Verkiezingsprogramma
Lees voor

De grote transities

Als Nederland op 6 juni 2024 naar de stembus gaat voor de Europese verkiezingen, zijn we nog niet halverwege het jaar. Nederland heeft dan al haar Earth Overshoot Day achter de rug: de dag waarop we meer van de aarde nemen dan dat het kan geven. We weten dat alle signalen op rood staan. Iedereen merkt de effecten van klimaatverandering, of het nou gaat om bosbranden, droogte, hittegolven of overstromingen. Toch blijkt het moeilijk om de keuzes te maken die echt nodig zijn. Een systeem loslaten dat heel lang heeft gezorgd voor blinde voorspoed; dat doet pijn. Maar als we keuzes nog verder uitstellen, zullen de kosten voor de samenleving vele malen hoger uitvallen.

Mensen weten dat ook: ze maken al keuzes voor duurzamere alternatieven, slimmer gebruik van regenwater, koelere bebouwing en minder energie of plastic. Het gevoel van urgentie moeten we benutten. D66 durft wél te kiezen. Voor een systeem waarin economie en ecologie hand in hand gaan. Waar innovatie – ook sociaal – en groen ondernemerschap duurzaamheid aanjagen. Waarin we de impact op natuur en samenleving nadrukkelijk meewegen en als basis nemen. Waarin brede welvaart en welzijn voor iedereen centraal staat. 
 
De Europese Unie is fundamenteel om ons welzijn te bewaken en onze welvaart te bevorderen. Wereldwijd is er een stille wedloop aan de gang. De VS en China pompen enorm veel geld in hun economie van morgen en zorgen ervoor dat ze zo goed mogelijk voorbereid zijn voor toenemende klimaatverandering en schaarste. De ontwikkelingen die daarmee gepaard zijn gigantisch; denk bijvoorbeeld aan de ontwikkeling van elektrische auto’s, computerchips of duurzame industriële infrastructuur. De EU kan niet vastgeroest blijven in het verleden, zeker niet wanneer onzekerheden toenemen in een veranderende wereld. Gelukkig liggen de kansen – nu nog – voor het oprapen. Maar dan moeten we wel samenwerken en binnen Europa elkaars krachten bundelen.
 
De schaal van de transities kunnen we namelijk alleen realiseren op Europees niveau. De lat moeten we daarbij hoger legen. Met de Green Deal heeft de Europese Unie laten zien dat we bijzondere dingen kunnen realiseren, áls we samenwerken en blijven vasthouden aan wat ons verbindt in plaats van uit elkaar drijft. En de groene transitie biedt volop kansen en mogelijkheden, áls deze rechtvaardig en sociaal is. Als de sterkste schouders de zwaarste lasten dragen. Als de mensen in de meest kwetsbare posities ondersteuning krijgen. Als vervuilende multinationals meebetalen aan verduurzaming, want zij hebben het meest profijt van het fossiele tijdperk. Als we structureel en strategisch investeren, innovatieve, groene ondernemers steunen en de kracht van diversiteit omarmen als concurrentievoordeel. Als we duidelijke Europese regels maken en eerlijk beprijzen, zodat de vervuiler betaalt en hergebruik rendabel is. Als groen de norm is en iedereen mee kan doen.
 
De strijd voor een groene, innovatieve Europese toekomst gaat hand in hand met de digitale transitie. Zowel de ontwikkeling van nieuwe digitale technologie, als kunstmatige intelligentie gaat razendsnel. D66 wil de kansen van nieuwe technologie grijpen. Kunstmatige intelligentie kan bijdragen aan een duurzame landbouw, meer biodiversiteit en snelle opwekking van groene energie. Tegelijkertijd kan de digitale transitie ook juist de klimaatcrisis erger maken, doordat het veel water en energie kost om technologie te ontwikkelen. Daarom zetten we klimaatneutraliteit centraal in de ontwikkeling van nieuwe digitale technologie.
 
Ook de digitale transitie slaagt alleen als ze eerlijk en rechtvaardig is. Daarom wil D66 een digitale toekomst waarin vrijheid, gelijkheid en democratie boven de bedrijfswinsten van Big Tech staan. We vergroten de digitale verbondenheid binnen Europa en zorgen dat iedereen meekomt in de digitale toekomst van Europa. We roepen de handel in persoonlijke gegevens een halt toe en maken een vuist tegen de verslavende algoritmes van sociale mediaplatforms. We herverdelen de opbrengsten van Big Tech door winsten te belasten. Samen met de innovatieve kracht uit het bedrijfsleven bouwen we een veerkrachtige digitale economie waarin de creativiteit van start- en scale-ups wordt benut.
 
Hoe de Europese Unie vormgeeft aan de digitale transitie, bepaalt ook mede de toekomst van haar positie in de wereld. Voor D66 is de ambitie dat de Europese Unie in 2035 koploper is in de ontwikkeling van eerlijke, rechtvaardige en duurzame kunstmatige intelligentie.

Onze inzet:

  • In 2040 is Europa klimaatneutraal en in 2050 klimaatpositief. Vanaf 2045 is het gebruik van fossiele brandstoffen verboden.
  • Om bedrijven te helpen met deze transitie komt er een Europees fonds om de productie van groene en circulaire producten te stimuleren.
  • In 2030 is ten minste 30 procent van alle land- en zeegebieden hersteld. In 2050 zullen alle ecosystemen in Europa in goede staat hersteld zijn.
  • Om volwaardig deel te nemen aan de maatschappij en je mening vrij te kunnen uiten, is toegang tot het internet voor iedereen essentieel. Het recht op internet wordt daarom expliciet vastgelegd als mensenrecht.
  • Een klimaatneutrale landbouw in 2040. EU-landbouwgelden worden voortaan expliciet ingezet om de transitie naar duurzaamheid te helpen versnellen. Een vitaal landschap, een leefbaar platteland en biodiversiteit staan daarbij centraal.
  • In Europees verband werken we aan een hogesnelheidsnetwerk tussen alle belangrijke stedelijke regio’s en investeren we in internationale spoorverbindingen.

1

Naar een klimaatneutraal Europa

De afgelopen jaren heeft de Europese Unie grote stappen gezet op klimaatbeleid. We zijn op weg naar 57 procent CO2-reductie in 2030. Het emissiehandelssysteem is aangescherpt en uitgebreid. Er is een CO2-grensheffing gekomen (CBAM). Er zijn ambitieuze regels voor hernieuwbare energie en energiebesparing. En er is een social climate fund gekomen dat bijdraagt aan een rechtvaardige transitie. De komende jaren moet de Europese Unie zorgen dat lidstaten deze regels ook daadwerkelijk nakomen. Tegelijkertijd moet het vizier ook op 2040 en 2050, om te zorgen dat Europa koploper blijft in de wereld en zo snel mogelijk klimaatpositief wordt.

Naar een klimaatneutraal Europa

De afgelopen jaren heeft de Europese Unie grote stappen gezet op klimaatbeleid. We zijn op weg naar 57 procent CO2-reductie in 2030. Het emissiehandelssysteem is aangescherpt en uitgebreid. Er is een CO2-grensheffing gekomen (CBAM). Er zijn ambitieuze regels voor hernieuwbare energie en energiebesparing. En er is een social climate fund gekomen dat bijdraagt aan een rechtvaardige transitie. De komende jaren moet de Europese Unie zorgen dat lidstaten deze regels ook daadwerkelijk nakomen. Tegelijkertijd moet het vizier ook op 2040 en 2050, om te zorgen dat Europa koploper blijft in de wereld en zo snel mogelijk klimaatpositief wordt.

