Idee 229 Lokaal ideaal XL

Voorwoord
Door Suzanne van den Eynden
 
De mooiste momenten uit mijn filosofielessen aan basisschoolleerlingen zijn opmerkingen als: ‘Zoals Julia het net zei, had ik het nog niet bekeken.’ Kom daar in de politiek maar eens om. Toen ik aankondigde dat de eerstvolgende les over de verkiezingen zou gaan, reageerde een van de leerlingen: ‘Politiek, dat is toch alleen maar een hoop geruzie van mensen die uiteindelijk niks voor elkaar krijgen?’ 
 
En die reactie is natuurlijk te begrijpen. Het verkiezingsdebat van het Jeugdjournaal begon met een compilatie van de manieren waarop politici elkaar de afgelopen twee jaar voor rotte vis hebben uitgemaakt. ‘Puinhoop’, ‘bende’ en ‘slappe hap’ schoten over het scherm. En natuurlijk: stevige kritiek hóórt soms bij de politiek. Maar voor de jonge kijkers bleef vooral het beeld hangen van politici die strijden in plaats van samenwerken; die elkaars standpunten niet vanuit interesse verkenden, zoals wij dit proberen tijdens de lessen, maar slechts gebruikten om er het eigen argument tegenover te zetten. Ja, het was lachen toen we het debat in de klas nog een keer terugkeken. Maar eigenlijk natuurlijk om te huilen. 
 
Niet dat de deelnemers aan het Jeugdjournaaldebat dit ontkenden. Schuldbewust gaven ze toe dat ze zich nog slechter hadden gedragen dan de gemiddelde kleuterklas. En ze beloofden plechtig beterschap.
 
Dat is goed en belangrijk. En tegelijkertijd vroeg ik me af of zij ten diepste doordrongen waren van het échte probleem van het ‘pek-en-veren’-imago dat mede dankzij hen de afgelopen jaren aan de politiek was gaan kleven, ondanks dat sommige politici oprecht hebben geprobeerd het anders te doen. ‘Wat heeft politiek eigenlijk met filosofie te maken?’, vroeg een andere leerling. Álles – en juist daarin zit ’m de kneep. 
 
Politiek gaat namelijk in de kern over oeroude morele vragen waarop de antwoorden samen het gedachtegoed van een partij vormen, het fundament van de standpunten. Zoals: ‘Wat is een goed leven?’ en, naar Immanuel Kant: wat mag ik doen, en wat is de mens? Maar ook over de vraag wat democratie als staatsvorm eigenlijk behelst. Over een Socratische zoektocht naar wat je bedoelt wanneer je zegt dat iets ‘oneerlijk’ is, en of ‘kansengelijkheid’ wel de lading dekt. En over het besef dat de ander óók gelijk kan hebben. 
 
Het is hoopgevend en van groot belang dat partijen die staan voor optimisme, vertrouwen en fatsoen nu onderhandelen over een nieuwe regering. Tegelijkertijd: het sociaal-liberalisme won tijdens de verkiezingen slechts nipt van uiterst rechts. Daarom een oproep aan politici van D66: blijf óók werken aan een sterkere filosofische basis van onze standpunten, aan een stevigere worteling van het sociaal-liberalisme. Koester onze kernwaarden en doordenk ze met elkaar. Houd ons rijke gedachtegoed levendig door het uit te dragen in elk debat. Stel bij elk plan de vraag: draagt dit écht bij aan meer gelijkheid of vrijheid? Of kan het tegenovergestelde óók waar zijn? 
 
Op het hoogtepunt van D66 neem ik vanwege een nieuwe baan afscheid van de Mr. Hans van Mierlo Stichting, met het voornemen om nog veel meer filosofielessen te wijden aan onze democratie. Want politiek en filosofie hebben elkaar harder nodig dan ooit.
 
SUZANNE VAN DEN EYNDEN is hoofdredacteur van Idee. 
[email protected]