Algemene Beschouwing Begroting D66-fractievoorzitter Erik Roumen

De raadsvergadering in juli over de Kadernota 2025 was anders dan anders:
– het was een vergadering waarin de urgentie breed werd gevoeld en uitgedragen; dat we als raad de toekomst van onze gemeente moeten waarborgen;
– het was een vergadering waarin we hebben geconstateerd dat ons ‘huishoudboekje’ zodanig is dat niet alles meer kan, dat het zelfs een stuk minder moet en dat er daarom pijnlijke keuze gemaakt moeten worden;
– en het was een vergadering waarin we als raad het amendement “solide Kadernota – gezamenlijk naar een solide toekomst” hebben aangenomen met 22 stemmen voor en 5 tegen.

Voorzitter,
In deze Programmabegroting zijn de pijnlijke keuzes uit de Kadernota verwerkt en zien we ook de vertaling van dit amendement terug.
 
D66 heeft al vaker bepleit om te besparen op de medebewindstaken omdat we gewoon te weinig middelen hiervoor van het Rijk krijgen.
Daarom vindt D66 het een goede zaak dat het college dit ook aangeeft en er naar handelt; dat een grote omslag in denken en doen nodig is en dat ook buiten de gebaande paden gekeken wordt.
 
De fractie van D66 ziet dat het college voor het minimabeleid en de ‘sociale basis’ kansen heeft gezien om de impact van de noodzakelijke keuzes wat te verzachten;
En stelt voor om met de partners in gesprek te gaan over HOE de beschikbare middelen vanaf 2026 zo goed mogelijk ingezet gaan worden om ontmoeten en ontspannen mogelijk te blijven maken. De resultaten worden opgenomen in de Kadernota 2026.
 
Deze aanpak biedt een kans voor een betere oplossing dan de oorspronkelijke plannen uit de kadernota. D66 heeft er vertrouwen in dat dit traject de komende maanden voldoende duidelijkheid en perspectief kan bieden voor alle partners  om te blijven doen waarvoor ze zijn opgericht. Met als ultieme doel dat de gemeente mede dankzij vrijwilligersorganisaties in de sociale basis een bloeiende en sociale gemeenschap kan blijven!
We kijken verwachtingsvol uit naar de opmaat van de Kadernota 2026!
 
Voorzitter,
Ondanks het tegenvallende financieel perspectief van de afgelopen perioden is er wel het nodige gerealiseerd (woningbouwversnelling met concrete plannen, wijkaanpak Stenfert, inzetten voor nieuwe woonwijken inclusief opvang asielzoekers).
En D66 vindt het goed dat het college in deze begroting ook een perspectief biedt voor de iets langere termijn;
…door een vernieuwende manier van werken te onderzoeken met de 5 vliegwielen.
Dit is een benadering waar D66 goed achter kan staan! We kijken uit naar de resultaten.
 
 
Voorzitter, en zoals al vaker is gezegd, ontvangen we te weinig middelen vanuit het Rijk voor de uitvoering van de taken.
Dan is het toch op z’n minst vreemd dat we ervoor kiezen om het ontvangen geld van het Rijk voor een bepaalde taak NIET in te zetten voor die taak!
Ik zie u allen denken ‘waar heeft hij het over?’
 
Voorzitter, ik zal het toelichten, het gaat over de ‘decentralisatie-uitkering openbare bibliotheken’ genoemd in de September-circulaire 2024;
 
Voordat de wettelijke zorgplicht van gemeenten voor de openbare bibliotheken is ingevoerd, ontvangen gemeenten ter overbrugging een decentralisatie-uitkering openbare bibliotheken. Voor Rheden is dit voor de jaren 2025 en 2026 €128.800 per jaar.
En als de wettelijke zorgplicht vanaf 2027 van kracht is zullen de gemeenten hiervoor een structurele bijdrage via het gemeentefonds ontvangen.
 
Tot op heden heeft het college niet aangeven dat zij bij de verwerking van de September circulaire 2024 gaan voorstellen om de decentralisatie-uitkering voor onze bibliotheken te bestemmen.
 
