Koersvast &
toekomstbestendig

Dit artikel is eerder verschenen in Democraat

tekst: Jan Vincent Meertens
foto’s: Martijn Beekman

Onder zijn regie zijn het pensioenakkoord en de nieuwe inburgeringswet tot stand gekomen. De afgelopen maanden kwamen daar – onder langdurige hoogspanning – diverse steunpakketten voor behoud van werkgelegenheid tijdens de coronacrisis bij. De “ongekroonde Koning van de polder” noemt Sigrid Kaag hem.
Wouter Koolmees, sinds 2017 minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, kan er hartelijk om lachen. Al sinds 2010 voert hij debatten en onderhandelingen over een transparanter en persoonlijker pensioen. Is het pensioenakkoord de kroon op zijn werk? “Ja, toch wel. Alleen al omdat er twaalf jaar over onderhandeld is en het overleg heel erg lang vastzat. Met dit akkoord hebben we het stelsel echt toekomstbestendig gemaakt.”

En nu ligt er een toekomstbestendig conceptprogramma ter beoordeling voor de leden. De toekomst is echter onzekerder dan we dachten; de realiteit heeft ons ingehaald, zegt Koolmees.
“De gevolgen van het coronavirus zijn ingrijpend. Onder de radar sluimerden al een lange tijd scheidslijnen in onze samenleving. De coronacrisis heeft deze pijnlijke situatie nog zichtbaarder gemaakt. Daarom is de titel van ons programma Een nieuw begin – laat iedereen vrij maar niemand vallen. Het is een nieuw begin na corona en natuurlijk een verwijzing naar nieuw leiderschap onder Sigrid Kaag. We gaan door op de ingeslagen weg, alleen gaan we weer een stap verder.”

Het programma borduurt deels voort op wat D66 in de huidige regeerperiode gerealiseerd heeft. Niet alleen de pensioen- en inburgeringswet, maar ook de klimaatwet en de grote investeringen
in onderwijs waren zonder D66 niet tot stand gekomen. Het programma is optimistisch, maar wel met een kanttekening. “Het is geen blauw druk. Wie durft te zeggen hoe onze samenleving en economie eruitzien over een jaar? Wij niet, en dat is eerlijke politiek. Dus geen garanties, maar wel de belofte van onze inzet.”

In de campagne is het van belang dat D66 zich goed kan onderscheiden van andere partijen, zeker als coalitiepartij, maar Koolmees laat zich niet verleiden tot een elevator pitch. “Daar doe ik
niet aan, we hebben niet voor niets 212 pagina’s geschreven.” Voor leden die graag handvatten willen om vrienden en collega’s te informeren en te overtuigen, heeft hij wel een advies. “Het is goed om onze vijf grondslagen, onze overtuigingen, te benadrukken. Daar zijn concrete punten aan verbonden. We staan voor gelijke kansen, voor vrijheid om te beslissen over het eigen leven, voor een sterke overheid, voor een open, internationale blik, en onze keuzes van vandaag moeten goed zijn voor morgen. Toekomstvaste keuzes dus.”

Wij zijn een echte progressieve middenpartij, vervolgt Koolmees. “Daarin onderscheiden we ons van een middenpartij zoals het CDA. We hebben ambitieuze ideeën als het gaat om het klimaat, over vergroening. Op een aantal andere onderwerpen zijn we zelfs een beetje radicaal, in vergelijking tot andere partijen. Dan heb ik het over vrijzinnigheidsthema’s. Denk aan zelfbeschikking, denk aan gelijke rechten en inclusiviteit, denk aan drugsbeleid. Het is de combinatie van die progressiviteit en soms radicale voorstellen met degelijk financieel en economisch beleid die ons uniek maakt. En zoals Alexander Pechtold al zei: soms heb je een komma nodig om tot een
punt te komen. Dat geldt vooral en zeker voor D66’ers. Daarom zijn het 212 pagina’s geworden. Maar dan heb je wel een rond verhaal en een toekomstbestendige visie.”

Ook richting het bedrijfsleven wil D66 vooruitstrevend zijn, zegt Koolmees. “Toekomstige generaties hebben recht op een leefbare planeet. Deze omslag gaat alleen samen met bedrijven lukken. Daarom stimuleren we de overgang van een van waarde- naar waardengedreven bedrijfsleven. Ambitieuze bedrijven die meerwaarde hebben voor onze samenleving bieden we een zo goed mogelijk vestigingsklimaat en ondersteuning bij innovatie en digitalisering. We staan daarbij vooral voor het mkb, de motor voor goede banen in Nederland.”

In het programma wordt de term ‘progressief kapitalisme’ geïntroduceerd. “Ja!”, zegt Koolmees enthousiast, “een mooi thema, een terecht thema ook. Kapitalisme is een woord dat besmet is geraakt door zaken als belastingontwijking, milieuvervuiling en uitbuiting. Terwijl de vrije productie en de ondernemersvrijheid ons veel welvaart hebben gebracht. Wat ik het mooie vind van progressief kapitalisme is dat het ruimte biedt voor ontwikkeling en innovatie, maar tegelijkertijd een eerlijke prijs heft op vervuiling en producten en monopoliemacht tegengaat – denk aan Big Tech en Big Pharma. Winst maken en ondernemen zijn geen vieze woorden; dat zijn belangrijke activiteiten in onze economie. Maar het moet wel eerlijk, netjes en schoon. En daar heb je de overheid voor nodig.” Koolmees wil hierbij graag de bijdrage van een groep D66’ers noemen die zich hebben verenigd onder de naam Breidelaars. Zij strijden voor een ‘economie die werkt’ en willen de democratie versterken door het kapitalisme te breidelen. “We hebben hun bijdrage bijna helemaal overgenomen.”

Koersvast, consistent en toekomstbestendig – woorden die Koolmees regelmatig herhaalt in het gesprek. “Bij vrijwel elk onderwerp zie
je de lange lijnen die al meer dan vijftig jaar in ons programma terugkomen. Onlangs is er bijvoorbeeld een voorstel over het correctief referendum aangenomen. Het kwam van de SP, maar het is een van de ideeën die wij al decennia meetronen, waar we steeds hard aan trekken maar die taai zijn om te bereiken. Stapje voor stapje worden ze toch bereikt. Als je langdurig gecommitteerd blijft aan je uitgangspunten, lukt heel veel. Of het nu gaat om democratische vernieuwing, onderwijs of klimaat. Kijk naar Jan Terlouw, die als een van de eerste politici het milieurapport van de Club van Rome serieus
nam; de econologie van Hans Wijers in de jaren negentig – en ook nu weer trekken we die lange lijn van groene groei door in ons programma.”

Koolmees is blij met de inzet van iedereen die betrokken is geweest bij het programma. “Wat ik enorm heb gewaardeerd, is het werk van de mensen van de Permanente Programmacommissie onder leiding van Annet Aris. Wij mogen als VPC (zie kader) de inhoudelijke keuzes beoordelen en bewaken, maar het echte handwerk gebeurt door deze commissie. Ze hebben de afgelopen twee jaar input opgehaald bij leden, themacommissies, fracties, bewindspersonen en de ontwerpteksten geschreven.”

Nu gaan we gezamenlijk – onder aanvoering van Sigrid Kaag – de waarden en voorstellen van D66 over het voetlicht brengen, zegt Koolmees. “Ik ben vol vertrouwen. Sigrid is onderscheidend met haar verhaal en met haar houding in Den Haag op dit moment. Ons programma is in goede handen bij haar.”