeft aangegeven moeite te hebben met deze samenstelling en heeft bedenktijd gevraagd.

Vervolgens heb ik voor donderdag 7 april de zes eerder genoemde partijen uitgenodigd voor een vervolggesprek naar aanleiding van de gevraagde bedenktijd. In dit gesprek heeft BAS laten weten geen samenwerking aan te willen gaan met de VVD, waardoor de samenstelling van deze zes partijen niet mogelijk zou zijn. GroenLinks en Leefbaar Alkmaar hebben aangegeven geen deel te kunnen nemen op het moment dat BAS geen deel uitmaakt van deze mogelijke coalitie.

De partijen D66, OPA en de VVD hebben aangegeven de gesprekken op inhoud te willen voeren en deze mogelijke coalitie te willen verkennen. Echter, aangezien BAS de VVD bleef uitsluiten was een voortgang van deze poging in deze samenstelling onmogelijk geworden.

Hierbij merk ik op dat de blokkade zoals door BAS opgeworpen onverwacht was, aangezien op 2 april geen partij is uitgesloten door BAS toen daar nadrukkelijk naar is gevraagd. Gegeven deze situatie heb ik besloten deze bijeenkomst te schorsen.

Door een minderheid van de partijen is mij verzocht een mogelijke nieuwe samenstelling te onderzoeken. Ik heb dat voor kennisgeving aangenomen en heb afgesproken mij te beraden op vervolgstappen. De zes partijen hebben met elkaar afgesproken niet te communiceren met andere betrokkenen en partijen, alvorens ik met vervolgstappen zou komen.

Op donderdagavond 7 april heb ik na het gevoerde overleg een brief ontvangen van vertegenwoordigers van BAS, Leefbaar Alkmaar en GroenLinks. Kort samengevat hebben zij mij verzocht om een coalitie te onderzoeken met GroenLinks, Bas, Leefbaar Alkmaar, D66, PvdA en het CDA.


Op 10 april heb ik de fracties van D66, OPA en GroenLinks als drie grootste fracties uitgenodigd om verder te praten over de ontstane situatie. In dit gesprek hebben we de verschillende mogelijkheden besproken. Hierin heb ik GroenLinks als ondertekenaar van de eerder genoemde brief gevraagd om nadere duiding. Na de uitleg van GroenLinks is er een alternatief voorstel gedaan, waarvoor GroenLinks bedenktijd heeft gevraagd. Gedurende de bedenktijd ben ik – zoals gedeeld met GroenLinks – verder gegaan met mijn opdracht. Ik heb namelijk geconstateerd dat er separaat aan dit proces gesprekken door verschillende politieke partijen worden gevoerd om te komen tot een mogelijke coalitie. Hiermee is er een situatie ontstaan, die strijdig is met de democratisch gemaakte afspraken met de lijsttrekkers, dat de grootste partij het voortouw zou nemen om de onderhandelingen tot een goed einde te brengen.
Ik heb na dit gesprek een aantal bilaterale gesprekken gevoerd met verschillende partijen, waarna ik de volgende stap heb gezet.
Ik heb D66, OPA en de VVD uitgenodigd om de uitkomsten van de eerder gevoerde overleggen te bespreken. In deze samenstelling is de optie besproken om een concept coalitieakkoord op hoofdlijnen te schrijven, waar andere partijen later aan zouden kunnen deelnemen. Met deze partijen is bekeken welke partij direct en constructief zou willen meedenken aan het concept akkoord. Op basis hiervan is de fractie van SPA benaderd en bereid gevonden zich aan te sluiten. Vervolgens heb ik geconstateerd dat deze partijen een concept akkoord op hoofdlijnen zouden kunnen schrijven, met de uitdrukkelijke bedoeling andere partijen uit te nodigen daaraan deel te nemen.

Ik adviseer op basis van alle gesprekken met deze vier partijen een concept coalitieakkoord op hoofdlijnen te schrijven. Onderwerpen die onderdeel zijn van het conceptakkoord zijn gebaseerd op de door alle fracties ingebrachte belangrijkste punten. Deze partijen kunnen een concept schrijven met als doel een breder draagvlak te realiseren.

Zo kunnen andere partijen na het schrijven van het conceptakkoord deelnemen om vanuit de inhoud een bijdrage te leveren aan een akkoord wat een breed draagvlak kan vinden in de Alkmaarse gemeenteraad. Hiermee zijn alle partijen nadrukkelijk uitgenodigd om mee te doen. Ik adviseer dat deze partijen een start maken om zo snel mogelijk te komen tot een coalitieakkoord en een nieuw stadsbestuur.

Hiermee komt er een eind aan de fase van de verkenning en daarmee start de informatie. In het overleg met lijsttrekkers is afgesproken dat de grootste partij, D66, de fase van verkenning en informatie mag leiden. De fractie van D66 heeft mij verzocht om na deze fase van verkenning aan te blijven als (in)formateur. Ik adviseer u en daarmee D66 als grootste partij om naast mij een tweede informateur aan te stellen om recht te doen aan de begeleiding van een zo breed mogelijke informatie.



Hoogachtend,
Ria Oosterop-van Leussen
Verkenner