Daarom voorzitter dient de fractie van D66, samen met VPR en CDA, het amendement “Rijksgelden beschikbaar stellen voor het beoogde doel: de bibliotheek” in.
– Omdat de ambitie van de gemeente Rheden is dat iedereen kan lezen, schrijven en rekenen, dat de inwoners van de gemeente Rheden digitaal vaardig zijn en deel kunnen nemen aan een rijk cultureel aanbod;
– Omdat de openbare bibliotheken in onze gemeente een belangrijke rol spelen in de ontwikkeling van deze basisvaardigheden en invulling geven aan de wettelijke kernfuncties van de bibliotheek {boeken uit te lenen, een informatiepunt digitale overheid in te richten, en informatiebijeenkomsten te organiseren over gezondheid, vrijwilligerswerk of duurzaamheid};
– Omdat de bibliotheek de problemen als gevolg van het gebrek aan indexering jarenlang in eigen begroting heeft ‘opgelost’ waardoor de rek in eigen begroting er inmiddels uit is;
– Omdat de bibliotheek verwacht haar exploitatietekorten in 2025 en 2026 op te kunnen lossen met de met de middelen die de gemeenten Rheden en Rozendaal als decentralisatie-uitkering Openbare bibliotheken van het Rijk gaan ontvangen, juist omdat deze uitkering bedoeld is voor het versterken van het lokale bibliotheekstelsel;
– En omdat de bibliotheek direct weer in een penibele financiële situatie terecht komt als deze uitkering niet als verhoging van het budget aan de bibliotheek beschikbaar wordt gesteld waardoor de dienstverlening alsnog zal worden afgeschaald.
 
En verder ligt het amendement in de lijn van de motie “een gezonde Zoomerij is belangrijk voor onze gemeente” die tijdens de behandeling van de programmabegroting 2024 unaniem door de raad is aangenomen.
 
Voorzitter, ik zal het dictum voorlezen
1. Aan het (ontwerp)raadsbesluit toe te voegen:
“met dien verstande dat:
– Het in de programmabegroting 2025-2028 vermelde budget voor de bibliotheek voor de jaren 2025 en 2026 met € 128.800 per jaar wordt verhoogd;
– Voor de dekking daarvan in 2025 en 2026 de begrote toevoegingen van jaarlijks € 1 miljoen aan de algemene reserve met €128.800 wordt verlaagd;
– Alle relevante tabellen en tekstuele toelichtingen in de programmabegroting 2025-2028 op voorgaande wijzigingen worden aangepast.
2. Bij de verwerking van de effecten van de septembercirculaire 2024, bij de 1^e bestuursrapportage 2025, de decentralisatie-uitkering voor de bibliotheken wordt ingezet als algemeen dekkingsmiddel.”
 
Voorzitter, voor de duidelijkheid wil D66 nog opmerken dat:
– de €128.800 een verhoging is van de in de voorliggende programmabegroting vermelde budgetten;
– de ombuiging van 70Kvanaf 2026 blijft staan;
– de eenmalige Rijkssubsidie voor 2024-2025 in 2026 niet meer wordt ontvangen.
 
Met andere woorden: de bibliotheek gaat met deze € 128.800 in de komende jaren er nog steeds op achteruit.
 
 
Voorzitter, dan nog wat anders; de podiumvoorziening
In de Cultuurnota ‘Spelender-wijs’ (2019-2026) is het belang van culturele amateurverenigingen en het belang van cultuur voor persoonlijke ontwikkeling aangegeven. En de inspiratie die culturele programmering aan inwoners biedt wordt onderstreept.
 
We constateren ook dat de podiumvoorziening voldoet aan de door de gemeente gehanteerde beleidsdefinitie van de sociale basis, ik citeer: ‘alle voorzieningen (aanbod) bedoeld om elkaar te ontmoeten en ondersteunen, ontwikkelen en ontspannen; die zorgen dat mensen kunnen samenleven en meedoen. Dit aanbod kan door inwoners worden gebruikt, zonder dat ze daarvoor officieel toestemming (een indicatie) nodig hebben’.
 
