Behoudzucht lijkt de nieuwe norm te zijn onder oudere generaties. Jongeren moeten het niet laten gebeuren dat hun vooruitgang wordt geblokkeerd door ouderen zonder oog voor het algemeen belang.
Door
André Meiresonne
Ik schaam me dood. Diepe gêne voor mijn generatiegenoten, de babyboomers. En de leden van de generatie daarvoor. Nog nooit hebben senioren het zo goed gehad. Nog nooit zijn bejaarden zo rijk geweest. Maar nog nooit hebben oude mensen zo hard geklaagd. En nog nooit zijn opa’s en oma’s zo conservatief geweest.
Ik woon in een eenvoudige flat in de stad, met toch veel groen, vlak bij de duinen en de zee. De gemiddelde leeftijd daalde aardig toen ik hier kwam wonen met een van mijn kinderen. Het is er rustig wonen, met vriendelijke mensen en je kan prachtig ver kijken. Bij goed weer zie je de containerboten van en naar Rotterdam varen. Dat uitzicht gun ik iedereen.
Naast onze flats ligt een bosje – in mijn ogen een bosje van niks, niet eens aangeplant, eerder opgeschoten hout. Een projectontwikkelaar zag de potentie ervan; waarom geen woontoren erop? De gemeente zag er wel wat in, omdat mensen verderop, die de buurt niet uit willen, daar dan gelijkvloers kunnen gaan wonen. Hun grote huizen met grote tuinen komen dan vrij voor jonge gezinnen.
Massief verzet van de hele buurt. Alle actievoerder-trucs-van-ooit werden uit de kast gehaald, inclusief doorzichtige retoriek, op het randje van het demagogische, en gemanipuleerde foto’s. En het werkt. De gemeente wordt er gek van, de projectontwikkelaar lijkt er klaar mee. Nee, er mag niets veranderen, en niemand is te vertrouwen – de gemeente niet, de politiek niet en een projectontwikkelaar zeker niet.
We hebben het nog nooit zo goed gehad en zijn nu bang dat het alleen nog maar minder kan worden. Dit is angst van oude mensen met verwende kinderen. De uitkomst van vergrijzing in een rijk land.
Exemplarisch is ook het verzet tegen windenergie, nota bene ook van D66-wethouders en -gedeputeerden. Natuurlijk, we zijn voor duurzaamheid. Maar ook tegen windmolens, want daar gaat mijn uitzicht. Of het verzet tegen het opknappen van een Haags stadsbos. ‘Omdat ik mijn hond daar uitlaat.’ Het kan verkeren. Behoudzucht, hand in hand met eigenbelang. Conservatisme is mainstream geworden. En we vinden het steeds normaler.
De psychoanalyticus Erik Erikson beschrijft de twee polen waartussen mensen van middelbare leeftijd zich bevinden. Er is de belangrijke taak om een bijdrage te leveren aan de ontwikkeling en het welzijn van de volgende generatie. Tegelijkertijd heb je in die levensfase natuurlijk ook nog een eigen leven. Dat noemt hij het spanningsveld tussen ‘generativiteit’ en ‘stagnatie’. Doe je nog mee en lever je een vruchtbare bijdrage? Of raak je gericht op jezelf en word je egocentrisch? Ben je in staat om de balans tussen die polen te vinden, of sla je door naar eigenbelang met als gevolg stagnatie van je persoonlijke ontwikkeling en toenemende ontevredenheid?
Maar, 60-plussers: veel van wat we hebben opgebouwd is voorbij de houdbaarheidsdatum. Demotie op het werk is waarschijnlijk de enige manier om ouderen aan het werk te houden (ouderen zijn gewoon minder productief dan jongeren). De kolencentrales moeten nu heel snel dicht, en hadden überhaupt niet gebouwd mogen worden (dat ze vies zijn wisten we toen ook al). Geen belasting willen betalen over je opgebouwde vermogen kan echt niet meer (er zijn mensen – bijvoorbeeld jonge gezinnen! – die het harder nodig hebben). Hebben we niet geleerd dat stilstand achteruitgang is?
‘Zijn de Amerikaanse verkiezingen ons vooruitzicht: drie bejaarden die president willen worden?’
Babyboomers, het worden er alleen maar meer, en ze domineren het debat steeds vaker. En zij hebben alle tijd – en wonderlijk genoeg ook alle energie! – om veranderingen tegen te werken. Veranderingen, beter: vernieuwingen, die hard nodig zijn om hun kinderen en kleinkinderen in de toekomst te laten werken, wonen en leven. Ze weten beter dan jongeren hoe ze de barricaden op moeten. Ze vormen een grote groep, en gaan nog stemmen ook. Alleen daarom gaan steeds meer politieke partijen naar hen luisteren. Ook D66.
En waar is de jeugd ondertussen? Die zegt: “ik doe mijn eigen ding” en “mijn systeem is het niet”. Lekker makkelijk. Maar ondertussen is behoudzucht de nieuwe norm en rukt rechts onweersproken op. Daarmee laat de jongere generatie zich de kaas van het brood eten. Hoe bestaat het dat jonge mensen hun vooruitgang laten blokkeren door oude mensen die geen oog meer hebben voor het algemeen belang? Ga om te beginnen stemmen! Dan hoef je achteraf niet te huilen, zoals jonge Engelsen over de Brexit. Zijn de Amerikaanse verkiezingen ons vooruitzicht? Drie bejaarden die president willen worden?
Het kan anders. In Zwitserland heb je Operatie Libero. Zij hebben het voor elkaar gekregen om een naargeestig populistisch voorstel (buitenlanders met een strafblad uitzetten) te dwarsbomen. Hun aanvoerder, Flavia Kleiner,
zei tegen de gevestigde politici: “Ik heb minder ervaring dan jullie. Maar ik begrijp niet hoe jullie zo kunnen denken.” En ze ging, samen met heel veel jonge mensen, aan de bak. “Als niemand terugvecht, als andere partijen hun huiswerk niet doen, dan hebben de populisten een
walk-over.” En het lukte hen.
Flavia Kleiner weet uit eigen ervaring hoe je met deze jonge mensen omgaat. “Ze gaan ergens voor, willen daar alles voor geven en gaan na een poosje weer door. Partijen kunnen daar niet mee omgaan.” Werk aan de winkel, democraten.
Wanneer zeggen jonge mensen, om te beginnen Jonge Democraten: “En nou is het is genoeg!” Zoals je jengelende, ontevreden kinderen toespreekt. Want je laat je toch niet regeren door je opa? Het zou wat zijn, een stralend kleinkind dat zegt: “Maar oma, dat is toch heel egoïstisch? Waarom doe je toch zo boos? Waar ben je nou bang voor?”
André Meiresonne (1955) is spreker en schrijver, en studeert Spiritual Care aan de Vrije Universiteit Amsterdam.