• D66 wil de CO2-uitstoot van de Europese Unie in hoog tempo reduceren. Dit betekent dat Europa in 2040 klimaatneutraal is, zodat we in 2050 klimaatpositief zijn. Er worden dan meer broeikasgassen uit de atmosfeer gehaald, dan er worden uitgestoten.
• De Europese Commissie moet de komende jaren de naleving van de afspraken uit Fit for 55 actief monitoren en verbeteren. Voor D66 verdienen met name de afspraken over een sociaal rechtvaardige klimaattransitie extra aandacht. Daarom sluiten we alleen strategische projecten en partnerschappen als hierin mensenrechten, alle fundamentele arbeidsrechten en klimaat gewaarborgd zijn. Ook moet de Europese Commissie toezien dat de vergroening op het Europese continent niet leidt tot extra uitstoot elders in de wereld.
• Europa wordt in 2040 niet alleen klimaatneutraal binnen eigen grenzen, maar ook wat betreft de uitstoot elders in de wereld. Dit wordt bereikt door actie van zowel overheden (inclusief EU-wetgeving zoals CBAM en de Bossenwet) als bedrijven (die de ‘uitstoot elders’ binnen hun waardenketens verminderen).
• De Europese industrie zal moeten vergroenen om klimaatverandering succesvol tegen te gaan en om mee te doen aan de wereldwijde wedloop naar duurzaamheid. Om te voorkomen dat er een subsidiewedloop ontstaat tussen lidstaten en om weerbaar te blijven, wil D66 een groene Europese industriepolitiek. Met Europese coördinatie over welke strategische industrie waar in Europa het beste kan plaatsvinden en zo nodig wordt gesteund. In regio’s die nu voor hun werkgelegenheid afhankelijk zijn van fossiele industrie, investeren we in nieuwe vormen van werkgelegenheid.
• We vinden het rechtvaardig dat de vervuiler betaalt. Daarom bouwen we fossiele subsidies en vrijstellingen zo snel mogelijk af, zodat duurzame investeringen ook rendabele investeringen worden. Dit doen we in Europees en mondiaal verband, waartoe minister Rob Jetten namens Nederland al het initiatief heeft genomen. In plaats van fossiele subsidies willen wij subsidies en fiscale voordelen beschikbaar maken voor innovatie en opschaling van nieuwe, schone technieken. In Europa werken we naar een gelijk tarief in de energiebelastingen. Voor fiscale vrijstellingen die internationaal geregeld zijn, zoals voor scheepvaart en luchtvaart, neemt Europa het voortouw om deze af te bouwen.
• Naast het afbouwen van fossiele subsidies wil D66 ook dat het gebruik van fossiele brandstoffen en fossiele grondstoffen wordt afgebouwd. Om die reden willen we dat de Europese Unie met een ambitieuze afbouwagenda komt met als einddoel een verbod van de winning van fossiele brandstoffen in 2045. In de Europese Unie worden geen vergunningen meer afgegeven voor fossiele activiteiten, zoals de winning van fossiele energie, nieuwbouw of uitbreiding van fossiele infrastructuur of raffinaderijen. Dit geldt ook voor de activiteiten van Europese bedrijven met of in derde landen, waaronder exportkredieten. Bestaande vergunningen en activiteiten worden afgebouwd of omgebouwd naar niet-fossiel.
• Om bedrijven te helpen met deze transitie wil D66 dat er een Europees fonds komt met als doel gaten te dichten en belemmeringen weg te nemen in het financiële ecosysteem. Het zal ontworpen worden in overleg met de bestaande spelers uit zowel de financiële sector maar ook de start-ups, scale-ups, het innovatieve MKB en de traditionele industrie. Het doel is ervoor te zorgen dat de transitie beter en sneller tot stand komt. Dat lukt alleen als de grote geldhoeveelheid in de wereld efficiënt en effectief toegang vindt tot alle groene innovaties en zo het groene concurrentievermogen kan worden versterkt.
• In de Europese Unie zijn ambitieuze afspraken gemaakt over CO2-reductie tot 2030, onder andere door aanscherping van het emissiehandelssysteem (ETS) en de invoering van een CO2-grensheffing (CBAM). Wij willen het ETS en CBAM uitbreiden naar meer sectoren, bijvoorbeeld de landbouw, en gratis rechten in het ETS volledig afschaffen. Uiteindelijk willen we een Europese CO2-heffing die nationale heffingen vervangt en interacteert me het ETS. Door ook de grensheffing CBAM uit te breiden willen we voorkomen dat ambitieuze CO2-reductie in Europa leidt tot toename van emissies elders in de wereld.
• De EU neemt het voortouw in internationale samenwerkingen, waarin gezamenlijke emissiehandelssystemen worden geïnitieerd, met maximale dekking over de gehele wereld.
• Wij willen de Europese marktmacht inzetten om duurzame productstandaarden over de hele wereld te bevorderen, bij voorkeur via vrijhandel.
De Europese Unie moet ook negatieve emissies reguleren en stimuleren, zoals het afvangen, opslaan en nuttig hergebruiken van CO2. Daarbij vinden wij het belangrijk dat negatieve emissies alleen worden toegepast om niet-vermijdbare emissies te compenseren.
• Innovatie biedt veel kansen om onze uitstoot te verlagen en om steeds schoner te kunnen voorzien in onze behoeftes. Met de best beschikbare technieken houdt Europa bij welke technologieën verplicht moeten worden toegepast. D66 wil dat deze lijsten vaker worden herzien. Zo kan innovatie sneller worden toegepast.
• Europese landen hebben veel bijgedragen aan de opwarming van de aarde waardoor delen van de wereld nu onbewoonbaar beginnen te worden. Deze klimaatcrisis raakt ontwikkelingslanden onevenredig hard. Zij zijn niet de oorzaak, maar dragen wel de gevolgen. Dat is niet rechtvaardig. Daarom is er in Europese ontwikkelingshulp extra aandacht voor de negatieve gevolgen van de klimaatcrisis in deze landen en draagt de Europese Unie bij aan het Loss and Damage fonds van de VN.

Technologie voor een duurzaam Europa

Digitale technologie kan een belangrijke bijdrage leveren aan de bestrijding van de klimaatcrisis. Tegelijkertijd kost de ontwikkeling van digitale tecDigitale technologie kan een belangrijke bijdrage leveren aan de bestrijding van de klimaatcrisis. Tegelijkertijd kost de ontwikkeling van digitale technologie zoals kunstmatige intelligentie veel water en energie. D66 wil gebruik maken van de mogelijkheden van nieuwe technologie door deze op een duurzame manier in te zetten voor de bestrijding van de klimaat- en ecologische crisis. Zo wordt de toekomst van Europa groen én digitaal.

• D66 wil dat technologie enkel ontworpen wordt op een duurzame en klimaatneutrale manier en wordt ingezet in de strijd tegen de klimaat- en ecologische crisis, maar wel onder de juiste voorwaarden.
• We zetten digitale technologie in voor de bestrijding van de klimaat- en ecologische crisis en de bevordering van klimaatadaptatie en biodiversiteit. Bijvoorbeeld door drones in te zetten om de landbouw te verduurzamen, door met kunstmatige intelligentie ontbossing in kaart te brengen of met behulp van machine learning de kans op overstromingen te berekenen.
• D66 wil dat er afspraken komen in de Europese Unie over de verduurzaming van de productieketen van de technologie-industrie, waaronder de mijnen waar grondstoffen voor de energietransitie, zoals kobalt en lithium, worden gewonnen.
• Datacentra gebruiken veel elektriciteit en water voor de koelsystemen en om de servers draaiende te houden. D66 wil daarom dat datacentra in Europa klimaatneutraal zijn in 2030. Vanaf 2025 worden alleen nog vergunningen afgegeven voor klimaatneutrale datacentra.
• Er moeten Europese regels komen over technologie waarmee de natuurlijke systemen van de aarde grootschalig worden beïnvloed, ook wel ‘geo-engineering’ genoemd. Wat D66 betreft wordt ‘omkeerbaarheid’ in deze afspraken een harde vereiste.

Meer weten?

Download het verkiezingsprogramma

Lees verder

1

Naar een natuurlijke balans in Europa

Een gezonde natuur en een schone leefomgeving zijn fundamenteel voor ons bestaan. Als mensen zijn wij er direct van afhankelijk voor ons welzijn en onze welvaart. Voor het voedsel dat we eten, de lucht die we inademen, het water dat we drinken, de grondstoffen en hulpbronnen die we gebruiken en de ruimte waar we leven. Alleen wordt onze aarde ernstig bedreigd door de grote schade die de mensheid aanricht aan lucht, water, bodem en natuur. Het is niet genoeg om extra schade te voorkomen: we moeten ook werken aan actief herstel. De veerkracht van de natuur is enorm, maar dan moet het roer wel om. Want daar zitten ook enorme kansen. Voor elke euro die we investeren in natuur is er een rendement voor de economie. Natuurdiensten zoals bijvoorbeeld bestuiving van bijen voor voedselproductie, biobased materialen, toerisme en vrijetijdseconomie, de ontwikkeling van nieuwe medicijnen of energie. It’s the environment, stupid.

Naar een natuurlijke balans in Europa

Een gezonde natuur en een schone leefomgeving zijn fundamenteel voor ons bestaan. Als mensen zijn wij er direct van afhankelijk voor ons welzijn en onze welvaart. Voor het voedsel dat we eten, de lucht die we inademen, het water dat we drinken, de grondstoffen en hulpbronnen die we gebruiken en de ruimte waar we leven. Alleen wordt onze aarde ernstig bedreigd door de grote schade die de mensheid aanricht aan lucht, water, bodem en natuur. Het is niet genoeg om extra schade te voorkomen: we moeten ook werken aan actief herstel. De veerkracht van de natuur is enorm, maar dan moet het roer wel om. Want daar zitten ook enorme kansen. Voor elke euro die we investeren in natuur is er een rendement voor de economie. Natuurdiensten zoals bijvoorbeeld bestuiving van bijen voor voedselproductie, biobased materialen, toerisme en vrijetijdseconomie, de ontwikkeling van nieuwe medicijnen of energie. It’s the environment, stupid.