Dat voor culturele amateurverenigingen de podiumvoorzieningen binnen de gemeente essentieel zijn behoeft volgens mij geen verdere uitleg!
De professionele podia -schouwburgzaal Theothorne (in Dieren), Studio26 en K13 (in Velp)-  stellen de amateurverenigingen in staat om tegen een gereduceerd tarief voor een aantal voorstellingen per jaar gebruik te maken van een professioneel podium.
Dit kunnen de podiumvoorzieningen doen omdat zij van de gemeente hiervoor jaarlijks een subsidie ontvangen.
 
Hierover heeft D66 schriftelijk een vraag gesteld (of de uitspraak ‘als organisaties uit de sociale basis die langer dan 3 jaar subsidie ontvangen dit als “structureel” wordt beschouwd’ ook van toepassing is voor de podiumvoorziening),
… en het antwoord vinden wij iets te gemakkelijk (is niet van toepassing op de podiumvoorziening omdat elk jaar verschillende organisaties gebruikmaken van de podiumvoorziening en daarmee zijn het incidentele subsidies).  
 
Daar komt bij dat de coronapandemie in de jaren 2020, 2021 en 2022 een behoorlijke invloed hebben gehad op de mogelijkheden van culturele amateurgezelschappen en organisaties om optredens en uitvoeringen te verzorgen. Het structureel gebruik van de podiumvoorziening is hierdoor lastig hard te maken.
 
En voor sommige verenigingen is het jaarlijks verzorgen van optredens of uitvoeringen een onderdeel van hun bestaansrecht, zoals bij toneelgezelschappen.
 
D66 ziet de podiumvoorziening daarom wel degelijk als een structurele subsidie voor de sociale basis, zodat een zelfde aanpak als bij de ‘sociale basis’ rechtvaardigt.
 
Voorzitter,
D66 roept het college dan ook op om net als bij de ‘sociale basis’ met de betrokken organisaties gesprekken te hebben om met hen de prioriteiten te bepalen;
Om een gezamenlijk plan te maken met een verdeling van de beschikbare middelen voor de komende jaren; en dit voor de kadernota 2026 te vertalen naar een inhoudelijk bezuinigingsvoorstel.
 
Daarom dienen we het amendement ‘Een podium voor onze inwoners’  in. Voorzitter, ik zal het dictum voorlezen:
 
Aan het (ontwerp)raadsbesluit toe te voegen:
“met dien verstande dat:
– Het in de programmabegroting 2025-2028 vermelde budget voor de podiumvoorziening – onderdeel van taakveld 5.3 ‘Cultuurpresentatie. -productie en -participatie’ – voor het jaar 2025 met € 23.000 per jaar wordt verhoogd;
– Voor de dekking daarvan de in 2025 begrote baten uit de forensenbelasting te verhogen met € 21.000 per jaar.
– Het resterende deel van € 2.000 per jaar te dekken uit de algemene reserve;
– Alle relevante tabellen en tekstuele toelichtingen in de programmabegroting 2025-2028 op voorgaande wijzigingen worden aangepast.
 
Voorzitter, en als laatste;
 
Bij de behandeling van de begroting 2024 (november 2023) hebben we bij programma Leefomgeving aangegeven dat we de tekst bij openbare verlichting te beperkt vonden.
Het beoogde doel is met het amendement Koester de Duister (unaniem aangenomen) aangepast; naast de veiligheid voor onze inwoners werd ook de nachtelijke duisternis als omgevingskwaliteit een uitgangspunt.
 
D66 vindt het jammer dat we in voorliggende Programmabegroting hier niets meer van terug zien is;
…niet bij de ‘inrichting en beheer van de openbare ruimte’
…en niet bij ‘biodiversiteit, erfgoed en landschap’.
 
Wat moeten we doen om het college zich hiervoor in te laten zetten?
Een unaniem aangenomen amendement moet toch voldoende zijn?
…of moeten we opnieuw om een toezegging vragen?
 
 
…college en organisatie: onze dank voor het enorme werk dat onder druk tot deze begroting heeft geleid.
 
…en voorzitter, dank voor zover.