Idee 227 Op je gezondheid!

De mens als prooi van snoepfabrikant

Heeft u deze winter genoten van het WK schaatsen op tv? Van de Champions League? Of de Australian Open? Grote kans dat u keek met een bakje chips op schoot of toastjes met brie binnen handbereik. Logisch: tussen de beelden van atleten op de toppen van hun kunnen door krijgen wij als argeloze kijkers voornamelijk reclame voor ongezonde producten voorgeschoteld. Geen wonder dat we dergelijke snacks verkiezen boven wortels en snoeptomaten: overal en altijd worden we aangemoedigd om zoveel mogelijk zout, suiker en vet te consumeren.
 
Dat constateert hoogleraar Economie van de volksgezondheid Jochen Mierau in een interview in deze Idee. Hij hekelt de macht van de voedselindustrie over ons consumptiegedrag. De enige taal die deze bedrijven spreken, is die van de winst; dat hun producten ons op den duur ziek en obees maken, zal ze worst wezen. Dit is individuele bedrijven volgens Mierau overigens niet aan te rekenen: marktpartijen zijn immers per definitie amoreel. Daarom moet de overheid volgens hem ingrijpen met strenge eisen aan productsamenstellingen. Ook de economie zou hier wel bij varen: het zou een ‘innovatiestrijd’ ontketenen om gezonde alternatieven. ‘Wie gezonde chips op de markt weet te brengen, is dan spekkoper’, voorspelt Mierau. 
 
Dat overheidsingrijpen onvermijdelijk is om te komen tot een gezondere samenleving, is ook de overtuiging van hoogleraar en neurowetenschapper Esther Aarts. Van ons brein moeten we het namelijk niet hebben: van nature ervaren we daar een sterke beloningsprikkel bij het zien van calorierijk voedsel, dat voor jagers en verzamelaars essentieel was om te overleven. Bij mensen met overgewicht en obesitas is die beloningsprikkel extra sterk. En, isn’t it ironic: het weerstaan van snoep en patat wordt steeds moeilijker naarmate we er meer van eten. Het maakt de moderne mens tot weerloze prooi van de snoepfabrikant.
 
Overheidsingrijpen kan bovendien zorgen voor minder ongelijkheid: rijkere mensen leven nu gemiddeld een stuk langer en in betere gezondheid dan mensen met een laag inkomen en weinig vermogen, schrijven Beatrijs Haverkamp en Marcel Verweij. Voor het beetje paternalisme dat nodig is om die gezondheidsverschillen te verkleinen, moeten we volgens hen niet terugschrikken.
 
Maar naast de broodnodige maatregelen van de overheid is een mentale omslag bij ons individuen nodig. ‘Ongezond’ is nu synoniem voor ‘gezellig en makkelijk’; ‘gezond’ is ‘ongezellig en ingewikkeld’, zoals Jochen Mierau constateert. Een frame dat we met de paplepel krijgen ingegoten: van exorbitante traktaties op school tot enorme zakken snoep tijdens de Avondvierdaagse. Enige persoonlijke reflectie op en aanpassing van ingesleten gewoonten kan dan ook geen kwaad. Er zijn bijvoorbeeld scholen die de traditionele eetbare traktaties hebben verruild voor het trakteren op een ‘belevenis’ zoals langer buiten spelen of spelletjes doen met de klas. Wat mij betreft een geweldig idee. Wie weet helpt het om de greep van de voedselindustrie op de jeugd iets minder stevig te maken. En is het een stapje richting een generatie die niet meer schrikt van snoeptomaatjes bij de tv.
 
SUZANNE VAN DEN EYNDEN is hoofdredacteur van Idee. 
[email protected]