Kanttekeningen bij de digitale stad
Gelijkheid, democratische controle en digitale autonomie in Nederlandse gemeenten
door Laura de Vries

Steeds vaker zijn (nieuwe) technologieën onderdeel van de publieke ruimte. Van sensoren die verkeersmetingen doen of geluidsopnames maken, camera’s die gedrag analyseren, tot kastjes in winkelstraten die met wifitracking mensen kunnen tellen. Gemeenten maken – begrijpelijkerwijs – volop gebruik van deze (nieuwe) technologische toepassingen, maar dit is niet zonder risico’s. Dit paper analyseert drie principes die bij slimme stad-toepassingen onder druk staan: het gelijkheidsbeginsel, democratische controle en digitale autonomie.

Gelijkheidsbeginsel, democratische controle en digitale autonomie
Ten eerste kunnen slimme stad-toepassingen discriminatie in de hand werken, bijvoorbeeld wanneer camera’s of sensoren de gezichten of bewegingen van mensen van kleur minder goed herkennen dan die van witte mensen. Bovendien kunnen deze toepassingen de persoonlijke autonomie van mensen inperken, wanneer ze gebruikt worden om gedrag te sturen in een door de overheid gewenste richting, bijvoorbeeld om gewelddadig gedrag te voorkomen. Het tweede principe – democratische controle – staat onder druk doordat de bedrijven die betrokken zijn bij slimme stad-toepassingen geen inzicht geven in de werking van hun software. Dit maakt het lastig voor gemeentebesturen en raadsleden om inzicht te hebben in wat er gebeurt met de data van inwoners. Digitalisering staat bovendien lang niet altijd (voldoende) op de agenda van de lokale politiek. Als derde principe analyseert dit paper digitale autonomie van gemeenten. Gemeenten worden steeds afhankelijker van een beperkt aantal softwareleveranciers. Bovendien hebben gemeenten lang niet altijd duidelijk vastgelegd in contracten wat bedrijven wel en niet met de data van inwoners mogen doen.

APK voor digitale autonomie in de slimme stad
Het stuk biedt een keuring waarmee gemeentebesturen jaarlijks in kaart kunnen brengen hoe het staat met hun afhankelijkheid van softwareleveranciers voor slimme stad-toepassingen. Gemeentebesturen kunnen hiermee grip terugwinnen op wat met de data van inwoners gebeurt, zodat zij van de voordelen van technologische innovatie gebruik kunnen maken, zonder hierbij de rechten, kansen en vrijheden van inwoners uit het oog te verliezen.