• D66 wil dat in 2030 ten minste 30 procent van alle land- en zeegebieden zijn hersteld. In 2050 zullen alle ecosystemen in Europa in goede staat hersteld zijn. Hiertoe herzien we de Europese Habitat Richtlijn waardoor we Natura 2000 gebieden ook daadwerkelijk kunnen versterken. In de huidige Europese biodiversiteitsstrategie is de inzet dat er geen significante verslechtering mag plaatsvinden. Wat D66 betreft komt er een verbod op de verslechtering van natuur en de handhaving van natuurbescherming wordt versterkt, zowel op land als ter zee.
• We introduceren grensoverschrijdende Europese Parken, zoals de nationale parken in de Verenigde Staten, die onder Europese coördinatie beschermd worden. Dit zodat er op een integrale en eenduidige wijze gewerkt kan worden aan beheer en bescherming van deze natuurparken. Deze gebieden, zoals bijvoorbeeld de Waddenzee, krijgen een eigen rechtspersoonlijkheid. Als zelfstandige entiteiten kunnen deze gebieden voor zichzelf opkomen in rechtszaken, de schade die hun is toegebracht verhalen op vervuilers en schadevergoedingen gebruiken voor eigen herstel.
• D66 wil meer herbebossing in Europa en betere ecologische verbindingen tussen natuurgebieden. Ook willen we dat er aandacht is voor natuur buiten de Natura 2000-gebieden, zoals in stedelijke gebieden en agrarische zones. Dit versterkt en verbetert de volksgezondheid, voedselzekerheid en weerbaarheid bij klimaatverandering. Het kappen van bossen vindt voortaan uitsluitend plaats door middel van selectieve uitdunning, zogenaamd uitkapbeheer in de vorm van een terugplantregeling binnen 3 jaar van de kap. Voor iedere gekapte boom wordt een nieuwe boom teruggeplant zoals in Nederland en Zweden.
• De wolf is een verrijking voor de Europese natuur. D66 zet zich in voor een wetenschappelijk onderbouwde beschermde status van de wolf en andere grote carnivoren in Europese regelgeving en de toepassing daarvan op landelijk en regionaal niveau. Het mogen geen speelballen worden van polariserende politiek. We blijven ondersteunen en handhaven ruimhartig en vroegtijdig maatregelen zoals wolfwerende rasters en kuddebewakingshonden om vee te beschermen, ook voor hobbyhouders overal in Europa. Nederland maakt momenteel geen gebruik van Europese subsidies voor dit doel. De Europese Commissie zou meer hierop moeten aandringen, zodat dit niet uitsluitend uit provinciale middelen moet worden bekostigd. Boeren krijgen compensatie voor geleden schade. We investeren verder in goede voorlichting richting het publiek hoe je het beste kunt reageren als je een wolf tegenkomt. Zo kunnen wolf en mens goed samenleven.
• De beschikbaarheid van voldoende en schoon zoet water wordt steeds urgenter. Minder waterverbruik, het beter vasthouden van water en een hogere waterkwaliteit is beter voor het milieu en onze gezondheid. We zorgen voor hoge gezamenlijke normen voor waterkwaliteit en houden de implementatie van de nieuwe richtlijn voor schoondrinkwater nauwgezet in de gaten.
• Steeds meer landen nemen milieumisdaden, zoals ecocide, op in hun nationale strafrecht. D66 pleit voor uniforme Europese regels zodat dit in heel de Unie gebeurt, op eenzelfde manier. Tegelijkertijd zet de Europese Unie zich in voor internationale erkenning van milieumisdaden, waaronder in VN verband.
• D66 wil steden vergroenen. Dit draagt bij aan de leefbaarheid en verkoeling in de steeds warmere zomers. Daarom moet in 2030 3 procent van het Europese stedelijk gebied uit natuur bestaan. In 2050 is dat 5 procent.
Er komt een Europees PFAS-verbod. Met aangescherpte vergunningseisen, nationale overzichten van vergunningen om PFAS te lozen en uit te stoten en een aanpak voor veilige verwerking van PFAS-houdend afval. Kosten door schade aan gezondheid, leefomgeving en economie verhalen we op de vervuiler.
• De diepe oceaan is één van de weinige stukjes van de aarde die nog niet door menselijke activiteit is aangetast. Onze behoefte naar grondstoffen mag niet ten koste gaan van deze unieke ecosystemen. D66 is vastberaden om zich op zowel Europees niveau als wereldwijd te verzetten tegen diepzeemijnbouw.
Jaarlijks sterven er 300.000 Europeanen aan de gevolgen van een slechte luchtkwaliteit. Daarom wil D66 dat bij het in het Europees beleid op het gebied van luchtkwaliteit de normen van de Wereld Gezondheidsorganisatie leidend zijn.
• D66 wil dat we met meer voorzorg omgaan met ons milieu en onze gezondheid. Het voorzorgsbeginsel wordt strenger toegepast en we zorgen ervoor dat de norm is dat de vervuiler betaalt. Ook moeten alle Europese fondsen en gelden het Do No Harm principe toepassen om zo te garanderen dat we niet investeren in vervuilende of schadelijke praktijken en industrieën.
• Er bestaat een Europese lijst met gevaarlijke stoffen. Deze zwarte lijst en de grijze lijst kan men actualiseren. Het gebruik, de verkoop en de emissies van deze stoffen dient men te verbieden (zwarte lijst) en/of te minimaliseren (grijze lijst).
• De Nederlandse milieuwetgeving is voor een groot deel afhankelijk van Europese wet- en regelgeving. Zo wordt op Europees niveau vastgelegd welke best beschikbare technieken (BBTs) er zijn. Deze zouden iedere 8 jaar moeten worden herzien. Op dit moment zijn diverse BBTs veel meer dan 8 jaar oud. Wat D66 betreft komt er meer capaciteit op Europees niveau om alle BBTs op tijd te herzien. Op deze manier kunnen we vergunningen van bedrijven sneller vergroenen en verduurzamen.

Meer weten?

Download het verkiezingsprogramma

Lees verder

1

Naar een circulair en zelfvoorzienend Europa

In een wereld waarin grondstoffen schaarser worden en afval zich opstapelt, is het duidelijk dat ons huidige model van produceren, consumeren en weggooien onhoudbaar is. Dit model veroorzaakt niet alleen milieuproblemen, maar ook veiligheidsrisico’s en economische afhankelijkheid. Bijna de helft van onze CO2-uitstoot kort voort uit de productie van voedsel en goederen. Dit kan en moet anders. We zitten midden in de transitie naar een toekomstbestendige economie, een circulaire, uitstootvrije economie, waarin producten en grondstoffen maximaal hergebruikt blijven.

Naar een circulair en zelfvoorzienend Europa

In een wereld waarin grondstoffen schaarser worden en afval zich opstapelt, is het duidelijk dat ons huidige model van produceren, consumeren en weggooien onhoudbaar is. Dit model veroorzaakt niet alleen milieuproblemen, maar ook veiligheidsrisico’s en economische afhankelijkheid. Bijna de helft van onze CO2-uitstoot kort voort uit de productie van voedsel en goederen. Dit kan en moet anders. We zitten midden in de transitie naar een toekomstbestendige economie, een circulaire, uitstootvrije economie, waarin producten en grondstoffen maximaal hergebruikt blijven.

We schuiven naar een circulaire benadering, waarin onder andere slim ontwerpen, delen, repareren, hergebruiken en recyclen centraal staan. Deze overgang biedt niet alleen kansen om duurzamer te worden, maar ook om onze economie veiliger en veerkrachtiger te maken, nieuwe banen te creëren en strategische autonomie te versterken. De Europese Unie heeft de afgelopen jaren al grote stappen gezet, maar het is nu zaak om dit te versnellen. Door het actief aanpakken van die zaken die de transitie in de weg staan, zorgen we dat ondernemers deze kansen met beide handen kunnen pakken. En door de effecten van een product inzichtelijk te maken, helpen we consumenten om een bewuste keuze te maken.

