Column Salima Belhaj

Het negatieve mensbeeld als sluipmoordenaar
column door Salima Belhaj
 
Overtuigingen die niet op feiten gebaseerd zijn, maar zijn gevormd door onze opvoeding, omgeving en eigen ervaringen. We hebben ze allemaal: vooroordelen.
 
Vooroordelen hebben is niet het grootste probleem; het wordt pas een probleem als we ernaar gaan handelen. En nog gevaarlijker: als we politiek gaan bedrijven op basis van vooroordelen. Het huidige kabinet en de meerderheid van de Tweede Kamer grossieren erin. Dieptepunten, tot nu toe, zijn de reacties op de Maccabi-rellen in Amsterdam en de aangenomen motie om culturele en religieuze normen en waarden van Nederlanders met een migratieachtergrond bij te houden.
 
Direct na de rellen in Amsterdam vlogen de meningen en vooroordelen met bijbehorende conclusies ons om de oren. Bewindspersonen liepen voorop om vooral alvast de schuldige groep aan te wijzen: mensen met een migratieachtergrond. De premier concludeerde dat Nederland een integratieprobleem heeft.
 
Ik veroordeel al het geweld van alle relschoppers. En het kostte mij moeite om mijn gedachten over de rellen te ordenen, omdat verschillende emoties om voorrang vochten. De onmiddellijk discriminerende conclusies in combinatie met de angst voor onherstelbare schade aan onze sociale cohesie maakten mij verdrietig.
 
Je ‘moest’ in de discussie een kant kiezen, en snel een beetje – terwijl er nog helemaal niets bekend was over de overtuiging, achtergrond en intentie van de relschoppers.
 
Ik was ook boos: hebben mijn generatiegenoten en ik al die jaren zo hard gewerkt om er nu achter te komen dat we tweederangsburgers zijn, dat de rechtsstaat niet voor iedereen geldt en dat we migranten blijven wanneer het uitkomt? Als Nederlander met een Marokkaanse achtergrond voelde ik me voor het eerst ontheemd.
 
Vlak na de rellen deed ik een korte opleiding in Frankrijk en had ik wat afstand tot Nederland. Ik zat bij een Afrikaanse kapper waar het barstte van de diversiteit, toen ik me realiseerde wat de bron is van de ‘vooroordelenpolitiek’ die nu zo populair is: door jarenlange beleidskeuzes is een negatief mensbeeld in onze samenleving geslopen. Denk aan de harde aanpak van fraude, met als dieptepunt het toeslagenschandaal, waar onderbuikgevoelens en vooroordelen de basis konden vormen voor beleid dat duizenden slachtoffers maakte. Dit beleid is terug te voeren op het beeld dat mensen die toeslagen ontvangen, erop uit zijn om fraude te plegen.
 
Progressieve politiek gaat van nature uit van een positief mensbeeld, iets dat door politieke tegenstanders vaak wordt weggezet met de dooddoener ‘naïef’. Maar deze tegenstanders gaan voorbij aan het feit dat een negatief mensbeeld zaken op een negatieve manier in beweging zet. Het beeld van de toeslagenontvanger – met name die met een migratieachtergrond – als potentiële fraudeur bracht beleidsmakers ertoe elk verkeerd geplaatst kruisje aan te merken als een overtreding die fors beboet moest worden. Op dezelfde manier stimuleert een positief mensbeeld het positieve. Beide mensbeelden zijn, kortom, een self-fulfilling prophecy – kiest u maar.
 
Willen we vooroordelenpolitiek aanpakken, dan is het belangrijk om eerst de sluipmoordenaar die eraan ten grondslag ligt bloot te leggen en te bestrijden: het negatieve mensbeeld.
 
SALIMA BELHAJ is raadslid bij de Raad voor het Openbaar Bestuur en voormalig Tweede Kamerlid namens D66.