Noodpakket voor de ziel

Een vriend stuurt in een appgroep een hartenkreet door over Palestina, de VS, Rusland, Oekraïne. 
 
In bijna iedere appgroep met politiek geëngageerde mensen zit wel iemand die de anderen blijft herinneren aan de ellende in de wereld. Ik voel dan de verantwoordelijkheid om te reageren. Met meer dan alleen een duimpje (als een veel te makkelijk signaal van algemene instemming), een hartje (idem) of een smiley (die te leeg en te cynisch voelt).
 
door Salima Belhaj
 
Terwijl het Ministerie van Defensie ons in heldere taal wijst op het belang van een fysiek noodpakket, is er geen pakket dat ons helpt om mentaal weerstand te bieden aan alle oorlogen, totalitaire bewegingen, mensenrechtenschendingen en erosie van democratieën. Geen handleiding voor hoe je overeind blijft – of anderen kunt overeind houden – in een wereld die in brand staat. En voor hoe je hierover in gesprek gaat met elkaar. 
 
Hier wil ik een aanzet geven voor zo’n mentaal noodpakket, met acht voorstellen:
 
1. Laat je raken, maar niet verlammen.
Het is oké om verdrietig, boos of machteloos te zijn. Gebruik dat gevoel als brandstof om in beweging te komen, al is het maar met een klein gebaar.
 
2. Jouw stem doet ertoe, ook als het soms niet zo voelt. Een handtekening, een gesprek, een stem bij verkiezingen, iemand tegenspreken die iets onrechtvaardigs zegt: het heeft allemaal invloed. Democratie begint in onze directe omgeving.
 
3. Verlies je menselijkheid niet in je woede. Je kunt strijden tegen onrecht zonder zelf hard of onverschillig te worden. Menselijkheid is geen zwakte; het is ons morele kompas, onze redding.
 
4. Durf je idealisme te behouden en te voeden. Cynisme is makkelijk, hoop is moedig. Blijf geloven dat verandering mogelijk is, anders geef je de macht aan degenen tegen wie je je wilt verzetten.
 
5. Verbind je met anderen. Je hoeft het niet alleen te doen. Zoek gemeenschappen, actiegroepen, initiatieven. Samen houden we het langer vol en voelen we ons minder alleen.
 
6. Geef ruimte aan schoonheid, cultuur en humor. Verzet is niet alleen strijd. Het is ook lachen, creëren, verbinden. Kunst, muziek, verhalen: allemaal verbeelden, inspireren en voeden ze het leven, juist op de momenten dat woorden tekortschieten.
 
7. Wees nieuwsgierig, niet veroordelend. Probeer te begrijpen waarom mensen doen wat ze doen, zelfs als je het afschuwelijk vindt. Verandering begint bij dialoog, niet bij veroordeling.
 
8. Laat je niet reduceren tot toeschouwer, maar handel. Dit is jouw wereld. Je hoeft geen fulltime politicus of activist te zijn om mee te doen. 
 
Daarom ga ik de vriend in de appgroep bellen om hem te vertellen: je berichten komen aan. Ik worstel er net zo mee als jij. Nadenken, het zenden van appjes, twijfelen, moreel geraakt zijn: het zijn vormen van handelen. Het is precies de gedachte niet gedachteloos te worden die ons beschermt tegen cynisme, apathie en onverschilligheid.
 
Zoals Hannah Arendt het vlijmscherp verwoordde: ‘Het is een treurige waarheid dat het meeste kwaad wordt gedaan door mensen die niet kiezen tussen goed en kwaad’.
 
Salima Belhaj is raadslid bij de Raad voor het Openbaar Bestuur en voormalig Tweede Kamerlid namens D66.