• D66 wil een volledig circulaire economie in 2050. Dit doel wordt vastgelegd in Europese wetgeving. We stellen nieuwe, duidelijke circulaire doelen per sector of product, zoals staal, batterijen, plastic, bouw of kleding. Ook schalen we het gebruik van schadelijke stoffen zo veel en zo snel mogelijk af. Met een combinatie van normeren, beprijzen en subsidies zorgen we dat deze doelen worden gehaald.
• We zetten in op een omslag naar een ‘eerlijke prijs’ waarin de maatschappelijke kosten van producten worden meegenomen in de prijs. Eerlijke prijzen op de interne markt dwingen we desnoods af via een minimumprijs of belastingen. Dat past binnen de verplaatsing van belasting op arbeid, naar belasting op vervuiling. De inkomsten hieruit laten we transparant vervloeien naar de maatschappij.
• We breiden de Europese ontwerprichtlijnen uit met circulaire eisen op het gebied van o.a. herbruikbaarheid, repareerbaarheid, minimale levensduur, milieu-impact en uiteindelijk recyclebaarheid. We maken dit van toepassing op steeds meer producten, waaronder ook accu’s, zonnepanelen en windturbines.
Alle producten zijn in 2040 recyclebaar en makkelijk te repareren. Zo verlengen we de levensduur van producten. Dit stimuleren we bijvoorbeeld door het introduceren van fiscale prikkels, het verlengen van minimale garantietermijnen en langere periodes waarin reserveonderdelen en updates beschikbaar moeten zijn. Er komt een Europees recht op reparatie. Hierdoor wordt hergebruik over de levensduur van producten goedkoper dan iedere keer nieuwe producten kopen.
• Er komt een verplicht Europees recyclingprogramma waarbij de afvalhiërarchie strikt wordt toegepast (voorkomen – hergebruik – recyclen) en de regels voor afval worden verbeterd. We stellen strenge regels aan plastic verpakkingen en gaan stapsgewijs het gebruik van bioplastics verplichten.
Produceren om te vernietigen hoort niet thuis in een circulaire economie. Op Europees niveau verbieden we het vernietigen of dumpen van onverkochte producten als kleding en elektronica. We blijven kritische en strategische grondstofstromen en afhankelijkheden structureel in kaart brengen, om zo beter weerbaar te zijn. D66 wil dat er in de Europese vaardigheden agenda (EU Skills Agenda) meer aandacht komt voor het opleiden van vakmensen gericht op hergebruik en reparatie van producten.
• We stimuleren bedrijven om circulaire businessmodellen te omarmen, zoals producten als een dienst aanbieden, waarbij klanten betalen voor het gebruik van een product in plaats van het bezitten ervan.
• Er moet een einde komen aan het dumpen van kleding in landen in Afrika en Zuid-Amerika. Daarom willen we uitgebreid onderzoek naar stromen van nieuw en tweedehands textiel naar landen buiten de Europese Unie. Denk hierbij aan aanvullende eisen voor export of een compleet exportverbod van tweedehands kleding naar landen buiten Europa.
• We zetten ons in voor de verduurzaming van de kledingindustrie. Zo introduceren we een eco-label voor nieuwe kleding waardoor in één oogopslag duidelijk is hoe duurzaam een kledingstuk is. Daarbij wordt gekeken naar landgebruik, watergebruik, chemicaliëngebruik en de mate van recyclebaarheid. Ook leggen we minimumeisen voor voorwassen, vezelverlies en chemicaliënverbruik vast in Europese wetgeving en bouwen wasmachinefabrikanten filters in hun wasmachines om de verspreiding van microplastics te voorkomen.
• Er komt een Europese belasting op grondstoffen gecombineerd met een grondstoffenheffing aan de Europese buitengrenzen. Hierdoor bevorderen we hergebruik terwijl bedrijven van buiten de EU onder dezelfde voorwaarden concurreren op de Europese markt. Het is daarbij van belang dat niet alleen de grondstoffen zelf, maar ook de grondstoffen in producten die worden geïmporteerd evenredig worden belast.
• Binnen de Europese Unie dringen we aan op het aanpassen van de accountancyregels. Daarin voorkomen we dubbele btw bij hergebruik van producten en grondstoffen, en verlengen en diversifiëren we afschrijvingstermijnen. We verplaatsen deze focus expliciet naar vormen van meer hoogwaardig hergebruik. Structurele aandacht voor eerlijke prijzen is hier een belangrijk uitgangspunt.
• Door de wirwar aan keurmerken zien consumenten vaak niet meer welke producten echt duurzaam en circulair zijn. Daarom introduceren we één Europees groen label voor duurzaamheid en circulariteit.
We verankeren circulaire en duurzame principes in Europese aanbestedingsregels. Naast aandacht voor goede arbeidsvoorwaarden en effecten op grond en watergebruik.
• Voor een duurzaam en zelfvoorzienend Europa is het noodzakelijk om voldoende grondstoffen, productie- en recyclecapaciteit te hebben voor cruciale producten zoals windmolens, zonnepanelen, batterijen en voor waterstoftechnologieën. De focus ligt hier op het maximaal terugwinnen van kritieke grondstoffen uit producten. Hierdoor creëren we meer lokale banen en verminderen we onze afhankelijkheid van landen als China.

Meer weten?

Download het verkiezingsprogramma

Lees verder

1

Naar waardevolle digitalisering en innovatie

De ontwikkeling van nieuwe digitale technologie, waaronder kunstmatige intelligentie, gaat razendsnel. Dit brengt veel kansen. Zo kunnen algoritmes en machine learning bijdragen aan medisch onderzoek, de aanpak van de klimaatcrisis, het tegengaan van de effecten van vergrijzing op de arbeidsmarkt en meer politieke participatie en betrokkenheid. D66 wil de kansen grijpen die nieuwe digitale technologie te bieden heeft. Kansen voor het onderwijs, voor de zorg, voor een beter milieu en een beter klimaat. We zetten in op technologie die de democratie en de rechtsstaat versterkt. We vergroten de digitale verbondenheid binnen Europa en zorgen dat iedereen meekomt in de digitale toekomst van Europa. Samen met de innovatieve kracht uit het bedrijfsleven bouwen we aan een veerkrachtige digitale economie.

Naar waardevolle digitalisering en innovatie

De ontwikkeling van nieuwe digitale technologie, waaronder kunstmatige intelligentie, gaat razendsnel. Dit brengt veel kansen. Zo kunnen algoritmes en machine learning bijdragen aan medisch onderzoek, de aanpak van de klimaatcrisis, het tegengaan van de effecten van vergrijzing op de arbeidsmarkt en meer politieke participatie en betrokkenheid. D66 wil de kansen grijpen die nieuwe digitale technologie te bieden heeft. Kansen voor het onderwijs, voor de zorg, voor een beter milieu en een beter klimaat. We zetten in op technologie die de democratie en de rechtsstaat versterkt. We vergroten de digitale verbondenheid binnen Europa en zorgen dat iedereen meekomt in de digitale toekomst van Europa. Samen met de innovatieve kracht uit het bedrijfsleven bouwen we aan een veerkrachtige digitale economie.

D66 wil een digitale toekomst waarin waarden als vrijheid, gelijkheid en democratie boven de bedrijfswinsten van Big Tech staan. Werknemers en gebruikers van digitale diensten krijgen meer zeggenschap over welke producten worden ontwikkeld en hoe hun gegevens worden gebruikt. We roepen de handel in persoonlijke gegevens een halt toe en maken een vuist tegen de verslavende algoritmes van sociale mediaplatforms. We zetten klimaatneutraliteit centraal in de ontwikkeling van nieuwe technologie: technologie gemaakt in Europa is eerlijk én duurzaam.

Hoe Europa vormgeeft aan de digitale transitie, bepaalt ook mede de toekomst van Europa in de wereld. Hierbij staan ook de Europese vrijheid en veiligheid op het spel. We bouwen digitale platforms waar niet haat en desinformatie de boventoon voeren, maar we de diversiteit aan opvattingen vieren. We maken algoritmes van techbedrijven doorzichtig en overheden in Europa maken gebruik van open data en software die voor iedereen controleerbaar en inzichtelijk is. We herverdelen de opbrengsten van Big Tech door winsten te belasten en verstevigen de digitale weerbaarheid van Europa. En om Europa’s plek in de wereld te versterken, investeren we in fundamenteel onderzoek naar digitale technologie. De Europese Unie wordt hét kenniscentrum voor duurzame en rechtvaardige technologie en in 2035 is Europa koploper in de ontwikkeling van eerlijke, rechtvaardige en duurzame kunstmatige intelligentie.

Innovatie voor Europese autonomie

Nu onze leefomgeving in toenemende mate digitaliseert – van auto’s tot huishoudelijke apparaten – is het steeds belangrijker dat we zelf grip hebben op de ontwikkeling en productie van technologie. En ook in de klimaattransitie is het belangrijk dat Europa zelf de kennis en capaciteit ontwikkelt om deze te volbrengen. Dit kan alleen wanneer Europa voor nieuwe technologieën niet afhankelijk is van enkele landen, maar haar eigen capaciteiten vergroot en samenwerkt met gelijkgezinde landen buiten de Europese Unie. Daarom werken we in Europees verband aan strategische innovatie en onderzoekagenda’s om de digitale autonomie van Europa te versterken.

• Innovatie versterkt de Europese economie. Door samen te werken versterken we bovendien de Europese autonomie. Om dit te realiseren wil D66 dat we vasthouden aan de inzet dat in iedere lidstaat 3 procent van het bruto binnenlandsproduct wordt geïnvesteerd in onderzoek en innovatie, conform de doelstellingen uit de Lissabon Strategie.
• Om de naleving van deze richtlijn voor alle EU-landen mogelijk te maken, wil D66 dat er een ontheffing mogelijk is op de richtlijn voor het maximaal toegestane begrotingstekort waar dit het gevolg is van publieke investeringen in onderzoek en innovatie. Hierbij wordt getoetst of de investeringen primair gericht zijn op publieke kennisinstellingen, waaronder universiteiten en hogescholen, en een goede balans laten zien tussen algemeen kennisgedreven onderzoek, innovatiegericht onderzoek m.b.t. maatschappelijke en technische uitdagingen en kennisvalorisatie.
• Heel veel van onze digitale wereld en infrastructuur berust op ‘free and open source software’, stukken software die gratis te gebruiken zijn en waarvan de broncode kan worden ingezien. De Europese Unie zal een fonds opzetten om dergelijke projecten financieel te ondersteunen om zo de stabiliteit van de digitale wereld beter te beveiligen.
• In 2035 is Europa koploper in de ontwikkeling van eerlijke, rechtvaardige en duurzame technologie, waaronder kunstmatige intelligentie. Om dit te bereiken komt er een ambitieus Europees onderzoeksprogramma – in navolging op Horizon Europe – naar nieuwe technologieën die bijdragen aan een duurzaam, gezond en veilig Europa, in samenwerking tussen overheden, wetenschap en het Europese bedrijfsleven.
• Europa moet op het gebied van digitalisering zelfstandiger worden. Met de European Chips Act werken we naar een grotere eigen productiecapaciteit voor computerchips. Hierin zijn we niet dogmatisch: de Europese Unie moet zelf produceren waar dit kan en samenwerken waar dit nodig is.
• Met flinke investeringen creëren we een broedplaats voor Europese kunstmatige intelligentie. In navolging van het succesvolle onderzoekscentrum CERN richten we een Europees centrum voor kunstmatige intelligentie op waar wetenschap en bedrijfsleven bij elkaar komen.
D66 wil dat publieke investeringen in kunstmatige intelligentie het publieke belang dienen. Bij publiek gefinancierd Europees onderzoek naar kunstmatige intelligentie werken we alleen samen met commerciële partijen als de toegevoegde maatschappelijke waarde vooraf duidelijk is en de opgedane kennis in publieke handen blijft.
• D66 legt bij de ontwikkeling van AI de focus op gespecialiseerde toepassingen binnen diverse toepassingsgebieden. Deze aanpak minimaliseert potentiële risico’s, die gepaard gaan bij de inzet op de ontwikkeling van ‘general AI’ en maximaliseert de effectiviteit van AI, waarbij de technologie menselijke capaciteiten aanvult.
• Voor de ontwikkeling van nieuwe technologie is de kennis en creativiteit van ondernemers en bedrijven, met name start-ups, scale-ups en het mkb, onmisbaar. Daarom bouwen we aan een goed vestigingsklimaat voor waardengedreven technologiebedrijven. We zetten ons in voor een Europees ecosysteem waarin bedrijven, overheden en wetenschap gezamenlijk werken aan technologie die hulp kan bieden bij maatschappelijke opgaven.

Technologie voor een vrij en rechtvaardig Europa

D66 wil dat Europa de vrijheden en rechten van mensen centraal stelt in technologie en inzet op digitale innovatie die deze beschermt en vergroot. Dat betekent dat de opbrengsten van internetbedrijven eerlijk worden verdeeld, dat iedereen toegang heeft tot het digitale domein en dat de toeleveringsketens van technologiebedrijven mensenrechten respecteren. Zo onderscheidt Europa zich met regulering én technologische innovaties waarmee zij een voorbeeld stelt voor de hele wereld.

• Het verdienmodel van sociale mediabedrijven is erop gericht om ons zo lang mogelijk op het platform te houden, zodat zij zo veel mogelijk geld verdienen met advertenties. Verslavende algoritmes hebben schade voor kinderen en (jonge) mensen tot gevolg, bijvoorbeeld op het vlak van sociale veiligheid, mentaal welzijn en concentratievermogen. D66 moedigt daarom het voorstel van het Europees Parlement aan voor een wet die paal en perk stelt aan het verslavende ontwerp van sociale media platforms.
• Dankzij de Wet inzake digitale diensten zijn sociale mediaplatforms verplicht om gebruikers een alternatief algoritme aan te bieden. D66 wil dat niet-gepersonaliseerde algoritmes de standaard worden en dat mensen altijd betekenisvolle toestemming geven om inhoud op basis van gepersonaliseerde algoritmes te zien. Op deze manier beschermen we de vrije ideeënvorming van mensen online.
• D66 wil dat de opbrengsten van digitale technologieën eerlijk worden verdeeld. Een Europese digitaks die belasting heft op digitale technologie is een goed begin. Zo stoppen we de belastingontduiking van internetbedrijven actief in de Europese Unie.
• Het gebruik van risicoprofielen voor het opsporen van fraude mag niet leiden tot discriminatie, zoals bij het toeslagenschandaal. Dankzij de AI-Verordening komen er Europese regels voor algoritmische profilering. Wat D66 betreft komt er ook een verbod op het gebruik van ‘proxy-variabelen’, zoals de wijk waarin iemand woont, die sterk samenhangen met gevoelige variabelen, zoals nationaliteit.
• De AI-verordening is een belangrijke stap om de rechten en vrijheden van mensen in het digitale tijdperk te beschermen. Wat D66 betreft gaan deze regels gelden voor alle AI-systemen; ook AI-systemen die open-source zijn.
• Er komt zo snel mogelijk een Europees AI bureau. Dit bureau houdt toezicht op de naleving van Europese wetgeving omtrent AI. Ook houdt het de razendsnelle ontwikkelingen van AI in de gaten en brengt adviezen uit over de juridische, ethische en technische aspecten van AI.
Real-time biometrische identificatie, zoals gezichtsherkenning, past niet in een samenleving waarin de persoonlijke vrijheid en autonomie van mensen worden beschermd. Daarom is D66 een voorstander van een Europees verbod op real-time biometrische identificatie.
• Er komt een snelle implementatie en stevige handhaving van escalatiekanalen bij sociale mediabedrijven, waar slachtoffers van bijvoorbeeld bedreiging of smaad terechtkunnen om strafbare content offline te halen, waarbij hoor/wederhoor mogelijk is.
Bestaande regelgeving voor auteursrechten wordt vertaald naar het digitale domein, waaronder zogeheten generatieve AI zoals ChatGPT. Voor elke commerciële toepassing waarin auteursrechtelijke inhoud wordt gebruikt, moet de originele maker te herleiden zijn en betaald worden
Sociale mediabedrijven moeten journalisten en onafhankelijke mediahuizen betalen voor het journalistieke materiaal dat zij van hen delen op hun platforms. Op die manier gaat de opbrengst van journalistieke content naar de journalist die het heeft geproduceerd in plaats van naar grote techbedrijven.
• D66 maakt zich hard voor meer gendergelijkheid en culturele diversiteit binnen de Europese techsector. Het is belangrijk dat technologie die grote groepen mensen raakt, gemaakt wordt door een groep mensen die een weerspiegeling vormt van de maatschappij.
• Om volwaardig deel te nemen aan de maatschappij en je mening vrij te kunnen uiten, is toegang tot het internet voor iedereen essentieel. Het recht op internet moet daarom expliciet worden vastgelegd als bindend mensenrecht en worden vertaald naar bindende Europese wetgeving. We investeren extra in de aanleg van internetverbindingen en telecomnetwerken en zetten in op de toegankelijkheid van deze faciliteiten.
• We stellen Europese fondsen beschikbaar voor initiatieven die digitale geletterdheid en digitale gecijferdheid bevorderen. Publieke voorzieningen zoals bibliotheken spelen hierin ook een belangrijke rol en ondersteunen we. Hiermee maken we de digitale transitie inclusiever en rechtvaardiger.
• Digitale inclusie staat centraal bij de steeds verder digitaliserende overheden in Europa. Persoonlijk, offline contact met overheden in Europa moet altijd mogelijk zijn. Bedrijven en organisaties die betrokken zijn bij de eerste levensbehoeften, zoals energiebedrijven, banken, verzekeraars en pensioenfondsen, blijven zorgen voor persoonlijke communicatie en ondersteuning van mensen.
• Tracking-cookies worden standaard uitgeschakeld. Voortaan kunnen mensen op een gebruiksvriendelijke manier betekenisvolle toestemming geven voor het plaatsen van cookies.
• We investeren in kennis en bewustzijn over digitale technologie. Er komt een verplichte training ‘Digitalisering, mensenrechten en ethiek’ voor ambtenaren bij de Europese Unie.

Meer weten?

Download het verkiezingsprogramma

Lees verder

1

Naar een volwaardige Europese energie-unie

We moeten minder energie gebruiken en de energie die we nog gebruiken, moet schoon worden. Dat is niet alleen noodzakelijk om klimaatneutraal te worden, het maakt ons ook minder afhankelijk van andere landen en draagt bij aan een lagere energierekening. De oorlog in Oekraïne heeft ons keihard met de neus op de feiten gedrukt. Europa was te afhankelijk van fossiele energie uit Rusland en andere onvrije regimes. Met als resultaat dat Rusland ons op het wereldtoneel te lang kon chanteren, waarvoor iedereen in Europa de prijs heeft betaald. Tegelijkertijd heeft het ons ook geleerd dat we in korte tijd grote veranderingen kunnen bewerkstelligen door samen te werken.

Naar een volwaardige Europese energie-unie

We moeten minder energie gebruiken en de energie die we nog gebruiken, moet schoon worden. Dat is niet alleen noodzakelijk om klimaatneutraal te worden, het maakt ons ook minder afhankelijk van andere landen en draagt bij aan een lagere energierekening. De oorlog in Oekraïne heeft ons keihard met de neus op de feiten gedrukt. Europa was te afhankelijk van fossiele energie uit Rusland en andere onvrije regimes. Met als resultaat dat Rusland ons op het wereldtoneel te lang kon chanteren, waarvoor iedereen in Europa de prijs heeft betaald. Tegelijkertijd heeft het ons ook geleerd dat we in korte tijd grote veranderingen kunnen bewerkstelligen door samen te werken.

Zorgen voor een schoon energiesysteem waarbij de unieke eigenschappen van elke lidstaat worden gebruik om te komen tot een zelfvoorzienende Europese Unie is de grote uitdaging voor de komend jaren. Zon in Spanje, waterkracht in Scandinavië en wind op zee in de Noordzee kunnen elkaar aanvullen. Dat vraagt wel een stevige coördinerende rol van overheden, grote investeringen in het aanleggen van netwerken en zoeken naar groene alternatieven voor de benodigde grondstoffen voor deze transitie. Alleen bouwen is niet voldoende, we zullen ook veel efficiënter met onze energie moeten omgaan. Dit vraagt dus ook veel van bedrijven en consumenten.

• Veel inwoners en bedrijven zijn al volop met de energietransitie aan de slag. Omdat ze zich zorgen maakten om het klimaat, om de kosten van de energierekening te drukken of omdat het opvangen van regenwater ze hielp door de droge zomermaanden heen te komen. D66 wil dat op deze energie verder gebouwd wordt. Lidstaten worden gestimuleerd om bedrijven en inwoners actief te ondersteunen in deze omschakeling.
• De Europese Unie wordt ook een echte Energie-Unie, met meer Europese bevoegdheden met betrekking tot coördinatie op de productie, import en het transport van energie. Via Europese samenwerking kunnen we de Europese energievoorziening sneller verduurzamen, via elektriciteit uit zon, wind en waterkracht en groene gassen. Zo worden we ook sneller onafhankelijk maken van het buitenland. Als inkoop van schaarse energie buiten de Europese Unie nodig is, doen we dat gezamenlijk. Op die manier optimaliseren we het Europese energiesysteem, worden Europese landen niet tegen elkaar uitgespeeld.
• We werken samen met landen in (Noord-)Afrika voor de opwek van duurzame energie en investeren in infrastructuur om deze energie ook in Europa te gebruiken. Hiermee versterken we ook de samenwerking in de regio rond de Middellandse Zee tussen Europa en Afrika en benutten we kansen zowel in de Europese Unie als in (Noord-)Afrika. Voor D66 is het cruciaal dat de lokale bevolking hiervan ook profiteert.
• D66 is voorstander van omvangrijke publieke investeringen in energienetwerken, grensoverschrijdende verbindingen voor elektriciteit en nieuwe vormen van duurzame energie, zoals groene waterstof.
We stimuleren de ontwikkeling van innovatieve duurzame energiedragers, zoals mierenzuur, ijzerpoeder en zout. Ook opslag van elektriciteit wordt steeds belangrijker. Een belangrijk deel hiervan kunnen we realiseren door autobatterijen ook als elektriciteitsopslag te benutten. Hiervoor moeten EU-brede standaarden komen.
• De duurzaamste energie is energie die niet wordt gebruikt. Daarom is D66 voorstander van ambitieuze doelen voor energiebesparing. De Europese Unie biedt lidstaten financiële ondersteuning voor het opzetten van isolatieprogramma’s voor diegenen die dit niet zelf kunnen betalen.
• Er komt een Europese vlaktaks in de energiebelastingen, ook de groot gebruikers gaan hun eerlijke deel betalen. We stimuleren het gebruik van duurzame energie.
• Het is aan lidstaten en hun inwoners om te kiezen of ze willen inzetten op kernenergie. Kernenergie is duur, niet hernieuwbaar en zorgt voor gevaarlijk afval. Tegelijkertijd levert het veel CO2-vrije energie met weinig ruimtegebruik. • De Europese Unie gaat strenge(re) eisen stellen aan de ontmanteling van kerncentrales aan het einde van de levensduur en de eindberging van nucleair afval, zodat we toekomstige generaties niet met problemen opzadelen. Daarbij moet de Europese Unie ook voor transparantie zorgen over de investeringen en kosten die gemaakt worden. Dit doen we op EU-niveau om zo consumenten en het milieu te beschermen. Europa kan ook een belangrijke rol spelen in het stimuleren van de ontwikkeling van nieuwe technieken, zoals thoriumreactoren en kleine centrales (SMR’s).

Meer weten?

Download het verkiezingsprogramma

Lees verder

1

Naar landbouw en voedselvoorziening die ook goed zijn voor de natuur

Het voedselsysteem moet op de schop. Steeds vaker worden boeren getroffen door extreme weersomstandigheden, meer kinderen krijgen diabetes en obesitas, de druk op het milieu en klimaat wordt alleen maar vergroot, terwijl de grote chemiegiganten, verwerkende industrie en supermarkten recordwinsten maken. Anno 2023 produceert Europa meer dan voldoende voedsel om zichzelf te voeden en daarnaast de wereldmarkt te voorzien van allerhande voedselproducten. Tegelijkertijd is het steeds duidelijker dat de huidige intensieve manier van voedsel produceren, zoals die in Europa in de afgelopen decennia gestalte heeft gekregen, niet langer houdbaar is: de industriële landbouwsector is wereldwijd verantwoordelijk voor 80 procent van de wereldwijde ontbossing, 37 procent van de broeikasgasuitstoot, en de belangrijkste oorzaak van biodiversiteitsverlies. Dit terwijl de grootste bedreiging voor voedselzekerheid juist klimaatverandering en biodiversiteitsverlies is.

Naar landbouw en voedselvoorziening die ook goed zijn voor de natuur

Het voedselsysteem moet op de schop. Steeds vaker worden boeren getroffen door extreme weersomstandigheden, meer kinderen krijgen diabetes en obesitas, de druk op het milieu en klimaat wordt alleen maar vergroot, terwijl de grote chemiegiganten, verwerkende industrie en supermarkten recordwinsten maken. Anno 2023 produceert Europa meer dan voldoende voedsel om zichzelf te voeden en daarnaast de wereldmarkt te voorzien van allerhande voedselproducten. Tegelijkertijd is het steeds duidelijker dat de huidige intensieve manier van voedsel produceren, zoals die in Europa in de afgelopen decennia gestalte heeft gekregen, niet langer houdbaar is: de industriële landbouwsector is wereldwijd verantwoordelijk voor 80 procent van de wereldwijde ontbossing, 37 procent van de broeikasgasuitstoot, en de belangrijkste oorzaak van biodiversiteitsverlies. Dit terwijl de grootste bedreiging voor voedselzekerheid juist klimaatverandering en biodiversiteitsverlies is.

De Europese Unie heeft onder de Farm to Fork Strategie al belangrijke stappen gezet, maar het is niet genoeg gebleken. Politiek is voedsel een speelbal geworden van conservatieven krachten, terwijl juist de landbouw de sector is waarvoor een transitie broodnodig is. Ook voor de volksgezondheid moeten we simpelweg nu stappen gaan zetten om ervoor te zorgen dat de gezonde keus de makkelijke keus is. Dit kan alleen door te erkennen dat we te lang alleen maatregelen hebben genomen aan de productiekant en de rest van de keten eindelijk verantwoordelijkheid moet nemen. D66 zet zich in voor een transitie naar een ander voedselsysteem, waarbij het welzijn van de dieren gegarandeerd is en aantal gehouden dieren wordt teruggebracht naar een niveau dat de draagkracht van de aarde (bodem, water, klimaat) niet te boven gaat. Daarbij zal de Europese Unie vooral ondersteuning en richting geven; we gaan keuzes voor mensen makkelijker maken en zorgen dat iedereen verantwoordelijkheid kan nemen.

• D66 streeft naar een klimaatneutrale landbouw in 2040. Elke sector draagt bij aan onze klimaatdoelstellingen en er is geen tijd te verliezen. Voor de landbouw en de rest van de voedselketen betekent dit dat er maatwerk komt per sector met stimulerend, maar ook sturend beleid.
Om de Europese landbouw te verduurzamen zet D66 in op kringlooplandbouw. • Hierbij staat een gezonde bodem voorop. Land- en tuinbouwgrond gebruiken we in principe voor menselijk voedsel. Weidegrond wordt zoveel mogelijk beperkt tot gronden die niet geschikt zijn voor gewassenteelt en daarnaast voeren we dieren met reststromen. Tevens wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt van organische mest in plaats van kunstmest, en zo min mogelijk van chemische bestrijdingsmiddelen. Ook gaan we voedselverspilling bij de consument tegen. Zo beperken we verliezen van grondstoffen tot een minimum.
• Er komt een vervolg op de Farm to Fork Strategie, met een lange-termijn, totaalvisie voor het EU-voedselsysteem. Dit zal verankerd worden in een EU-wet voor een Duurzaam Voedselsysteem, waarbij we gemeenschappelijke doelen, principes en begrippen over duurzaamheid vastleggen voor de gehele voedselketen. Er komen concrete transparantievereisten voor ketenspelers en we zorgen dat lasten over de hele keten verdeeld wordt en niet enkel bij de consument of boer terechtkomt.
• We maken nieuwe, versterkte regels tegen machtsmisbruik waar boeren of consumenten vaak de dupe van zijn. Ook willen we meer inzicht in de prijsbepaling van commodities en voedsel om ervoor te zorgen dat de winsten en kosten evenredig door de keten worden betaald.
• We werken aan een gelijk speelveld voor de landbouw van de toekomst op basis van echte kosten en eerlijke prijzen, berekend vanuit het brede-welvaartsprincipe. De echte kosten vertalen we naar instrumenten van het landbouwbeleid. Hiermee geven we boeren een duidelijk perspectief richting duurzame, circulaire en biologische landbouw.
• We ondersteunen duurzame overheidsaanbesteding voor voedsel en zetten in op een geharmoniseerd EU-label voor duurzaam voedsel. Ook kijken we naar hoe we de duurzame, gezonde keuze de makkelijke keuze kunnen maken, bijvoorbeeld door misleidende reclames voor junkfood te verbieden voor kwetsbare groepen zoals kinderen.
• De Europese gelden voor het promoten van bijvoorbeeld wijn en vlees in derde landen stoppen we en zetten we in voor de marktontwikkeling van fruit, planten en gezonde kwaliteitsproducten.
• Europa wordt voorloper in de natuurinclusieve economie van morgen. Daarbij horen geen subsidies in de intensieve landbouwen bio-industrie. In plaats daarvan investeren we in de circulaire en biobased economie, koolstofvastlegging, steun voor groenblauwe diensten en kortere ketens, waarbij boeren direct leveren aan consumenten. We vergoten fors het EU biologische areaal en stimuleren de marktvraag voor extensieve en biologische producten door faciliterende maatregelen.
• In het volgende Europees Gemeenschappelijk Landbouwbeleid moet de generieke inkomenssteun en subsidies voor veehouders in zijn geheel verdwijnen. EU-landbouwgelden zijn explicitiet om de landbouwtransitie naar duurzaamheid te helpen en te versnellen; alleen publiek geld voor geleverde publieke diensten. We zetten in op het extensiveren van grondgebonden sectoren en maximaal in op kennisontwikkeling. Een vitaal landschap, een leefbaar platteland en verduurzaming staan centraal.
• De toetreding van onder andere Oekraïne tot de Europese Unie zal grote gevolgen hebben voor het Europese Gemeenschappelijke Landbouwbeleid. In de hervormingen van het landbouwbeleid moet rekening worden gehouden met het toekomstig lidmaatschap van Oekraïne.
• We wijzigen Europese regels die nu de beweging naar circulariteit belemmeren, met name die op het gebied van etensresten, diermeel en mest. Het hoge niveau van voedselveiligheid blijft altijd de leidraad.
• De ruimte in Europa is schaars. Daarom krijgen dieren steeds minder veevoer dat ook geschikt is voor menselijke consumptie. D66 zet zich in voor een nieuwe Europese Eiwitstrategie om zo de afhankelijkheid van import te verminderen en natuurlijke, lokale diervoeders te bevorderen. Reststromen uit de voedingsindustrie, gewasresten en insecten kunnen vaker worden ingezet als diervoeder. Ook consumptie, keus en kennis over een duurzaam en gezond dieet en eten worden onderdeel van een nieuwe Eiwitstrategie.
• Een duurzame landbouw begint bij een gezonde bodem. Om de kringloop te sluiten, wordt er veel minder gebruikgemaakt van kunstmest. In plaats daarvan worden natuurlijke en organische alternatieven ingezet, zoals reststoffen uit afvalwater en de mest als ‘kunstmest’ in de akkerbouw. Zo kunnen veehouders en akkerbouwers in de regio elkaars mest optimaal gebruiken en is er minder kunstmest nodig. We zetten ons in om knellende Europese mestwetgeving aan te passen.
• Bestrijdingsmiddelen hebben negatieve effecten op mens en natuur. Daarom verbeiden we preventief gebruik, komen er meer spuitvrijezones in de publieke ruimte en een meetmoment in 2027. We zetten in op de beschikbaarheid van duurzame en natuurlijke alternatieven. D66 is voor een verbod op de productie en export van schadelijke bestrijdingsmiddelen en chemische stoffen waarvan het gebruik verboden is in de Europese Unie.
• Het toelatingsbeleid voor bestrijdingsmiddelen van de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid scherpen we aan om onder andere de negatieve effecten van mengsels op natuur, milieu én mens te minimaliseren. We passen het voorzorgsbeginsel strenger toe, kijken we naar effecten van middelen onderling in beoordelingen en gaan voor een Europees verbod op glyfosaat.
• Genetische modificatie van gewassen is van alle tijd. Dit kan op een veilige manier zorgen voor hogere opbrengsten, minder ziektes en minder gebruik van schadelijke bestrijdingsmiddelen. We willen het toepassen van nieuwe technieken ruimer toestaan als deze duidelijk bijdragen aan verduurzaming, met strenge randvoorwaarden om de veiligheid en gezondheid van ons, de gewassen en het milieu te waarborgen. Tegelijkertijd waarborgen we keuzevrijheid en passen we patentrechten aan om te zorgen dat de voordelen daadwerkelijk maatschappelijk zijn.
• We stimuleren de Europese ontwikkeling en productie van kweekvlees. Overal in Europa kan kweekvlees een duurzaam alternatief bieden voor de veeteelt.
• We eisen dat de Europese Commissie komt met het complete pakket van dierenwelzijnsmaatregelen, onder andere het uitfaseren van kooien voor alle landbouwdieren, zoals waar 1.4 miljoen Europeanen voor hebben gestemd in een Europees Burgerinitiatief. Ook zullen derde landen zich moeten houden aan voorschriften die gelijkwaardig zijn aan die van de EU.
• Dierentransporten in Europa beperken we tot een maximale duur van drie uur, gecombineerd met een maximumtemperatuur afhankelijk van de diersoort. Uiteindelijk zal export alleen gaan over vlees in plaats van levende dieren. Transport en slachthuizen controleren we vaker en strenger. Bij grensoverschrijdend vervoer krijgt ook de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid een toezichthoudende rol. De regels worden eerder en strenger toegepast.
• De Europese Unie stimuleert de ontwikkeling en het gebruik van alternatieven voor dierproeven, ook in de farmacie. Dierproeven zijn niet langer de gouden standaard. Ook verbiedt de Europese Unie de verkoop van tabaksproducten die op dieren zijn getest, net zoals bij cosmetica nu al het geval is.
• In een schone en gevarieerde natuur is er alleen toekomstperspectief voor duurzame visserij. Wij kiezen voor verantwoorde vangstquota en blijven bijvangst registreren. Het verbod op pulsvisserij draaien we terug en pakken we in de Europese Unie samen op. Juist innovatieve vismethoden met weinig dierenleed en bodemverstoring stimuleren we.
• Subsidies en belastingvrijstellingen voor vissersschepen en scheepsbrandstof bouwen we af en vervangen we door subsidies voor dier- en natuurvriendelijke vistechnieken en duurzame viskweek.

Meer weten?

Download het verkiezingsprogramma

Lees verder

1

Snel en schoon op weg door heel Europa

Vrij kunnen reizen is een van de belangrijkste verworvenheden van de Europese Unie. Het brengt mensen bij elkaar, creëert kansen & mogelijkheden en versterkt onze economie. Open grenzen zijn daarvoor niet de enige voorwaarde: net zo belangrijk is dat er ook goede verbindingen zijn en de verschillende vormen van mobiliteit goed op elkaar zijn aangesloten. Dit alles natuurlijk ook zo schoon en duurzaam mogelijk. Daarom wil D66 vooral investeren in duurzame vervoersopties, zoals goede internationale treinverbindingen en het vervoer van goederen zero emmissie maken. Maar ook door de automobielindustrie in Europa versneld te verduurzamen en te blijven investeren in nieuwe vormen van vervoer zoals autonoom vervoer en de hyperloop.

Snel en schoon op weg door heel Europa

Vrij kunnen reizen is een van de belangrijkste verworvenheden van de Europese Unie. Het brengt mensen bij elkaar, creëert kansen & mogelijkheden en versterkt onze economie. Open grenzen zijn daarvoor niet de enige voorwaarde: net zo belangrijk is dat er ook goede verbindingen zijn en de verschillende vormen van mobiliteit goed op elkaar zijn aangesloten. Dit alles natuurlijk ook zo schoon en duurzaam mogelijk. Daarom wil D66 vooral investeren in duurzame vervoersopties, zoals goede internationale treinverbindingen en het vervoer van goederen zero emmissie maken. Maar ook door de automobielindustrie in Europa versneld te verduurzamen en te blijven investeren in nieuwe vormen van vervoer zoals autonoom vervoer en de hyperloop.

• Openbaar vervoer voor afstanden tot 700 kilometer moet goedkoper en aantrekkelijker zijn dan het vliegtuig. In Europees verband werken we aan een hogesnelheidsnetwerk tussen tenminste alle Europese hoofdsteden op het vasteland en investeren we in internationale spoorverbindingen. De Europese instellingen geven het goede voorbeeld en stoppen met vliegen tot 700 kilometer.
• We pleiten voor een Europese Spoorautoriteit die zorgt voor een Europese dienstregeling, treinreizen naar populaire vakantiebestemmingen en aantrekkelijke nachttreinen met lagere kosten. Daarnaast maken we in Europa afspraken over het makkelijk plannen, boeken en betalen van internationale kaartjes, net als de overstap tussen vliegen en trein. In- en uitchecken bij verschillende vervoerders en in verschillende landen maken we mogelijk.
• We stimuleren de ontwikkeling van de hyperloop, met name ook gezien de kansen voor goederen en grondstoffen, maar wachten niet met ook nu al te investeren in het internationale spoor.
• Naast hogesnelheidslijnen willen wij ook het reguliere treinverkeer waar nodig grensoverschrijdend maken, bijvoorbeeld tussen grote steden in Nederland en grote steden in omliggende landen. Behalve dat grensregio’s hiervan profiteren zal bijvoorbeeld een rechtstreekse intercityverbinding tussen Den Haag en Düsseldorf via Rotterdam en Eindhoven belangrijke economische centra met elkaar verbinden.
• Europa investeert daarnaast ook in lokaal grensoverschrijdend vervoer zoals buslijnen en lokale treindiensten. Dit vergemakkelijkt werken over de grens en toegang tot voorzieningen zoals zorg in grensgebieden. We vereenvoudigen grensoverschrijdende concessies voor regionale verbindingen. We maken afspraken met onze buurlanden aan de andere kant van de grens om te zorgen dat aantrekkelijke OV-opties (zoals specifieke amendementen en promotieacties) ook over de grens ingezet kan worden.
• Om de capaciteit op het Europese spoornet te vergroten, zijn Europese standaarden voor bijvoorbeeld veiligheid en spoorbreedte nodig. Daarnaast stimuleren we – net als in de binnenvaart – het intermodaal-transport voor containers actief.
• Vervoerders hebben eerlijke toegang nodig op het (inter)nationale spoor, zonder dat ze geconfronteerd worden met uiteenlopende nationale belemmeringen en een variëteit aan nationale spelregels. Dit kan helpen bij het realiseren van meer (internationaal) spoorverbindingen. De Europese Commissie moet er om die reden op toezien dat er voldoende spoorcapaciteit beschikbaar is om dergelijke verbindingen op basis van Open Toegang te realiseren.
• Door gericht te investeren maken we het mogelijk dat het goederenvervoer per spoor in 2040 in heel Europa volledig elektrisch is. Ook sluiten we onze spoor- water- en buistransportnetwerken beter aan op de energie transitie en de veranderende internationale goederenstromen.
We zetten de middelen in het kader van het TEN-T netwerk (Trans Europees Netwerk Transport) naast in internationale spoorverbindingen ook actief in het verder opwaarderen van internationale vaarverbindingen, inclusief voorzieningen voor walstroom en waterstof vulpunten op strategische logistieke plekken.
• Ook de binnenvaart heeft steeds meer last van sterk wisselende waterstanden. In Europees verband nemen we hier maatregelen voor, zoals het verdiepen van vaargeulen, stroomopwaarts opslaan van water voor droge periodes, mogelijk aanleggen van sluizen en investeringen ten behoeve van het behoud van een diverse vloot aan schepen. Een Europees plan voor het watermanagement op de rivieren maakt de binnenvaart toekomstbestendig en geeft ook ruimte voor investeringen in verduurzaming.
• Vanaf 2035 is het niet langer toegestaan om nieuwe niet emissievrije auto’s te verkopen in Europa. D66 wil dat dit ook gaat gelden voor ander voertuigen zoals vrachtwagens, motoren, landbouwvoertuigen, (bouw)werktuigen en – materieel. Ook maken we Europese afspraken over het makkelijker en daarmee betaalbaarder, maken van het aanpassen van nieuwe auto’s voor mensen met een toegankelijkheidsbehoefte.
• Elektrische auto’s kunnen gebruikt worden om pieken en dalen in de elektriciteitsproductie en op het elektriciteit netwerk op te vangen. D66 wil dat vanaf 2027 alle nieuw verkochte elektrische auto’s twee kanten op kunnen laden.
• D66 zet zich in voor langere en zwaardere elektrische vrachtauto’s, waardoor er minder vrachtauto’s nodig zijn. We dragen zorg voor voldoende openbare laadpalen met krachtstroom voor vrachtwagens. Hiervoor is nodig dat er omvangrijk publiek geïnvesteerd wordt in de aanpak van netcongestie en de verzwaring van de stroomnetwerken.
• D66 wil dat er middelen beschikbaar komen om te investeren in de laadinfrastructuur voor vrachtwagens en scheepvaart, alsmede ook voor waterstof bij het zware wegvervoer en in de binnenvaart.
• We zetten ons in voor een wereldwijd minimum van CO2 toeslag op brandstoffen voor zee- en luchtvaart. Binnen de Europese Unie zijn de eerste stappen gezet met het onderbrengen van zeescheepvaart onder het emissiehandelssysteem ETS voor schepen vanaf 5000 ton. D66 wil dat deze grens naar beneden gaat, zodat ook schepen vanaf 400 ton hieronder vallen, waaronder dus ook de binnenvaart.
• Wij zijn voorstander van een verplicht Europees duurzaamheidslabel voor de binnenvaart, dat samen met de sector tot stand komt. Hierbij wordt niet alleen naar het type brandstof van de motor gekeken, maar naar de uitstoot van alle transport. Samen met de sector kijken we hoe we de scheepseigenaren kunnen helpen om verder te verduurzamen.
• D66 wil dat de Europese Unie internationaal het voortouw neemt om de vrijstelling van belastingen op kerosine af te schaffen. We willen een eerlijke prijs voor vliegen bevorderen met een Europese belasting op vliegtickets, accijns op kerosine en een verhoging van de bijmengverplichting naar minimaal 20 procent.

Meer weten?

Download het verkiezingsprogramma

Lees verder

Meer over het
programma

Download het hele verkiezingsprogramma (PDF)

Download de verkorte versie van het verkiezingsprogramma (PDF)

Download het programma in begrijpelijke taal (PDF)

Bekijk het programma in gebarentaal

Download our Election Manifesto in English (PDF)

Home De grote transities